01 خرداد 1395
رقیه متانی
خاطراتی از وقایع انقلاب اسلامی در زرند، نویسنده: مهدی سهرابی زرندی، ناشران: دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری حوزه هنری استان کرمان، سوره مهر، 1394، 528 صفحه
این اثر حاصل تحقیق و پژوهش و جمع‌آوری اطلاعات نویسنده از مبارزات انقلابی مردم زرند و آرمان‌های حق‌طلبانه آنان است که به صورت مکتوب برای نسل‌های آینده تدوین شده است. اطلاعات این اثر براساس خاطرات مبارزان و شاهدین رویدادهای انقلاب در زرند به همراه منابع و مأخذ در این زمینه جمع‌آوری شده است. فصل‌بندی این کتاب براساس سیر تاریخی وقایع از گذشته تا حال است و موضوع‌های مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است.
کتاب «خاطراتی از وقایع انقلاب اسلامی در زرند» در یک مقدمه و هشت بخش تدوین شده است. در بخش مقدمه موقعیت اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی زرند تا دوران انقلاب اسلامی و وضعیت بازار آن در جریان انقلاب و موضوع کشف حجاب و مخالفت مردم زرند با آن مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین در بیان پیش‌زمینه‌های تفکر انقلاب و پیاده نمودن احکام اسلام در شهر زرند به تأسیس انجمن تبلیغات اسلامی در این منطقه اشاره شده است. پیشینة روحانیت مبارز و پیشینة تعزیه در زرند و عوامل تأثیرگذار در پیروزی انقلاب اسلامی به همراه روزشمار وقایع و رویدادهای مهم دوران انقلاب اسلامی در زرند از دیگر سرفصل‌های مهم مقدمه این اثر است.
زرند به واسطه داشتن معادن زغال‌سنگ و تأسیسات صنعتی از شهرهای مهم جنوب شرق کشور شده بود و چون افراد مختلفی از شهرها و استان‌های مختلف در این منطقه فعالیت داشتند اتحاد آنان در جریان مبارزات انقلاب اسلامی از ویژگی‌های خاص این منطقه است. همچنین تعطیلی مغازه‌ها و اعتصاب بازاریان و اصناف و همراهی با مبارزان از اقدامات مهم و ارزشمند این قشر در روزهای پایانی حکومت پهلوی بوده است که در این اثر مورد بررسی قرار گرفته است. در جریان پیروزی انقلاب اسلامی قشرهای مختلف مردم زرند از جمله فرهنگیان، کارکنان اداره‌های دولتی، سازمان‌ها، کارگران و کارکنان گروه تحقیقاتی ذوب‌آهن و معادن، کسبه و اصناف در جهت براندازی حکومت پهلوی تلاش می‌کردند که در بخش‌های مختلف کتاب به آنها پرداخته شده است.
برای ارج نهادن به مقام استاد و شاگردی در نزد نویسنده و احترام به مقام روحانیت، در اولین بخش این مجموعه موضوع مبارزات روحانیون محلی و اعزامی در پیروزی انقلاب اسلامی از سال 1342 تا 1357 آمده است. نویسنده در این بخش به فعالیت روحانیونی پرداخته که قسمت بیشتر فعالیت‌شان در منطقة زرند و توابع آن بوده و سپس به فعالیت و نقش روحانیون زرندی در مناطق دیگر پرداخته است. سیداحمد جعفری، حسین حسن‌زاده، سیدکاظم هاشمی‌نیا، اکبر ایزدی یزدان‌آبادی، محمد صباحی، مجید انصاری، جواد موحدنیا، مهدی عرب‌پور، محمد نکویی و سیداحمد تهامی‌پور روحانیون مبارز شهرستان زرند در دوران مبارزات امام خمینی(ره) بوده‌اند که در رهبری و روشنگری مردم نقش بسزایی داشتند و بارها توسط عوامل حکومت پهلوی دستگیر و زندانی شده‌اند.
