11 شهریور 1403
احمد ساجدی
سیدعلی‌اکبر ابوترابی‌فرد فرزند آیت‌الله سیدعباس ابوترابی 6 شهریور ۱۳۱۸ در قم به دنیا آمد، اما سند تولد وی در طایقان تنظیم و ثبت شده است؛ طایقان بخشی از محلات استان مرکزی است.[1]
سیدعلی‌اکبر در هفت سالگی در مدرسه‌ای نزدیک محل سکونت ثبت‌نام کرد و تا کلاس پنجم ابتدایی به تحصیل پرداخت. سپس در 1332 به قزوین کوچ کرد و پس از پایان کلاس ششم ابتدایی به قم بازگشت. دوران متوسطه را در دبیرستان‌های «دین و دانش» و «حکیم نظامی» سپری کرد و دیپلم در رشته ریاضی گرفت. در ۱۳۳۷ راهی مشهد شد و در مدرسه نواب سکنی گرفت.[2] در حوزه علمیه مشهد از استادانی چون ادیب نیشابوری در ادبیات، و آیت‌الله شیخ مجتبی قزوینی بهره برد.[3]
ابوترابی با جنبش فدائیان اسلام نیز ارتباط داشت و در بیشتر مجالس و مراسم آنان شرکت می‌کرد.[4]
وی در اوائل دهه چهل به قم برگشت و در مدرسه حجتیه ساکن شد. با آغاز نهضت امام خمینى در سال 1341، وارد جریانات سیاسى شد و در تظاهرات مردم قم در ۱۵ خرداد 1342، حضور یافت.[5] او در حمله مأموران دولتی به فیضیه نیز مورد ضرب‌وشتم قرار گرفته و مجروح شده بود.[6] پس از تبعید امام خمینی، وی در سال ۱۳۴۴ مخفیانه از راه بندر خرمشهر با بلم خود را به بصره رساند و از آنجا به نجف رفت و به دیدار امام رسید. او در عراق از درس امام خمینی، آیت‌الله حسین وحید خراسانی، آیت‌الله شیخ کاظم تبریزی، آیت‌الله میرزا علی آقا غروی، آقا مصطفی خمینی و... بهره برد.[7] وی در نجف از دانشجویان برجسته دانشکده الهیات، وابسته به دانشگاه الازهر مصر بود.[8] او حین تحصیل، درس «ولایت فقیه» امام را چاپ و به ایران ارسال می‌کرد. همچنین در نشر اطلاعیه‌های امام در مکه همکاری داشت.[9]
ابوترابی در 14 مرداد ۱۳۴۹ در راه بازگشت به ایران، در مرز خسروی دستگیر شد. جرم وی حمل تعدادی از اعلامیه‌های امام خمینی با عنوان «پاسخ به محصلین علوم اسلامی» بود. این اعلامیه‌ها را به کمک حجت‌الاسلام سیدحمید روحانی در داخل چمدان وی جاسازی کرده بودند. بخشی از اعلامیه‌ها در ارتباط با شهادت آیت‌الله سیدمحمدرضا سعیدی بود که روز بیستم خرداد آن سال در زیر شکنجه مأموران حکومت پهلوی جان خود را از دست داده بود.[10] در پی کشف این اعلامیه‌ها از چمدان همراه ابوترابی، وی و یکی از همراهانش که او نیز چمدان مشابهی حاوی اعلامیه‌های امام را حمل می‌کرد، در مرز دستگیر شدند.[11]
ابوترابی ابتدا به زندان قصرشیرین، سپس به زندان کرمانشاه و بعد به زندان کمیته مشترک ضد خرابکاری در تهران و پس از آن به زندان اوین منتقل شد و به شش ماه حبس محکوم گردید.[12]
وی در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۴۹ آزاد شد، ولی تحت نظر ساواک بود و اجازه بازگشت به نجف را نداشت.[13] پس از آزادى از زندان، همراه با سیدعلى اندرزگو به سازماندهى جهاد مسلحانه همت گماشتند و مورد تعقیب ساواک قرار گرفتند.[14] او با اندرزگو به لبنان رفت و راه‌های تهیه اسلحه را با کمک دکتر مصطفی چمران، در لبنان بررسی کرد.[15]
ابوترابی در دهه 1350 با محمدعلی رجایی و آیت‌الله خامنه‌ای ارتباط داشت.[16] او همچنین در جلسات ماهانه آیت‌الله سید محمدحسین بهشتى شرکت مى‌کرد و با او همکارى داشت.[17]
در روزهای پیروزی انقلاب، سیدعلی اکبر ابوترابی فرماندهی گروهی از مبارزان را در ماجرای تصرف کاخ سعدآباد بر عهده داشت و از امکانات و وسایل کاخ حفاظت کرد. در تصرف پادگان لشکر قزوین نیز با برادرش سیدمحمد حسن نقش داشت و مانع از خروج اسلحه و ادوات جنگی از پادگان شد.[18]
پس از پیروزی انقلاب در قزوین مستقر شد. او در این شهر به کمک دیگران کمیته انقلاب اسلامى تشکیل داد و هدایت آن را بر عهده گرفت.
