20 بهمن 1394
الهام صالح
دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی و انتشارات سوره مهر، 1394، جلد سوم ، 505 صفحه
دایرة‌المعارف‌ها می‌توانند نوجوانان و جوانان را با واژه‌های مختلف آشنا سازند. دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان، با زبان ساده‌ای که دارد، یکی از دایرة‌المعارف‌هایی به شمار می‌رود که به سادگی می‌تواند این گروه را به خود جذب سازد.
در بخشی از مقدمه جلد سوم دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان، اهداف انتشار این دایرة‌المعارف توضیح داده شده است: «تدوین دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی در سال 1379 ش با هدف آشنا کردن گروه‌های سنی نوجوان و جوان با مفاهیم انقلاب، گروه‌های مبارز، شخصیت‌ها، رویدادها، مکان‌ها و زمان‌هایی که به نحوی با این پدیده مرتبط بودند، در دستور کار قرار گرفت. پس از تشکیل شورای انتخاب مداخل و برگزاری 55 نشست، 855 مدخل برای نگارش این دایرة‌المعارف برگزیده شد.»
همچنین در این مقدمه ضمن اشاره به اینکه حوزه زمانی مدخل‌ها از ابتدای دهه 1340 شمسی یعنی آغاز سال‌های شکل‌گیری انقلاب اسلامی تا 1357 شمسی است، چنین گفته شده است: «در این بین دفاع هشت ساله مردم ایران (1359-1367 ش)، برخی از مفاخر ادبی، دینی و اجتماعی، حوادث مهم تاریخ و موضوع‌هایی از جهان اسلام، بویژه تاریخ تشیع در شمار مداخل دایرة‌المعارف درآمدند تا مخاطبان، غیر از آشنایی با مختصات انقلاب، با برخی از حوادث تاریخی و شخصیت‌های بزرگ نیز مانوس شوند.»
دایره واژگان دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی همان طور که از نام آن مشخص است، به موضوع انقلاب اسلامی اختصاص دارد، اما ویژگی مثبت این است که واژه‌های دیگری را نیز به دایره واژگان ذهن مخاطبان خود می‌افزاید.
نوجوانان و جوانان با مطالعه این دایرة‌المعارف می‌توانند با مفاهیم و واژه‌هایی مانند طلبه، کمیته دفاع از حقوق زندانیان سیاسی ایران، کمونیسم، کاپیتولاسیون، فاشیسم و مبارزه مسلحانه آشنا شوند. این دایرة‌المعارف صرفا درباره واژه‌های انقلابی است، اما در بخش‌هایی از آن واژه‌هایی که باعث افزایش اطلاعات عمومی گروه مخاطبان می‌شود، نیز وجود دارد. واژه‌های کتاب دوره‌های مختلف را دربرمی‌گیرد، اما تعدادی از واژه‌ها هم صرفا به پیروزی انقلاب اسلامی اختصاص یافته است.
واژه‌هایی مانند «مدرسه رفاه»، «مدرسه علوی»، «امیرعباس هویدا»، «یوم‌الله»، «کوکتل‌مولوتف» و «کمیته مشترک ضد خرابکاری»، از این جمله‌اند.
در بخشی از این دایرة‌المعارف با اشاره به این موضوع که کمیته مشترک ضد خرابکاری، یکی از مخوف‌ترین زندان‌ها و تشکیلات اطلاعاتی در سال‌های پایانی حکومت محمدرضا پهلوی بوده، درباره دوره‌ای از سرگذشت این زندان چنین نوشته شده است: «روسای کمیته مشترک ضد خرابکاری مستقیما زیر نظر پرویز ثابتی، رئیس اداره کل ساواک و وی نیز زیر نظر رئیس ساواک انجام وظیفه می‌کرد. با وجودی که جایگاه سازمانی رئیس کمیته مشترک ضد خرابکاری در حد معاون اداره سوم ساواک بود، لیکن به دلیل اهمیت و حساسیت کمیته و وظایف و اختیارات آن، حکم‌های انتصاب روسای آن به اطلاع شاه می‌رسید.»
