28 مرداد 1402
احمد ساجدی
ارتشبد سیدمحمدامیر خاتمی معروف به ارتشبد خاتمی به مدت ۱۷ سال فرماندهی نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی را برعهده داشت. در ۱۳۱۸ وارد دانشکده افسری شد، در ۱۳۲۵ خلبان مخصوص محمدرضا محمدرضا پهلوی شد و در 1337 فرمانده کل نیروی هوایی شد. سپس در ۱۳۳۸ با فاطمه پهلوی خواهر شاه ازدواج کرد و در ۱۳۴۷ به درجه ارتشبدی ارتقا یافت. خاتمی در شهریور ۱۳۵4 در یک سانحه هوایی در ساحل دریاچه سد دز در دزفول جان خود را از دست داد.
بر اساس یک سند لانه جاسوسی نه تنها ارتشبد خاتمی بلکه دیگر فرماندهان قوای سه‌گانه ایران عصر پهلوی، در برابر شاه کاملاً بی‌اراده بودند:
«... آنها فقط مسئول ایجاد هماهنگی هستند و هیچ نیرویی را تحت کنترل ندارند و فاقد قدرت صدور فرمان هستند... آنها مستقیم با شاه مرتبط می‌باشند... تنها در کاخ شاهی است که سیاست‌های دفاعی کشور طراحی می‌گردد و این امر سبب می‌شود تا شاه بتواند نیروی نظامی را دائماً تحت کنترل خود داشته باشد.»[1]
به موجب یکی از اسناد لانه جاسوسی، سپهبد خاتمی در سال‌های فرماندهی نیروی هوایی نقش مؤثری در نجات شرکت آمریکایی «گرومن» ـ سازنده هواپیماهاى اف ـ 14 تام‌کت ـ از ورشکستگی قطعی داشت:
«کمپانى گرومن در موقعیت ورشکستگى قرار مى‌گیرد و دولت ایران جهت نجات گرومن، یک وام 75 میلیون دلارى به منظور جلوگیرى از ورشکستگى آن در نظر مى‌گیرد. اما گرومن به این مبلغ اکتفا نکرده و تلاش آن در جهت فروش هواپیماهاى تام کت به نیروى هوایى ایران شروع مى‌گردد. آنها برادران لاوى را به عنوان یک پل ارتباطى انتخاب مى‌کنند.[2] برادران لاوى درازاى قرار دریافت 28 میلیون دلار از گرومن مقدمه فروش 30 فروند هواپیماى اف ـ 14 را فراهم مى‌کنند. موافقتنامه گرومن ـ لاوى در نوامبر 1972 منعقد مى‌شود، یعنى یک سال قبل از احتمال بررسى خرید هواپیماهاى اف ـ 14 در ایران، ولى اعلام انعقاد آن در فوریه 1974 یعنى یک سال پس از امضاى قرارداد فروش صورت مى‌گیرد. بر اساس قرائن و شواهد، گرومن در پشت پرده با خاتمى در ارتباط بوده و این نقش واسطه‌گى را برادران لاوى بازى مى‌کردند و به خاطر همین روابط پنهانى بود که دولت ایران درصدد نجات کمپانى گرومن از ورشکستگى برآمد.»[3]
بر اساس یک سند دیگر:
«کمپانی‌های آمریکایی اطمینان داشتند که بدون دادن رشوه‌های کلان که نهایتاً به جیب اشخاصی نظیر خاتمی و طوفانیان می‌رود، توفیقی در فروش جنگ‌افزار نخواهند داشت و راه به بیراهه خواهد برد.»[4]
در ادامه همین سند آمده است:
در بحبوحه فعالیت‌هاى برادران لاوى در امر واسطه‌گى با گرومن، فرد جدیدى وارد صحنه مى‌گردد. نام وى «آلبرت.جى.فیوج» بود. لاوى‌ها دلالان ایرانى که در ازاى دریافت 28 میلیون دلار کمیسیون از شرکت گرومن موجبات فروش جنگنده‌هاى اف ـ 14 به ایران را فراهم آورده بودند، اعلام کردند که تحت فشارهایى مجبور شدند بخش اعظمى از کمیسیون دریافتى را به فردى بدهند که مدعى بود از طرف دو تن از مقامات عالی‌رتبه دولت ایران (یعنى ژنرال حسن طوفانیان و ژنرال محمد خاتمى داماد شاه) به این کار مأمور گردیده است.»[5]