در پی شروع جنگ تحمیلی، با لباس رزم از قزوین به جبهه رفت و در کنار دکتر مصطفی چمران در ستاد جنگ‌های نامنظم فعالیت کرد.[19] وی به مأموریت‌های شناسایی رزمی و دشوار می‌رفت. آزادی منطقه پرحادثه و خطرناک «دب حردان» به فرماندهی وی در رأس یک گروه متشکل از یکصد رزمنده ممکن شد.[20]
روز ۲۶ آذر ۱۳۵۹ ابوترابی مأموریت یافت در منطقه تپه‌های الله‌اکبر عملیات شناسایی انجام دهد. او بر اثر یک اشتباه، در حالی که هفت کیلومتر از نیروهای خودی دور شده و تا فاصله ۲۰۰ متری دشمن پیشروی کرده بودند، در بازگشت، مورد شناسایی دشمن قرار گرفته و در شرایطی که می‌توانست از دام دشمن رها شود و بگریزد، اما در تلاش برای نجات همرزمان خود که در نقطه‌ای دورتر پنهان شده بودند خود در دام بعثی‌ها گرفتار آمد.[21]
ابوترابی در شکنجه‌گاه‌های عراق، مقاومت می‌کرد و در همان حال، در ایران شایع شد که به شهادت رسیده است. در پی اعلام خبر شهادت وی، مجالس بزرگداشت برای او برگزار شد و شخصیت‌هایی چون محمدعلی رجایی در وصف وی سخنرانی کردند. همچنین به مناسبت خبر شهادت وی، در قزوین عزای عمومی اعلام و شهر تعطیل شد. همچنین عالمانی چون سیدهاشم رسولی محلاتی، یوسف صانعی و محمدعلی نظام‌زاده، از سوی امام خمینی در مجلس یادبود وی شرکت کردند.[22]
منش و رفتار ابوترابی در اردوگاه‌ها و زندان‌های عراق که توأم با آزار و شکنجه‌های غیرانسانی بود، چنان بود که حتی سربازان و افسران عراقی را تحت تأثیر قرار می‌داد و مدیریت و رهبری وی در اردوگاه‌های عراق زبانزد همه آزادگان ایرانی شد.[23]
مدت اسارت ابوترابی 10 سال به طول انجامید. او طی این مدت در اردوگاه‌هاى عنبر، موصل 1، 3، 4 ، رمادیه، و تکریت 5، 17، 18، و همچنین سلول‌هاى زندان‌هاى بغداد، اسیر بود. وی سرانجام در 26 مرداد 1369 همراه با سایر آزادگان به میهن بازگشت و «سید آزادگان» لقب گرفت. وی با حکم مقام معظم رهبری در 7 مهر 1369 نماینده ولی فقیه در امور آزادگان شد.[24] وی در دوره چهارم و پنجم مجلس شورای اسلامی با رأی مردم تهران، به ترتیب به عنوان نفر دوم و سوم به مجلس راه یافت.[25]
ابوترابی یکی از اعضای هیئت مؤسسین «جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی» بود؛ جمعیتی که در 20 فروردین 1376 با عنوان «جمعی از ایثارگران انقلاب اسلامی» اعلام موجودیت کرد[26] و در 5 مرداد 1378 از وزارت کشور با عنوان «جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی» مجوز فعالیت دریافت کرد.[27]
علی‌اکبر ابوترابی در 12 خرداد ۱۳۷۹ در حالی که همراه پدرش آیت‌الله سیدعباس ابوترابی عازم مشهد بود در جاده بین سبزوار و نیشابور، بر اثر سانحه رانندگی دار فانی را وداع گفت. پیکر آن دو ابتدا در قزوین تشییع و سپس به مشهد منتقل شد و در جوار مرقد مطهر امام رضا(ع) در صحن آزادی، غرفه ۲۴ به خاک سپرده شد. آیت‌الله خامنه‌ای در پیام تسلیتشان چنین نوشتند:
