کتاب و نشریه

سیاست خارجی دولت موقت

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مهندس بازرگان نخست‌وزیر دولت موقت، در صدد حل اختلافات سیاسی با آمریکا و جلب حمایت آن کشور بود و وزیر خارجه و همچنین سخنگوی دولت او به دفعات با سفیر و مسئولان سفارت در داخل کشور و همچنین بعضی از بلندپایگان آمریکایی در بیرون از ایران ملاقات‌هایی داشتند. مقامات کاخ سفید در آن زمان به دلیل اهمیت ایران در راهبرد امنیت ملی ایالات متحده از یک سو، و شناخت خود از ماهیت انقلاب اسلامی ایران، در صدد ایجاد...

روایت پدرخوانده

تلاشهای برنامه‌ریزی شده در قالب «جنگ نرم» به ویژه در دهه 90ش از شدت بیشتری برخوردار بوده است تا با تحلیل‌های بی‌اساس زشتی‌های حکومت پهلوی و آنچه که دلایل اصلی انقلاب مردم ایران علیه آن حکومت در سال 1357 بوده به فراموشی سپرده شود. رهبر معظم انقلاب در خلال این دهه به کرات به این مورد اشاره کرده‌اند. برای مثال ایشان در 20 مهر1394 در دیدار رئیس و مدیران سازمان صدا و سیما فرمودند: «مردم ما نسبت به رژیم فاسد و مستبد گذشته باورهایی...

چرا مقاومت؟ - نگاهی به ضرورت مقاومت در گفتمان انقلاب اسلامی

بیش از ۴۳ سال از سقوط شاه و پیروزی انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد، ولی همچنان این نیاز احساس می‌شود که باید برای روشنگری افکار عمومی جامعه، و به ویژه نسل جوان، ضرورت تداوم پدیده‌هایی چون مقاومت، دفاع، ایستادگی در برابر دشمنان، و استقامت در برابر مظاهر مختلف استعمار تبیین شود. از زمان کودتای 28 مرداد 1332 به این طرف، هیچ سابقه مثبتی در رفتار غربی‌ها نسبت به خود سراغ نداریم. در زمینه اهمیت پدیده مقاومت در برابر دشمنان اخیراً کتابی...

انقلاب اسلامی از مبارزه تا پیروزی

پدیده‌های اجتماعی،‌ هر چند بزرگ، با گذر زمان و بویژه با تغییر نسل‌ها، در خاطر جمعی یک جامعه پایدار نمی‌مانند. کم‌رنگ شدن یادها، ‌نام‌ها و حوادثی که در یک دوره بر سر زبان‌ها بودند، امری غیر طبیعی نیست. اما می‌دانیم که برخی از این پدیده‌ها به علت پی‌آمدهای فراگیر و تأثیرات فراوانش در سطح منطقه‌ای و جهانی، خود به خود به نقطه عطف تبدیل می‌شوند و در ضمیر تاریخ به جا می‌مانند. هر جامعه‌ای کم و بیش از این رویداد‌های تاریخی در...

پهلوی بدون روتوش

طی سال‌های پس از سقوط محمدرضا پهلوی، آثار فراوانی در زمینه عملکرد حکومت پهلوی و چرایی فروپاشی آن منتشر شده است. این آثار عمدتاً در دو قالب ارائه شده‌اند. برخی با ارائه مستندات و آمارها به مقایسه کارنامه دولت‌های قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، علمی و... پرداخته و دستاوردهای هر نظام را جداگانه برشمرده است. دوم تنها به افشای ماهیت حکومت قبل در زمینه‌های فساد، وابستگی، تخریب کشاورزی،...

