14 اسفند 1390
آشنایی با رجال عصر پهلوی
«پرویز نیکخواه»
پرویز نیکخواه درنگارش مقاله «ایران و استعمار سرخ و سیاه» که حاوی توهین به امام خمینی بود و همچنین در سانسور مطبوعات عصر پهلوی دوم نقش داشت. او مقالات متعددی در دفاع از «انقلاب سفید» شاه نوشت و از تئوریسین‌های حزب رستاخیز بود.
پرویز نیکخواه از رجال سیاسی عصر پهلوی دوم، در 1318 در تهران متولد شد. او تحصیلات متوسطه رادر رشته ریاضی در دبیرستان ادیب به پایان برد و در 1337 برای ادامه تحصیل راهی انگلستان شد. نیکخواه در دانشگاه منچستر در رشته فیزیک مشغول تحصیل شد و در همین دوره به حزب توده پیوست. اما به دلیل اختلافاتی که با رهبران آن در اروپا پیدا کرد از حزب جدا شد و به کنفدراسیون دانشجویان ایرانی مقیم انگلیس پیوست. او در 1339 نقش زیادی در کنفدراسیون بر عهده گرفت در تظاهرات دانشجوئی در انگلستان فعالانه شرکت کرد و به تدریج با اکثر محافل چپ دانشجوئی ارتباط برقرار نمود و حتی در گردهمائی‌ها، سخنرانی‌هائی نیز علیه حکومت شاه ایرادکرد. نیکخواه در دی ماه 1341 در رأس هیأتی از جوانان حزب توده در کنگره کنفدراسیون دانشجویان ایرانی مقیم اروپادر لوزان سوئیس شرکت کرد. او در 1342 مسئول پخش نشریات حزب توده در انگلستان بود.
پرویز نیکخواه در مرداد 1342 ظاهراً برای دیدن بستگان خود به ایران آمد و بلافاصله تحت نظر ساواک قرار گرفت. وی روز 27 مرداد 1342 به موجب نامه‌ای که از سوی رئیس ساواک در اختیار وزارت فرهنگ قرار گرفت، ممنوع‌الخروج شد. در مهر 1343 به عنوان استادیار دانشکده صنعتی (پلی‌تکنیک) بدون استعلام سابقه از ساواک و به دستور دکتر مجتهدی سرپرست دانشکده استخدام شد و به ریاست آزمایشگاه دانشکده منصوب شد. این امر اعتراض ساواک را به همراه داشت. از این رو رئیس ساواک به کارگزینی‌‌های کلیه وزارتخانه‌ها و سازمانهای دولتی و حساس ملی اعلام کرد قبل از اشتغال و گماردن افراد به مصادر دولتی، صلاحیت آنان را باید از ساواک استعلام نمایند.
نیکخواه سپس به سازمان اطلاعات و امنیت کشور احضار و طی یک بازجوئی مبسوط، سوابق وی در ساواک ضبط شد. این بازجوئی منجر به آن شد که وزارت نفت نیز با درخواست نیکخواه برای استخدام مخالفت کند. نیکخواه در تهران فعالیتهای سیاسی خود را با تعدادی از دوستانش با گرایش به ایدئولوژی «مارکسیسم لنینیسم» از سر گرفت و به کمونیسم مائو ـ چین ـ متمایل گردید. او در مدت زمان حضور در ایران تمامی رفت و آمدها، تماس‌ها، دیدارها و سفرهایش تحت نظر ساواک بود. با این حال تا قبل از حادثه 21 فروردین 1344 که طی آن محمد‌رضا شاه پهلوی در محوطه کاخ مرمر هدف تیراندازی قرار گرفت، بازداشت نشده بود. پس از آن رویداد، دولت حزب توده را مسبب حادثه دانست و به بازداشت گسترده اعضای حزب و قلع و قمع سایر گروههای چپ، همت گماشت. نیکخواه نیز در اردیبهشت 1344 دستگیر و از منزل پدرش بسیاری از مدارک و منابع کمونیستی و دستگاه‌های تکثیر کشف شد.