بخش دوم کتاب به حوادث و رویدادهای دوران انقلاب اسلامی در زرند پرداخته است. در جریان مبارزات مردم ایران در دوران حکومت پهلوی وقوع حوادثی در سال‌های 1356 و 1357 نقش مهمی در سیر شتابنده مبارزات و پیروزی انقلاب اسلامی داشته است. درگذشت مشکوک آیت‌الله سیدمصطفی خمینی و برگزاری مراسم‌های ختم او در شهرهای مختلف و زلزلة سال 1356 زرند و فعالیت روحانیون اعزامی از قم در این شهر که بیشتر جنبه تبلیغی و معرفی امام خمینی(ره) داشته است و حضور سخنرانان مذهبی چون حجت‌الاسلام فلسفی و حجت‌الاسلام شجونی در مسجد جامع زرند، در بیداری مردم تأثیر داشته‌اند. همچنان که کتک خوردن یک نفر از مأمورین ساواک زرند توسط دو تن از فرهنگیان بازتاب گسترده‌ای در این شهر داشته است. برگزاری تظاهرات و راهپیمایی‌های گسترده در شهر زرند از جمله تظاهرات عید غدیر سال 1357 با مقابله مأموران پاسگاه زرند و نیروهای اعزامی از کرمان مواجه گردید و در این روز دو تن از تظاهرکنندگان زخمی شدند. 14 آبان 1357 تظاهرات گسترده‌ای از قشرهای مختلف مردم زرند از مسجد جامع این شهر آغاز شد. مردم پس از طی خیابان‌های مختلف و استقرار در برابر ساواک به شعار دادن علیه حکومت پهلوی پرداختند. مأموران ساواک در این روز تظاهرکنندگان را به گلوله بستند که سه تن از آنها به شدت مجروح شدند. به دنبال حادثه 24 آذر در کرمان و به آتش کشیده شدن مسجد جامع این شهر توسط عوامل وابسته به حکومت پهلوی و فراخوان روحانیت و انقلابیون کرمان برای تظاهرات مردمی جهت محکوم کردن هتک حرمت مسجد، عده‌ای از اهالی زرند راهی کرمان شدند و به تظاهرکنندگان این شهر پیوستند. پس از اتمام تظاهرات و در جریان بازگشت اهالی زرند اتوبوس‌های حامل مسافرین مورد حمله اوباش و اراذل قرار گرفت و تعدادی از مسافرین مجروح شدند. بخش دوم کتاب با استفاده از خاطرات شاهدان عینی و خبرهایی از روزنامه‌های وقت تدوین شده است.
بخش سوم کتاب مربوط به رویدادهای انقلاب اسلامی در توابع و روستاهای زرند است. کوه‌بنان از جمله مناطق مهم در سال 1357 بوده است و نقشی مهمی در زمینه مبارزات انقلاب اسلامی داشته است. مردم انقلابی این منطقه با راهپیمایی و اعتصاب و پخش اعلامیه و شعارنویسی به مبارزه علیه حکومت پهلوی پرداختند و تعدادی از مبارزان این منطقه دستگیر و زندانی شدند. خانوک از دیگر توابع زرند نیز که سابقه مبارزات سیاسی مردم آن به دهه 1340 می‌رسد در جریان مبارزه با حکومت پهلوی نقش فعالی داشته است. خاطرات محمدعلی عرب‌نژاد از جمله گردانندگان اصلی مبارزات در منطقه پابدانا و خانوک در این بخش کتاب از بسیاری از اقدامات ساواک در مخالفت با پایگاه‌های مذهبی پرده برمی‌دارد .(صص 258 و 259) منطقه پابدانا از مناطق صنعتی مهم استان کرمان و جنوب‌شرق کشور محسوب می‌شده است. در جریان انقلاب تعداد زیادی از مهندسین، کارشناسان و کارگران این منطقه با تحصن و اعتصاب و پیوستن به صف تظاهرکنندگان زرند و کرمان همبستگی خود را برای پیروزی انقلاب نشان دادند. مبارزان این منطقه با پخش نوارهای مذهبی به ویژه نوارهای شهید حجت‌الاسلام‌والمسلمین هاشمی‌نژاد، شهید آیت‌الله مطهری، دکتر شریعتی و فخرالدین حجازی در اتوبوس‌های حمل کارکنان منطقه پابدانا به کرمان و زرند در رشد آگاهی و بیداری مردم نقش داشتند. (صص 273- 276) منطقه طغرالجرد به واسطه نزدیکی به معادن زغال‌سنگ پاپدانا و شهرک‌های صنعتی و اقامت هزاران بومی و غیربومی که در تأسیسات ذوب‌آهن آن منطقه اشتغال داشتند، از مناطق مهم و پرجنجال سال 1357 و از مراکز مهم مبارزه علیه حکومت پهلوی محسوب می‌شد. گروه‌های انقلابی این منطقه تنها سینمای موجود که مظهر اشاعه فرهنگ طاغوتی بود به نشانه قوت گرفتن اقدامات مردمی علیه حکومت پهلوی و بالابردن روحیه مردم انقلابی به آتش کشیدند و همگام با سایر شهرها فعالیت‌های مخفیانه علیه حکومت را آشکار کردند. اعلامیه‌های امام خمینی(ره) و سایر علما در مراسم‌های عمومی توزیع و راهپیمایی‌های مختلفی از سوی قشرهای مختلف مردم ترتیب داده می‌شد. (صص 287 و 288) مبارزات انقلاب اسلامی و فعالیت انقلابی مردم و روحانیون در بخش یزدان‌آباد، بخش تاریخی سیریز و منطقة بهشت وحدت از دیگر محورهای موضوعی مطالب این بخش کتاب است.