«... پسر، پس از سال‌ها حضور در میدان‌های مبارزه‌ای دشوار با نظام طاغوتی، و پس از مشارکت شجاعانه در صحنه‌های جنگ تحمیلی، سال‌های دراز محنت اسارت در دست دشمن نابکار و فرومایه را چشید و مبارزه‌ای دشوارتر از گذشته را در اردوگاه‌هایی آغاز کرد که او در آنها، همچون خورشیدی بر دل‌های اسیران مظلوم می‌تابید، و چون ستاره درخشانی، هدف و راه را به آنان نشان می‌داد و چون ابری فیاض، امید و ایمان را بر آنان می‌بارید. و پدر، با صبر و متانت یک فقیه فیلسوف و عارف، فقدان هجران چنین پسری را تحمل می‌کرد و آنچه را در حوزه‌های دانش و دین آموخته بود، در عمل و منش خویش تجسم می‌بخشید...»[28]
درباره علی‌اکبر ابوترابی فرد بیش از ۴۰ کتاب چاپ و منتشر شده است[29] که مهم‌ترین آنها[30] عبارتند از:
ـ از تربت کربلا/ سیدعلی‌اکبر ابوترابی/ دفتر ادبیات و هنر مقاومت/ 1375
ـ این شرح بی‌نهایت/ فرزاد جمشیدی/ دفتر ادبیات و هنر مقاومت/ 1375
ـ پاک باش و خدمتگزار/ عبدالمجیدرحمانیان/ امید آزادگان/ 1379
ـ سفر به ایرانشهر/ سیداحمد زرهانی/ بنیاد فرهنگی حضرت مهدی‌موعود(عج)/ 1379
ـ عارف شیدا/ عبدالمجید رحمانیان/ امید آزادگان/ 1380
ـ مردان قبیله غیرت/ عبدالمجید رحمانیان/ امید آزادگان/ 1380
ـ مهر نگاه اولیاء/ عبدالمجید رحمانیان/ امید آزادگان/ 1380
ـ حماسه‌های ناگفته/ از زبان سیدعلی‌اکبر ابوترابی؛ به کوشش عبدالمجید رحمانیان/ امید آزادگان/ 1381
ـ فرهنگ آزادگان (جلد 5)/ غلامعلی رجایی/ موسسه فرهنگی هنری ضریح/ 1381
ـ نسیمی از بهشت/ صفر عبدالملکی/ امید آزادگان/ 1381
ـ یاران امام به روایت اسناد ساواک(کتاب 28)/ مرکز بررسی اسناد تاریخی/ 1381
ـ منشور پاکی و خدمتگزاری (جلد 1)/ عبدالمجید رحمانیان/ امید آزادگان/ 1383
ـ منشور پاکی و خدمتگزاری (جلد 2)/ عبدالمجید رحمانیان/ امید آزادگان/ 1383
ـ ابر فیاض/ علی علیدوست قزوینی/ عرش اندیشه (قم)/ 1385
ـ اشک پروانه‌ها/ به‌کوشش بیژن کیانی/ مؤسسه فرهنگی پیام آزادگان/ 1385
ـ سید آزادگان/ داوود امیریان/ روزنامه همشهری/ 1386
ـ آن یار آسمانی/ عبدالمجید رحمانیان/ انتشارات پیام آزادگان/ 1386
ـ ستاره سپهر شیدایی/ قاسم جعفری/ انتشارات پیا م آزادگان/ 1386
ـ مهمانی از آسمان/ سعید عسگری، تصویرگر سمیه بیگدلی/ انتشارات پیام آزادگان/ 1386
ـ مهاجران ملکوت/ عبدالمجید رحمانیان/ انتشارات پیا م آزادگان/ 1386
همچنین کتاب‌های «آیینه‌دار ایمان و یقین»، «ایمان و یقین جهادش را زینت می‌داد»، «چگونه به اسارت درآمدم»، و «یادبود مبلغ خستگی‌ناپذیر» از جمله آثاری است که با استفاده از سخنرانی‌های ابوترابی به شرح ویژگی‌های اخلاقی وی پرداخته است.[31]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. قبادی، محمد، پاسیاد پسر خاک، سوره مهر، تهران، 1388، ص34.
