15 مهر 1394
سیدرضا فندرسکی
این مطلب وقایع آستانه پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 در شهر لاهیجان را مرور می‌کند. لاهیجان یکی از شهرهای استان گیلان است.
در روز دوم خرداد سال 1357 تلگرافی با امضای چهارده نفر از روحانیون ساکن لاهیجان و آستانه اشرفیه به مضمون زیر به محضر آیت‌الله العظمی گلپایگانی در قم مخابره شد: «حادثه مولمه قم که منجر به هتک حرمت هیئت محترم آن مرجع عالیقدر گردید مایه کمال تأسف و تأثر مردم این سامان و جامعه روحانیت می‌باشد. بدینوسیله روحانیون لاهیجان و آستانه اشرفیه ضمن عرض تسلیت و همدردی از مسببین این فاجعه اظهار تنفّر و انزجار شدید می‌نماید.»
در روز نهم خرداد مأمورین شهربانی لاهیجان به دو نفر از دانش‌آموزان دانشسرای مقدماتی لاهیجان مشکوک شده و آنها را دستگیر کرده و در بازرسی بدنی از آنها عکسی از شاه را که به طرز موهنی بر روی آن نقاشی شده و در ذیل آن اشعار مذمومی نوشته شده بود کشف گردید.
در روز سی‌ام تیر ماه 1357 مأمورین شهربانی لاهیجان یکی از دانش‌آموزان این شهر به نام علیرضا مروت را که متهم به پخش اعلامیه های انقلابی بود دستگیر کردند. در بازرسی از منزل وی سیزده جلد کتاب از کتب ممنوعه و سه جلد دست‌نویس از کتب دکتر علی شریعتی کشف و ضبط گردید.
روز دوم مرداد مجلس ترحیمی برای مرحوم شیخ احمد کافی در بقعه میر شمس‌الدین لاهیجان برگزار شد.
روز سی‌ام مرداد افراد ناشناسی که صورت خود را با پارچه سفید و عینک دودی پوشانده بودند از طریق پشت بام مسجد جامع روستای رودبنه لاهیجان وارد قسمت زنانه مسجد شده و تعدادی اعلامیه با امضای حضرت امام را که در مورد حوادث شهرهای اصفهان و شیراز بود بین بانوان توزیع نموده و سپس فرار کردند.
در لاهیجان نماز عید فطر (در روز 13 شهریور) برگزار شد و مردم طی تظاهراتی به چند مشروب فروشی حمله کرده و شیشه‌های این اماکن را شکستند.
در پی اعتصاب معلمین و تعطیلی مدارس عده زیادی از مردم لاهیجان در روز شانزدهم مهرماه در جلو اداره آموزش و پرورش این شهر اجتماع کرده و پشتیبانی خود را از خواسته‌های معلمان و دانش‌آموزان اعلام کردند. آنان سپس با حمل پلاکاردهایی در سطح شهر دست به راهپیمایی زده و شعارهایی نظیر درود بر معلم و پیروز باد محصل سر دادند. در پایان این راهپیمایی معلمان نامه‌ای 24 ماده‌ای و دانش‌آموزان قطعنامه‌ای 12 ماده‌ای تنظیم و به مدیر کل آموزش و پرورش گیلان دادند.
فردای آن روز نیز تظاهرات مشابهی با عده بیشتری از مردم از جلوی اداره آموزش و پرورش این شهر برگزار شد و راهپیمایان خواستار مراجعت امام خمینی(ره) به ایران شدند.
در ادامه تظاهرات مردم و به ویژه فرهنگیان فرد ناشناسی به ساواک اطلاع می‌دهد که یکی از فرهنگیان قرار است در روز بیستم مهر تظاهرات گسترده‌ای را با حضور اقشار مختلف سازماندهی کند. اخبار دیگری نیز مبنی بر برپایی راهپیمایی در روز بیست‌و هفتم مهر به ساواک رسید. در پی این گزارشات شورای تأمین شهرستان به درخواست رئیس شهربانی تشکیل شد تا از انجام این تظاهرات جلوگیری به عمل آمده و نیروهای لازم جهت کنترل و سرکوب تظاهرات از شهرهای دیگر تأمین شود.
روز بیستم بر طبق قرار قبلی مردم لاهیجان دست به راهپیمایی زده و در مقابل اداره آموزش و پرورش دو تن ار فرهنگیان به ایراد سخنرانی پرداختند. مردم در این راهپیمایی خواهان بازگشت امام به وطن و آزادی زندانیان سیاسی شدند. در این روز کارکنان شیلات بندرکیاشهر (فرحناز سابق) دست از کار کشیده و مبادرت به اعتصاب نمودند.