برخی از کلمات این کتاب قطعا برای نوجوانان آشناست، اما شاید کاربرد این کلمات و تاریخچه آن‌ها را ندانند. «یوم‌الله»، یکی از همین کلمه‌ها به شمار می‌رود که درباره اولین کاربرد آن چنین توضیح داده شده: «کاربرد یوم‌الله در امور سیاسی- اجتماعی، نخستین بار به سخنان امام خمینی(ره) در روز 17 شهریور 1358 و به سالگرد آن حادثه خونین در میدان ژاله (شهدا) تهران بازمی‌گردد. امام در سخنان خود در حضور گروه‌های مختلف مردم با ذکر بخشی از آیه پنجم سوره ابراهیم گفتند: بعضی از ایام خصوصیتی دارد که برای آن خصوصیت، یوم‌الله می‌شود. روزی که پیغمبر اکرم(ص) هجرت کردند به مدینه، این روز یوم‌الله است. روزی که مکه را فتح کردند، یوم‌الله است... .»
در این دایرة‌المعارف همچنین درباره استقرار امام خمینی(ره) در مدرسه علوی این‌طور نوشته شده: «در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی، امام خمینی(ره) پس از ورود به کشور در 12 بهمن 1357 و ایراد سخنرانی در بهشت زهرا، طبق برنامه‌ریزی «کمیته استقبال» برای اقامت به مدرسه رفاه وارد شدند. فضای کوچک آنجا و شمار بسیار ملاقات‌کنندگان، برخی از اعضای کمیته استقبال را بر آن داشت که با مسئولان دبستان علوی به رایزنی پرداخته و امام را از اوایل روز 13 بهمن به این دبستان منتقل کنند.»
دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان، زبان ساده‌ای دارد. یکی از ویژگی‌های این دایرة‌المعارف، استفاده از عکس است که می‌تواند در جذاب شدن آن برای گروه‌های سنی نوجوان و جوان، نقش مهمی داشته باشد. اغلب این عکس‌ها کیفیت خوبی دارند.
جلد سوم دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان، ویژگی‌های مثبت متعددی دارد. در فهرست این دایرة‌المعارف که در ابتدای آن قرار گرفته، به درستی، صفحه مختص هر یک از الفبا مشخص شده.
در این مجلد، علاوه بر فهرست مداخل جلد سوم، فهرست مداخل جلدهای اول و دوم نیز در اختیار مخاطب قرار گرفته است. فهرست منابع اعم از کتاب‌ها، نشریات فارسی، منابع خارجی (لاتین) و منابع اینترنتی نیز از یکدیگر مجزا شده است.
ویژگی مثبت دیگر، بخش پایانی دایرة‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان است که در آن دایرة‌المعارف به زبان‌های عربی و انگلیسی مورد معرفی قرار گرفته.
این کتاب از نظر گرافیکی نیز کتاب خوبی است. صفحه‌های آن به رنگ‌های مختلف است که نشان می‌دهد به ذائقه مخاطب توجه شده. هر عبارت نیز در کادری رنگی قرار گرفته که آن را از عبارت بعدی مجزا می‌کند. نوار پایین صفحات نیز رنگ‌های متفاوتی دارد که آن را جذاب می‌سازد.
خوب است بدانید مجلد اول این دایره‌المعارف در سال 1384 منتشر شده و تاکنون به 6 نوبت چاپ رسیده است. این مجلد اثر برگزیده «نخستین جشنواره معرفی آثار پژوهشی برگزیده و تجلیل از پژوهشگران برتر حوزه مطالعاتی امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی» است که در آذر 1385 از سوی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی برگزار شد. مجلد دوم در سال 1389 انتشار یافت و تاکنون به چاپ چهارم رسیده است.
جلد سوم دایره‌المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان، به تازگی از سوی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی و انتشارات سوره مهر منتشر شده تا همزمان با روزهای پیروزی انقلاب اسلامی، گروه‌های سنی نوجوان و جوان به سومین مجلد از این مجموعه که در واقع مجلد پایانی آن به شمار می‌رود، دسترسی داشته باشند. این دایرة‌المعارف از حرف ص آغاز می‌شود و با حرف ی به پایان می‌رسد.
تعداد بازدید: 1357