[2]. دانشنامه حوزوی، ویکی فقه، مبحث «سیدعلی‌اکبر ابوترابی».
[3]. پرتال جامع علوم انسانی، مقاله: «یادبود مبلغ خستگی‌ناپذیر حجت‌الاسلام والمسلمین حاج سیدعلی‌اکبر ابوترابی» به نقل از: نشریه «مبلغان»، 1379، شماره 6.
[4]. یاران امام، همان.
[5]. همشهری آنلاین، مقاله: «زندگی‌نامه سیدعلى‌اکبر ابوترابی»، شنبه ۳ فروردین ۱۳۹۲ ـ ۰۸:۳۰.
[6]. دایره‌المعارف انقلاب اسلامی، همان؛ دانشنامه حوزوی، همان.
[7]. دانشنامه حوزوی، همان.
[8]. دایره‌المعارف انقلاب اسلامی، تهران، سوره مهر، ج 1، 1384، ص 33.
[9]. پرتال جامع علوم انسانی، همان.
[10]. خبرگزاری ایرنا، مقاله: «درباره سیدعلی‌اکبر ابوترابی‌فرد»، ۱۲ خرداد ۱۴۰۰، ۱۱:۲۸، کد خبرنگار: 2527، کد خبر: 84352220.
[11]. بهبودی، هدایت‌الله، الف لام خمینی، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، زمستان 1396، ص 634.
[12]. مقاله: «سیدعلی‌اکبر ابوترابی‌فرد که بود؟»، پایگاه خبری جماران، کد خبر: 1511477 ۱۴۰۰/۰۳/۱۲ ۰۷:۲۸:۲۸.
[13]. یاران امام به روایت اسناد ساواک، حجت‌الاسلام سیدعلی‌اکبر ابوترابی، بخش مقدمه.
[14]. همشهری آنلاین، همان.
[15]. پاک باش و خدمتگزار، همان ص ۳۳؛ یاران امام، همان، ص 259 - 260.
[16]. پاک باش و خدمتگزار، به کوشش عبدالمجید رحمانیان، انتشارات امید آزادگان، 1379، ص 33.
[17]. همشهری آنلاین، همان.
[18]. دانشنامه حوزوی، همان.
[19]. دایره‌المعارف انقلاب اسلامی، همان.
[20]. پاک باش و خدمتگزار، همان، ص ۵ و۳۴.
[21]. مجله «حریم امام»، شماره 373، ص6، مقاله: «سید آزادگان».
[22]. روزنامه جمهوری اسلامی، ۸ دی ۱۳۵۹، ش ۴۵۵، ص 2.
[23]. دایره المعارف انقلاب اسلامی، انتشارات سوره مهر، ج 1، 1384، ص 34.
[24]. روزنامه جمهوری اسلامی، ۸ مهر ۱۳6۹، شماره 3282، ص 1 - 3.
[25]. مجله «حریم امام»، همان.
[26]. مظفری، آیت؛ جریان‌شناسی سیاس ایران معاصر، قم، زمزم هدایت، 1387، چ 3، ص 140.
[27]. دارابی، علی، سیاستمداران اهل فیضیه، بررسی و نقد پیشینه و عملکرد جامعه روحانیت مبارز، تهران، سیاست، 1379، چ 1، ص 298.
[28]. روزنامه اطلاعات، 16 خرداد 1379، ش 21925، ص 1 - 3؛ دانشنامه حوزوی، همان.
[29]. کتابشناسی سید آزادگان حجت‌الاسلام ابوترابی‌فرد، مؤسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان.
[30]. به نقل از: خبرگزاری دفاع مقدس: «کتابشناسی حجت‌الاسلام سیدعلی‌اکبر ابوترابی».
[31]. پرتال جامع علوم انسانی، مجلات «شاهد یاران» سال ۱۳۸۷ ش ۳۲، س ۱۳۸۶ ش ۲۴، س ۱۳۸۵ ش ۹؛ نشریه مبلغان س ۱۳۷۹، ش ۶.
تعداد بازدید: 62