علی‌اکبر فیاض

تحقیق و مطالعه در زندگی دانشمندان بزرگ سرزمین ما و بیان شرح احوال و جایگاه آنان برای نسل امروز بسیار غرور آفرین و سودمند است. سرگذشت هر نام‌آوری، برگه هویتی برای شهر و دیار و مایه فخر و مباهات ساکنانش است. مرحوم استاد «علی‌اکبر فیاض» از زمره همین افراد است. دانشمند وارسته، بی ادعا و ساده‌زیستی که بسیاری از بزرگان علم و ادب از فضایل و ویژگی‌های اخلاقی و علمی او سخن گفته‌اند. افراد زیادی در کسوت همکاری علمی یا شاگردی آن...

اولین‌های انقلاب و دفاع مقدس در دزفول

پس از پیروزی انقلاب اسلامی نسل جدید تاریخ‌نویسان برخاسته از نهضت امام خمینی کوشش کردند تا رویکرد و نگرش نوین علمی، نقادانه، حقیقت‌گرا، مستقل و مستند در عرصه تاریخ معاصر ایران، و همچنین نقش مردم شهرهای مختلف در حوادث و سرنوشت کشور را ارائه دهند. تاریخ‌نگاری در اشکال روایی، تحلیلی، تحقیقی، اسنادی، نقلی، خاطره‌نگاری، تاریخ شفاهی، داستانی، تاریخ‌نگاری مبتنی بر روزشمار یا گاه‌شمار و... الگوهای مختلفی هستند که در آثار مورخین...

حسن حبیبی

دکتر حسن حبیبی از چهره‌های تأثیرگذار سیاسی و فرهنگی در تاریخ معاصر ایران است. او چه قبل و چه بعد از پیروزی انقلاب شخصیتی فعال و خوشنام بود. به همین دلیل «مجموعه پژوهشی شخصیت‌های مانا» - وابسته به دفتر ادبیات انقلاب اسلامی - در کتابی به سوابق و جایگاه علمی، سیاسی و فرهنگی او پرداخته است. این کتاب زندگینامه دکتر حسن حبیبی را در سه دوره بررسی کرده است: اول یک دوره ۲۶ ساله از تولد تا عزیمت به فرانسه (1342 – 1316) است، دوم یک دوره ۱۵...

عبدالحسین حائری

مفاخر علمی و فرهنگی کشور ما از سرمایه‌های بی‌بدیل این سرزمین هستند. یکی از مصادیق برجسته این مفاخر، استاد «عبدالحسین حائری» فهرست‌نویس و مصحح نسخ خطی است. وی 17 سال عضو هیئت مؤلفان لغت‌نامه دهخدا بود و بر چاپ چند جلد از آن نیز نظارت داشت. وی سال‌ها در حوزه علمیه قم با فقه، اصول، فلسفه و اخلاق به سر برد و سپس در کتابخانه مجلس به کتاب‌پژوهی و نسخه‌شناسی و تربیت شاگردان زیادی مشغول شد. حائری صاحب نظریه «بازنویسى تاریخ علم...

طنز سیاسی ایران - ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۷

دانش تاریخ با بسیاری از دانش‌ها ارتباطی ناگسستنی دارد. یکی از این دانش‌ها ادبیات است. بنابراین بدیهی است پژوهشگر تاریخ، بخش مهمی از اطلاعات مورد نیاز خود را در متون ادبی جستجو کند. ادیبان به عنوان نخبگان جامعه در ترسیم اوضاع اجتماعی عصر خود خدمات بسیاری به تاریخ و تاریخ‌نگاران نموده‌اند. بخش فراوانی از آثار ادیبان شامل طنز، امثال‌ و ‌حکم، ضرب‌المثل، داستان، حکایت، اندرز و تنقید از رفتار و کردار اقشار و طبقات مختلف جامعه...