به مناسبت چهلمین روز شهدای واقعه 17 شهریور تهران، مغازه‌های شهر لاهیجان در روز بیست‌و چهارم مهر 1357 بسته بود و عده زیادی از مردم به راهپیمایی پرداختند. تظاهرکنندگان پلاکاردهایی داشتند که در آنها خواسته‌های خود از جمله برقراری حکومت اسلامی و آزادی زندانیان سیاسی را مطرح کرده بودند. در روز بیست‌و پنجم کلاس‌های درس در مدارس دایر بود اما معلمان از رفتن به کلاس خودداری کردند. یکصد‌وپنجاه تن از معلمان اجتماع کرده و قرار شد که با مدیر کل آموزش‌و پرورش ملاقات و خواسته های خود را مطرح کنند.
عصر روز اول آبان عده زیادی از دانش‌آموزان دختر و پسر با حمل پلاکارد و عکس‌های امام دست به یک راهپیمایی آرام زدند. مشابه این تظاهرات طی دو روز بعد نیز برگزار شد.
در روز ششم آبان راهپیمایی بزرگی با حضور ده هزار نفر از اقشار مختلف مردم برگزار و راهپیمایان در پایان نماز ظهر را بر پا کردند. در این ایام مدارس لاهیجان نیز همچنان تعطیل است. فردای آن روز نیز هزار و پانصد نفر از دانش‌آموزان لاهیجان دست به راهپیمایی آرام زدند. روز هشتم آبان دو دسته دو هزار نفری از دانش‌آموزان به راهپیمایی پرداختند که یک دسته از آنها را گروه‌های مذهبی و دسته دیگر را غیر مذهبی‌ها تشکیل می‌دادند که هر دو شعارهایی ضد حکومتی می‌دادند. در روز چهاردهم نیز تظاهراتی با حضور هشت هزار نفر از مردم برگزار شد که در آن مردم واقعه آتش سوزی مسجد جامع کرمان را محکوم کرده و خواهان برپایی حکومت اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) شدند.
تظاهرات شامگاه بیست و یکم آبان منجر به درگیری‌های شدید و تیراندازی مأمورین شد. تظاهرکنندگان چندین حلقه لاستیک را در خیابان‌ها آتش زدند. به گزارش خبرگزاری فرانسه به نقل از خبرگزاری پارس در نتیجه این درگیری‌ها سه نفر کشته و بیست نفر زخمی شدند.
به نوشته روزنامه اطلاعات در تظاهراتی که صبح و عصر روز بیست‌و دوم صورت گرفت دخالت و تیراندازی مأمورین منجر به شهادت دوازده نفر شد که برخی تعداد شهدا را تا چهل نفر نیز ذکر کرده‌اند. مجروحان راهپیمایی نیز در بیمارستان‌های شهرهای مجاور بستری شدند. وقایع این روز لاهیجان انعکاس زیادی در مطبوعات و اعلامیه‌های آن دوره داشت.
در روزهای اوج انقلاب یکی از روش‌های ساواک کنترل نامه‌های شخصی افراد بود. بر اساس یکی از گزارش‌های ساواک زنی از تهران نامه‌ای به دوستان خود در لاهیجان نوشته و آنها را تشویق به مخالفت با رژیم شاه می‌کرد.
روز هفدهم آذر عده‌ای از مردم در مقابل یکی از مساجد لاهیجان اجتماع کرده و پس از استماع سخنرانی یکی از روحانیون به تظاهرات در سطح شهر پرداختند. روز بعد نیز گروه‌های پراکنده‌ای در نقاط مختلف شهر به تظاهرات و سر دادن شعارهایی علیه شاه پرداختند. مأمورین حکومت پهلوی با ماشین آب‌پاش و تیراندازی سعی در پراکندن مردم داشتند و 64 نفر از مردم را نیز دستگیر کردند.
در روز بیستم آذر عده‌ای از مردم لاهیجان با حمل عکس‌هایی از امام خمینی(ره) به راهپیمایی پرداخته و شعارهایی علیه شاه و ساواک سر دادند. در این مراسم یکی از روحانیون بنام محمد فیض به ایراد سخنرانی پرداخت.
تظاهرکنندگان در این روز نام خیابان رضا شاه را به «خمینی» و نام یکی از مدارس را به «دکتر شریعتی» تغییر دادند. مدارس لاهیجان که از ابتدای مهر ماه تعطیل بود، در این ایام نیز همچنان تعطیل بوده است.
منابع:
ـ انقلاب اسلامی ایران به روایت اسناد ساواک (دوره 25 جلدی)، ناشر: مرکز بررسی اسناد تاریخی
تعداد بازدید: 1499