روز هشتم اردیبهشت 1344 دولت در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که حادثه 21 فروردین و سوء قصد به شاه توسط چند دانشجوی افراطی هوادار چین کمونیست فارغ‌التحصیل دانشگاه منچستر طرح‌ریزی شده بود. به موجب این اطلاعیه نام متهمین عبارت بودند از: مهندس پرویز نیکخواه، مهندس احمد منصوری تهرانی، احمد کامرانی، محسن رسولی، فیروز شیروانلو و چند نفر دیگر.
نیکخواه در دادگاه تجدید نظر نظامی که روز 24 آذر 1344 تشکیل شد، به 10 سال زندان محکوم شد. او راهی زندان بروجرد شد اما در 1346 مراتب آمادگی و تمایل خود را به همکاری با ساواک اعلام کرد. وی با نوشتن چند نامه و انجام چند مصاحبه مورد عفو قرار گرفت و سپس در 19 خرداد 1349 در مصاحبه مطبوعاتی و رادیو تلویزیونی که با حضور خبرنگاران داخلی و خارجی ترتیب یافت اسرار فعالیتهای کمونیستی و سازمان دانشجوئی خارج از کشور را فاش کرد او در 22 مرداد همان سال جزئیات حادثه کاخ مرمر را نیز در مصاحبه مطبوعاتی دیگری تشریح کرد.
نیکخواه که اطلاعاتش راجع به سازمانهای دانشجوئی مخالف خارج از کشور توانسته بود ساواک را در مبارزه با آنها یاری رساند، پس از این تحولات مورد توجه حکومت شاه قرار گرفت او مقالات متعددی علیه گروههای چپ و در دفاع از انقلاب سفید شاه در مطبوعات نوشت. این رفتار در ترغیب بسیاری از عناصر چپ و سوق دادن آنها به همکاری با ساواک و رژیم پهلوی نقش بسزائی داشت. نیکخواه به تدریج به رادیو و تلویزیون، وزارت اطلاعات و جهانگردی، مطبوعات، مدیریت خبرگزاری دولتی، و حزب رستاخیز راه یافت. وی جشنهای 2500 ساله شاهنشاهی را در مقالات و اظهارات خود تحسین کرد.
او در دهه 1350 همراه با هم مسلکان قدیمی خود از جمله محمود جعفریان و منوچهر آزمون در زمره پیشقراولان تحلیل علمی ایدئولوژیک پدیده انقلاب سفید و فلسفه آن قرار گرفته و از تئوریسین‌های حزب رستاخیز شدند. نیکخواه در مجموعه تصمیم‌سازیهای این حزب و برنامه‌ریزی‌های مدیریتی اجرائی و تشکیلاتی آن نقش قابل توجهی به عهده گرفت. روند حضور وی تا روی کار آمدن دولت شریف امامی بسیار فعال بود. او به ویژه در سانسور مطبوعات دوره پهلوی نقش عمده‌ای داشت. گفته شده که وی در تهیه متن مقاله معروف «ایران و استعمار سرخ و سیاه» به قلم مستعار احمد رشیدی مطلق، همراه با محمود جعفریان و شجاع‌الدین شفا دست داشت. آنها متنهای جداگانه‌ای را تهیه کردند که شاه در نهایت متن کامل شده آن را جهت درج در روزنامه تأیید کرد.
پرویز نیکخواه در جریان انقلاب با استعفا و خروج رضا قطبی مدیر رادیو تلویزیون، پشتوانه خود را از دست داد. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی دادگاه انقلاب محاکمه و همراه جمعی از عاملان اختناق و سانسور رژیم شاه به اعدام محکوم شد و حکم صادره روز دوشنبه 21 اسفند 1357 به اجرا گذارده شد.
منابع:
ـ پرویز نیکخواه به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی.
ـ حزب رستاخیز اشتباه بزرگ، مظفر شاهدی، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
ـ روزنامه اطلاعات، اسفند 1357.
منبع: ماهنامه الکترونیکی دوران - شماره 10
تعداد بازدید: 1160