مبانی انسان‌شناسی اندیشه سیاسی امام خمینی

انسان‌شناسی از جمله علومی است که به حق می‌توان آن را پایه بسیاری از علوم انسانی به شمار آورد. مهمترین مبحث و محور این علم، پاسخ به این سئوال است که انسان چیست، هدف از خلقت آن چه بوده است و در نهایت از چه طریقی می‌توان این موجود را شناخت. پیرامون انسان‌شناسی در بین ادیان و مذاهب مختلف تفاوت‌های بسیار و آشکاری وجود دارد که پایه‌های این تفاوت را می‌توان در مباحث هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی ادیان جستجو نمود. اندیشه‌های اسلامی،...

علل عقب‌ماندگی کشورهای اسلامی

قرن‌هاست که اندیشمندان و مصلحان مسلمان در پی یافتن راه‌هایی برای عبور از سکون، خروج از ایستایی، و حرکت ‌دادن جهان اسلام به سوی قافله پیشرفت و توسعه، و احیای شکوه و عظمت گذشته تمدن اسلامی هستند. برای دستیابی به این مقصود، تاکنون صدها همایش تشکیل شده و هزاران مقاله و کتاب منتشر گردیده است. همه این تلاش‌ها در صدد یافتن راهی برای بازسازی ساختارهای فکری مادی و معنوی جهان اسلام و آزادسازی توانایی‌های مغفول مانده مسلمانان متمرکز...

مشفق کاشانی

ضرورت پایبندی به سنت یا روی آوردن به نوآوری و تجدد، از انقلاب مشروطه بدین‌سو بیش از پیش در کانون توجه شاعران و ادیبان کشورمان قرار گرفته است. رویکرد شاعران به هر یک از این مقوله‌ها، نحله‌ها و جریان‌های شعری مختلفی را در پی داشته است. در یک دسته‌بندی کلی برخی از شعرا به همان سبک شعر سنتی خود مشغول بودند و دسته دیگر آن قالب‌های کهن را به کناری نهادند و مضامین شعری خود را در قالب‌های جدید سرودند. در این میان شاعرانی هم بودند که با...

نصرالله مردانی

دفتر ادبیات انقلاب اسلامی با هدف الگوسازی و معرفی شخصیت‌های برجسته و ماندگار ایرانی، مجموعه‌ای تحت عنوان «گروه پژوهشی شخصیت‌های مانا» را در اردیبهشت ۱۳۸۸ تشکیل داد. این مجموعه با استفاده از پرونده‌هایی که در بایگانی «فرهنگ ناموران معاصر» - حوزه هنری - وجود دارد، به تشریح زندگی‌نامه افرادی پرداخته که در عرصه دانش، فرهنگ، سیاست و اجتماع در ایران معاصر زیسته و درگذشته‌اند. کسانی که گمنام یا کمتر شناخته‌شده هستند،...

مرید روح الله

یکی از راههای تجربه‌اندوزی و آگاهی از تحولات تاریخی، مطالعه در احوال زندگی انسان‌ها و استفاده از تجربیات خوب و بد گذشتگان است. به همین دلیل انسان‌ها و زندگی آنها شکل‌دهنده تحولات تاریخی هستند. به قول یکی از محققان، «گذشته، چراغ راه آینده است.» تا وقتی گذشته خود را ندانیم، گذشتگان خود را نشناسیم و از زندگی آنان پند نگیریم نسبت به آینده تدبیر مناسبی نخواهیم داشت. یکی از افرادی که اخیراً زندگی‌نامه و خاطراتش به همت...

مبانی تصمیم گیری استراتژیک امام خمینی

یکی از سطوح تحلیل سیاست بین‌الملل، بررسی رفتار دولت‌ها بر پایه ارزیابی تصمیماتی است که سیاست‌گزاران در زمینه‌های مختلف اتخاذ می‌کنند. از این‌رو روش تصمیم‌گیری، از جمله چهارچوب‌هایی است که برای بررسی روابط بین‌الملل می‌تواند مورد توجه قرار می‌گیرد. یکی از پرسش‌هایی که برای اکثر محققان و مورخان تحولات انقلاب اسلامی ایران همواره مطرح بوده، این است که مبانی تصمیم‌گیری‌های امام خمینی راجع به مسائل کلان انقلاب و نظام...

