28 اسفند 1400
احمد ساجدی
انسان‌شناسی از جمله علومی است که به حق می‌توان آن را پایه بسیاری از علوم انسانی به شمار آورد. مهمترین مبحث و محور این علم، پاسخ به این سئوال است که انسان چیست، هدف از خلقت آن چه بوده است و در نهایت از چه طریقی می‌توان این موجود را شناخت. پیرامون انسان‌شناسی در بین ادیان و مذاهب مختلف تفاوت‌های بسیار و آشکاری وجود دارد که پایه‌های این تفاوت را می‌توان در مباحث هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی ادیان جستجو نمود. اندیشه‌های اسلامی، انسان را علاوه بر اینکه موجودی در مسیر حرکت به سوی تکامل می‌بیند، معتقد است که طریق سعادت و هدف غایی با همراهی عقل و آموزه‌های وحیانی و الهی امکان‌پذیر است.
امام خمینی در باب انسان‌شناسی دیدگاهی خدایی و ماورایی دارد.
برای آشنایی با دیدگاه امام نسبت به پدیده انسان‌شناسی، اخیراً به همت مؤسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی مرکز اسناد انقلاب اسلامی کتابی با عنوان «مبانی انسان‌شناختی اندیشه سیاسی امام خمینی» به رشته تحریر درآمده است. این کتاب که توسط «مرضیه مهرابی کوشکی» تألیف شده، به بررسی تفاوت مبانی انسان‌شناسی در جامعه غربی و در جامعه اسلامی پرداخته و نگاه امام خمینی در خصوص انسان، جامعه و حکومت را به تفصیل شرح داده است.
کتاب «مبانی انسان‌شناسی اندیشه سیاسی امام خمینی» از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول با عنوان «انسان‌شناسی در غرب و اسلام» دارای دو فصل با عناوین زیر است:
فصل اول: مبانی انسان‌شناسی در غرب و اسلام
فصل دوم: مبانی انسان‌شناسی امام خمینی
در این بخش سیر اندیشه بشری در مورد مفهوم انسان در دو حوزه غرب و اسلام بررسی شده و درباره مهمترین ایده‌های مطرح شده در این دو حوزه تمدنی با لحاظ الزامات و تجویزات سیاسی آن، بحث بررسی بعمل آمده است. در فصل دوم از این بخش با عنایت به مهمترین منابع معرفتی امام خمینی به تبیین موضوع فلسفی، عرفانی و کلامی ایشان در باب مسئله انسان پرداخته شده است. در واقع در این فصل، مبانی انسان‌شناسی امام خمینی به لحاظ منابع‌شناختی و معرفتی ایشان تبیین و توضیح داده شده است.
بخش دوم کتاب نیز با عنوان «انسان، جامعه و حکومت» دارای سه فصل است:
فصل اول: نگاه امام خمینی به رابطه انسان و جامعه
فصل دوم: نگاه امام خمینی به رابطه انسان و حکومت
فصل سوم: انسان و ولایت فقیه
در این بخش ابتدا بازتاب نگاه انسان‌شناختی امام در دو حوزه جامعه و حکومت تبیین شده و سپس دیدگاه ایشان در مورد نقش و جایگاه فرد در نظام اجتماعی و ارتباط او با نظام سیاسی و حکومتی بررسی گردیده است. در فصل سوم این بخش، مشخصات انسان‌شناسی امام در نظریه ولایت فقیه و غیبت انسان کامل مورد بررسی قرار گرفته است.
18 صفحه از بخش پایانی کتاب نیز به نتیجه‌گیری اختصاص یافته است.
خلاصه نگرش امام خمینی نسبت به انسان، و به عبارت دیگر خلاصه تفکر ایشان در زمینه «انسان‌شناسی» طی چند عبارت، توسط ناشر در پشت جلد کتاب منعکس گردیده است:
«امام خمینی با بهره‌گیری از آموزه‌های وحیانی شریعت مقدس اسلام، انسان را موجودی الهی توصیف کرده که دارای اختیار کرامت و شرافت می‌باشد و به واسطه فطرت کمال‌جوی خود در تکامل و تحول و سیر مراتب وجودی نیازمند زندگی اجتماعی و دارای مسئولیت فردی و اجتماعی است. پاسخ اولیه بسیاری از مسائل مطرح در اندیشه‌های سیاسی ایشان از جمله ولایت انسان کامل و نایب او در زمان غیبت امام دوازدهم( نظریه ولایت فقیه) را باید در برداشت خاص ایشان از سرشت و سرنوشت انسان جستجو کرد. توجه به مبانی انسان‌شناختی اندیشه سیاسی امام خمینی بدان سبب است که این منظومه پایه اصلی و عنصر حیاتی شروع و استمرار جریان انقلاب اسلامی بوده است. امام خمینی نقش سیاسی اجتماعی انسان را بر مبنای اعتقاد به اصل توحید و بسط آن در حرکت انسان در جامعه و خوانش ویژه آن از هستی تعیین می‌کند. آنچه چنین چشم‌اندازی را پشتیبانی می‌نماید بنیان‌های معرفت‌شناختی است که ریشه در جهت‌گیری عرفانی فلسفی و فقهی امام دارد.»
کتاب «مبانی انسان شناسی اندیشه سیاسی امام خمینی» در تابستان ۱۴۰۰ با قطع وزیری و جلد نرم، در ۳۱۰ صفحه چاپ و روانه بازار نشر شده است.
تعداد بازدید: 412