سند دیگری در همین رابطه به تاریخ 29 دی 1354 و با طبقه‌بندی «خیلی محرمانه» از قول یکی از دلالان به نام هوشنگ دهش چنین می‌خوانیم:
«اتحادیه‌ای متشکل از برادران لابی و دکتر فیوج در واقع یک پوشش است. ۲۴ میلیون دلار از طریق یک واسطه به نام محوی به ارتشبد خاتمی رسید. هنگامی که در نوامبر ۱۹۷۳ محوی آشکارا خاتمی را در سفر به آمریکا همراهی کرد، شرکت گرومن متقاعد شد که باید با او جهت ضمانت فروش اف 14وارد معامله شود تا کمپانی را که در وضعیت حاد ورشکستگی قرار دارد، نجات دهد.»[6]
یکی از کارشناسان آمریکایی شاغل در سازمان هواپیمایی کشوری به نام «هربرت. ا. فرگوسن» در نامه‌ای برای سفیر آمریکا در تهران، به مفاسد مالی و اداری ارتشبد خاتمی در سازمان هواپیمایی ایران اشاره کرده است. در این نامه به تاریخ ۱۷ اردیبهشت ۱۳۵۲ و با طبقه‌بندی «خیلی محرمانه» چنین می‌خوانیم:
«... تمام این ماجراها باید به وسیله شاه حل و فصل شود. این شاه است که باید تصمیم بگیرد که عده‌ای به خاطر منافعشان همچنان تصمیم‌گیرنده در سیاست هواپیمایی کشوری باشند یا خیر. شاه باید تصمیم بگیرد که آیا داماد او ژنرال خاتمی فرمانده نیروی هوایی شاهنشاهی ایران از فعالیت‌های مختلف خود پول کافی به دست آورده است که به کیسه‌های پول خود قانع شود یا آنکه خاتمی همچنان باید امور هواپیمایی در ایران را در کنترل خود داشته باشد. شاه از آنچه که در جریان است آگاه است.»[7]
در سندی مجموعه اسناد لانه جاسوسی، سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) سپهبد خاتمی را یکی از افراد «حلقه داخلی شاه» نامیده است.[8] طبق این سند، «حلقه داخلی شاه را کسانی تشکیل می‌دهند که بیشترین نفوذ را بر او دارند و وفاداری کامل خود را به شاه ابراز می‌دارند ـ هر چند این کار به خاطر حفظ منافعشان باشد ـ و هرلحظه شاه به آنها نیاز داشت در کنارش باشند.»[9] در این فهرست، خاتمی در ردیف دهم قرار گرفته است.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. اسناد لانه جاسوسی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، کتاب ششم، ص ۱۱۴، موضوع: «خیلی محرمانه ـ سازمان دفاعی».
[2]. پرویز و منصور لاوی دو برادر یهودی هستند که بسیاری از «کمیسیون»ها به جیب آنها می‌رفت. (همان، کتاب هفتم، ص ۳۱۶).
[3]. همان، کتاب هفتم، مبحث «دلالان اسلحه و واسطه‌های نفوذی»، ص 302.
[4]. همان، کتاب هفتم، ص ۳۰1.
[5]. همان، ص 302 – 303.
[6]. همان، کتاب هفتم، ص ۳۱۸، (سند شماره ۱۲).
[7]. همان، کتاب دوم، ص ۴۰۴، سند شماره ۶ ، موضوع: «مافیای هواپیمایی ایران».
[8]. همان، کتاب اول، ص ۲۴۹.
[9]. همان، همان کتاب، ص 250.
تعداد بازدید: 926