زنان مبارز

امام خمینی(ره) صبح 24 فروردین 1358 در جمع خواهران دانشجوی دانشگاه ملی، خواهران دانشجوی دانشسرای شهمیرزاد، و ‎‏دانش‌آموزان دختر دبیرستان‌های دزفول و قصر شیرین‏ فرمودند: «....این پیروزی را ما از بانوان داریم، قبل از اینکه از مردها‏‎ ‎‏داشته باشیم. بانوان محترم ما در صف جلو واقع بودند. بانوان ...

دفاع مشروع، بررسی فقهی مسئله ترور از دیدگاه امام خمینی

«تروریسم» پدیده‌ای است که به استفاده از خشونت یا تهدید برای دستیابی به اهداف سیاسی اطلاق می‌شود. «ترور» و «تروریسم» پدیده ناخوشایندی است که همواره حیات انسان و امنیت او را نشانه رفته و در تمامی ادیان، منفور و مطرود شناخته می‌شود. یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح در مقوله ...

عالم خبیر

مرحوم حجت‌الاسلام علی دوانی از نویسندگان و محققان کشور بود. از وی آثار متعددی در رابطه با تاریخ اسلام به رشته تحریر درآمده ‌است. دوانی در مهر ۱۳۰۸ در حومه کازرون به‌ دنیا آمد. وی تحصیلات خود را در زادگاهش آغاز کرد و در سال ۱۳۱۶ به آبادان رفته، در مدرسه فنی در رشته مکانیک مشغول به تحصیل شد ...

آیا قیام‌ کردن بی‌فایده است؟

در اواخر دهه 1350 خورشیدی، ‌در شرایطی که بسیاری از کشورهای جهان، افسارگسیخته به سمت سکولاریسم پیش می‌رفتند،‌ در یکی از کشورهای نفتی خاورمیانه که دولتمردانش تأمین‌کننده منافع غرب در خاورمیانه بودند،‌ تحولات عظیمی با نگرش مذهبی و فریاد اسلام‌خواهی اتفاق افتاد که حیرت ...

انقلاب اسلامی ایران در آثار پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی

انقلاب اسلامی ایران بی‌شک یکی از مهمترین و شگفت‌انگیزترین رویدادهای قرن بیستم میلادی به شمار می‌رود. موقعیت ژئوپلیتیک ایران، برخورداری از منابع و معادن عظیم نفت، دارا بودن نفوذ و تأثیر فرهنگی پرسابقه در کشورهای منطقه خلیج فارس، خصوصیت‌های انقلاب از جمله رهبری نافذ و تکیه انقلاب بر دین در ...

درآمدی بر اندیشه فرهنگی آیت‌الله خامنه‌ای

آیت‌الله خامنه‌ای اگر چه در داخل کشور و در صحنه بین‌المللی به عنوان یک چهره سیاسی شناخته شده‌اند ولی در عرصه فرهنگ نیز چهره نام آشنا هستند و در حوزه فرهنگ و تمدن اسلامی مطالعات گسترده‌ای دارند. علاوه بر این ایشان آگاه به ادبیات کلاسیک ایران و ادبیات معاصر جهان به ویژه رمان هستند.

بیست‌ودو روز نبرد برای آزادسازی سنندج؛ ۱۳۵9 – ۱۳۵7

سنندج چندی پس از پیروزی انقلاب اسلامی دستخوش آشوب گروه‌های مخالف شد. عملکرد ناصحیح دولت موقت در خارج کردن سپاه پاسداران از سنندج بر التهاب و تشنج این شهر افزود تا جایی که گروه‌های ضد انقلاب با طرح شعار خودمختاری موفق شدند در نیمه دوم سال ۱۳۵۸ مراکز حساس سنندج را به تصرف خود ...