موضوع بخش چهارم کتاب، نقش فرهنگیان، بانوان، نوجوانان و جوانان و قشرهای مختلف مردم زرند در پیروزی انقلاب اسلامی است. جامعه فرهنگی زرند در کوران اعتراض مردمی و بروز نهضت بزرگ انقلاب اسلامی، با شرکت و حضور در جمع انقلابیون نقش سازنده‌ای در فعالیت‌های انقلابی این شهر داشتند. مبارزه با فرقه ضاله بهائیت و شرکت در اعتصاب مدارس و تحصن فرهنگیان و تظاهرات علیه حکومت پهلوی از جمله کارکردهای قشر فرهنگی کشور بوده است. در این میان مرحوم سیدرضا واعظی‌نژاد به اتفاق سایر فرهنگیان انقلابی از جمله احمد شاهرخی، حبیب‌الله اکبرزاده، عبدالواحد مصطفوی، محمد محمدمیرزایی، علی شیوا و... در پشبرد برنامه‌های نهضت انقلاب در زرند و تشکیل گروه‌های 12 نفره مذهبی برای برنامه‌ریزی تحصن، راهپیمایی و تظاهرات و تشکیل گروه امنیت شهر نقش مؤثری داشتند. (صص 327-331) بانوان زرند بخصوص بانوان خانه‌دار در انجام کارهای گروه‌های مبارز، کارساز و نقطة حمایتی مردان مبارز محسوب می‌شدند. شرکت بانوان در کلاس‌های قرآن در قوی‌تر شدن انگیزه مردان در اجرای مبارزات سیاسی علیه حکومت پهلوی مؤثر بود. در جلسه‌های مذهبی، شناسایی، محک زدن و پذیرش و به‌کارگیری خانم‌های مبارز توسط تعدادی از بانوان توانمند و مذهبی صورت می‌گرفت. پخش اعلامیه‌ها و شرکت در راهپیمایی‌ها از جمله کارهای مهم بانوان بود که همپای مردان در جریان مبارزات انجام می‌شد. نوجوانان و جوانان زرندی نیز از دیگر قشرهای فعال در مبارزات انقلاب اسلامی بودند. پخش اعلامیه، شعارنویسی بر دیوارها، حمل پلاکارد و پارچه‌نوشته‌ها و شرکت در اولین راهپیمایی در فروردین سال 1357 علیه حکومت پهلوی، از جمله کارهای حساس و سرنوشت‌ساز این گروه در جریان انقلاب بود. اکبر حسن‌زاده، یکی از نوجوانان دوران انقلاب بوده و فعالیت زیادی داشته است. وی علاوه بر به دست آوردن اعلامیه‌های امام خمینی(ره) و تکثیر آنها، شیوه پخش اعلامیه به خانه‌ها و فرار کردن از دست ماموران حکومت پهلوی را به دوستان خود آموزش می‌داد. (صص 351 - 363)
نقش کارکنان ذوب‌آهن، معادن و توانیر زرند در پیروزی انقلاب اسلامی، موضوع بخش پنجم کتاب است. پخش اعلامیه و اطلاع‌رسانی وقایع و حوادث زرند و اطراف آن، اعتصاب 17 مهر و 11 آذر 1357 کارگران و کارکنان کوی کارشناسان ذوب‌آهن زرند، اعتصاب ده روزه توسط تعدادی از کارکنان انقلابی ذوب‌آهن در اعتراض به فاجعه مسجد جامع کرمان و شرکت در راهپیمایی‌ها و سخنرانی‌ها از جمله اقدامات انقلابی این گروه مبارز بوده است. بزرگ‌ترین راهپیمایی کارکنان ذوب‌آهن، دی ماه سال 1357 برگزار شد و اوج اعتراض‌های این واحد صنعتی کشور علیه حکومت پهلوی بوده است. در این راهپیمایی علاوه بر شرکت 17 هزار نفر از کارکنان ذوب‌آهن استان کرمان، طبقات مختلف انقلابی از جمله پزشکان، کارمندان اداره‌های دولتی و بانک‌ها، بازاریان، کارمندان مخابرات، پست و تلگراف، شرکت نفت و اداره برق، کارکنان مس سرچشمه و زغال‌سنگ کرمان و زرند، دانشجویان و فرهنگیان شرکت داشتند. (صص 367-380)