سبک‌شناسی نامه‌های سیاسی امام خمینی

در تاریخ نهضت‌های استقلال‌طلبانه و انقلاب‌های عمده جهان، به بعضی نامه‌های سیاسی یا اعلامیه‌هایی برمی‌خوریم که به دلیل اهمیت، باید آنها را در فهرست فرازهای برجسته و تعیین‌کننده انقلاب‌ها قرار دهیم. نامه میرزای شیرازی در تحریم تنباکو که موجی از نهضت ضد انگلیسی در ایران به وجود آورد ...

تاریخ ادبیات معاصر ایران

ادبیات یک جامعه آینه‌ای برای انعکاس حال و روز همان جامعه است. برای شناختن ابعاد مختلف زندگی مردم و برای فهم حال و روز جامعه ایران در دوره‌های مختلف تاریخی می‌توان ادبیات هر دوره را بررسی کرد. زیرا هر تحول اجتماعی و سیاسی، خواه ناخواه همه شئون جامعه از جمله ادبیات را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

شهر فرنگ تا لاله‌زار

«تاریخ شفاهی» از ارزشمندترین روش‌ها برای ثبت و ضبط اطلاعات تاریخی است. این مهم از طریق بازگو کردن تجارب، مشاهدات، خاطرات و نظرات شخصی افرادی حاصل می‌شود که شاهدان عینی حوادث و رخدادها بوده‌اند. بخش مهمی از تاریخ مکتوب و مورد استفاده مردم، با استناد به همین منابع شفاهی است ...

شاه و روحانی، گزارش یک شاهد عینی از انقلاب ایران

*توضیح گروه ترجمه و پژوهش منابع خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: روایت شاهدان عینی یک واقعه در پژوهش‌های تاریخی، در کنار سایر منابع و اسناد از اهمیت زیادی برخوردار هستند. خاطرات شاهدان عینی از دوران انقلاب اسلامی نیز در همین راستا قرار می‌گیرند. دزموند هارنی یکی از شاهدان عینی انقلاب اسلامی است که در اوایل دهه 1350 به‌عنوان دیپلمات در سفارت بریتانیا خدمت کرد و در اواسط این دهه بعد از استعفا از وزارت خارجه، برای مشاوره اقتصادی...

تحلیل تطور دیدگاه‌های امام خمینی درباره زنان

امام خمینی(ره) همواره نگاهی متعالی به شخصیت زنان داشتند. شاید به دلیل همین نگرش بود که انقلاب اسلامی بسترهای لازم برای شکوفایی و بازگشت هویت و منزلت زنان را فراهم ساخت تا آنجا که این قشر اثرگذار جامعه بتواند بینش سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خویش را بازیابد.

خیزش دانش‌آموزی: واکاوی قیام دانش‌آموزان همدان در سی‌ام مهر 1357

در بررسی تحولات انقلاب اسلامی که اوج آن در سال ۱۳۵۷ بود، گاهی به رویدادهایی برمی‌خوریم که به دلیل اهمیت، یا شدت یا ویژگی‌های خاصی از آنها به عنوان «سرفصل» یا «نقاط عطف» یاد می‌کنند. برای مثال ۱۹ دی ۱۳۵۶ قم، ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ تبریز، آتش‌سوزی سینما رکس آبادان در مرداد 1357، «جمعه سیاه» ...

مواضع و عملکرد چهار جریان سیاسی، از انقلاب اسلامی تا جنگ تحمیلی

حکومت پهلوی دوم از بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به سرعت به یک نظام کاملاً استبدادی تبدیل شد، به‌گونه‌ای که وضعیت سیاسی ایران قبل و بعد از کودتا شباهتی به هم نداشت. از زمان کودتا تا سال‌های پایانی عصر پهلوی، موج خفقان و سرکوب و انسداد سیاسی، سایه مرگبارش را بر فضای سیاسی کشور...

1

...