بخش ششم کتاب، شامل خاطراتی از مبارزان انقلابی زرند است. ماجرای آمدن محمدرضا پهلوی به کرمان و بازدید ناگهانی وی از روستای فرح‌آباد، از خاطرات تامل‌برانگیز در مطالب این بخش کتاب است. اولین منبر حجت‌الاسلام جعفری در زرند، مبارزه با ناهنجاری‌های اجتماعی، ارزش حجاب در باشگاه افسران کرمان، نجات روحانی مبارز از بند اسارت، باید معاویه را به مردم معرفی کرد، استعمار محرومین توسط ایادی شاه، دیدار با مرحوم آیت‌الله مشکینی و مقام معظم رهبری در کرمان، شرکت در مجالس مقام معظم رهبری، مقاومت در حفظ حجاب، مبارزه با بی‌حجابی، تأسیس کتابخانه و به زندان افتادن، خریدن موتور برای آوردن اعلامیه‌ها، مخفی شدن طلبه‌ها در کوه‌های زرند، خاطره سینما رکس آبادان، شیوه تکثیر اعلامیه، پناهنده شدن بانوان انقلابی زرند به خانه‌ها، طرح ترور شاه، خانم با این لُنگ حجابت را حفظ کن، از جمله عنوان‌های خاطرات مبارزان است که ضمن در برداشتن مطالب مهم درباره فعالیت‌های آنها، اطلاعاتی از وقایع دوران مبارزات مردم زرند در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد.
«درگذشت دو مبارز انقلابی زرند» عنوان بخش هفتم کتاب است. شهید علی‌اکبر شکیب از همافران نیروی هوایی بود که در 19 بهمن سال 1357 به اتفاق سایر همکاران خود به دیدار امام خمینی(ره) رفت و ضمن پذیرش عضویت در انجمن اسلامی با رهبر انقلاب اسلامی بیعت کرد. او 18 مرداد سال 1358 در حین برگشت از مأموریت خود از تهران به بندرعباس مورد سوءقصد عناصر منافق قرار گرفت و به شهادت رسید. بخشی از مطالب این فصل کتاب مربوط به زندگینامه و خاطرات دوستان و همرزمان این شهید است. (صص 475-481) همچنین بخش دیگر مطالب این فصل مربوط به خدمات و مبارزات حجت‌الاسلام سیداحمد جعفری از مبارزان انقلاب و یکی از رهبران معنوی انقلاب اسلامی در زرند است. (صص 481-483)
بخش هشتم کتاب مربوط به فهرست منابع و اعلام است که از متن کتاب استخراج و به ترتیب الفبا تنظیم شده است.
کتاب «خاطراتی از وقایع انقلاب اسلامی در زرند» حاصل تلاش نویسنده در گردآوری خاطرات مبارزان و فعالان انقلابی است و خواندن آن به علاقه‌مندان و پژوهشگران شناخت بهتر زرند و نقش قشرهای مختلف این شهر در رویدادها و حوادث مربوط به انقلاب اسلامی توصیه می‌شود.
تعداد بازدید: 1993
