19 مرداد 1395
الهام صالح
اوج عزت قم در 328 روز:حوادث و خاطرات یازده ماه حضور امام خمینی(ره) در قم، پس از پیروزی انقلاب اسلامی؛ 10 اسفند 1357 تا 2 بهمن 1358، نویسنده: محمد رجائی‌نژاد، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، موسسه چاپ و نشر عروج، 1394، 307 صفحه
امام خمینی(ره)، بیش از چهار دهه در قم زیست که بسیاری از آن به پیش از پیروزی انقلاب اسلامی اختصاص دارد. ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز مدت 328 روز در قم اقامت کرد. این اقامت یازده ماهه، در نخستین سال از پیروزی انقلاب اسلامی از درجه خاصی از اهمیت برخوردار است. کتاب «اوج عزت قم در 328 روز» به این موضوع می‌پردازد و آنچه را که در این مدت رخ داده، اعم از فعالیت‌های ایشان و خاطراتی که از آن زمان وجود دارد، به زبان ساده برای مخاطب خود بازگو می‌کند.
فصل‌های کتاب
کتاب «اوج عزت قم در 328 روز»، در هفت فصل تدوین شده است؛ فصل اول: قم در گذر زمان، فصل دوم: امام خمینی در قم، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، فصل سوم: امام خمینی در قم، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فصل چهارم: هجرت بدون بازگشت امام از قم، فصل پنجم: فعالیت‌ها، وقایع ایام حضور امام در قم، فصل ششم: خاطراتی از اقامت امام در قم و فصل هفتم: روزشمار زندگی و فعالیت‌های امام خمینی در قم.
از بین هفت فصل کتاب، دو فصل «قم در گذر زمان» (که پیشینه‌ای از موقعیت جغرافیایی، تاریخ سیاسی و اجتماعی و اهمیت شهر قم از نگاه امام خمینی(ره) است) و «امام خمینی در قم، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی» (که در بردارنده ورود امام خمینی(ره) به قم، زندگی ایشان در این شهر و در نهایت تبعید از قم است) کمتر به موضوع کتاب ارتباط دارد، اما سایر فصل‌ها دقیقا مرتبط با یازده ماه حضور امام خمینی(ره) در قم است.
حضور در قم
کتاب «اوج عزت قم در 328 روز»، درباره حضور بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و یازده ماه اقامت ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی در قم است، اما چرا عزیمت به سوی این شهر؟ در فصل سوم کتاب از نظارت عالیه امام بر مسائل و دخالت کمتر، به عنوان دلیل این عزیمت نام برده شده و از قول آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در این باره چنین گفته شده است: «خروج امام از تهران و اقامت در قم، دسترسی مرتب رهبران به ایشان را که مراجع مستقیم و فیصل امور بودند کاهش داد. شرایط تازه، نوعی آزادی عمل بود که می‌بایست برای بهبود امور از آن استفاده شود. امام از گروه خاصی به طور مشخص جانبداری نمی‌کرد. البته، همه از علائق و رابطه‌های خاص ایشان با رهبران حزب جمهوری اسلامی آگاه بودند. اما به راستی ایشان سعی در ایجاد انگیزه فعالیت برای همه نیروها داشت.»
بر همین اساس امام خمینی(ره) به قم عزیمت کرد و همان‌طور که در کتاب عنوان شده، ورود به قم مانند ورود ایشان به ایران، باشکوه و به یاد ماندنی بود و مردم در مسیر ورود امام تجمع کردند و روستائیان، مسیر تهران- قم را زینت دادند.
فعالیت‌های امام و خاطراتی از ایشان
«حکم امام برای تشکیل کمیته امداد»، «پیام امام برای تشکیل جهاد سازندگی»، «پذیرش استعفای دولت موقت»، «پیام امام خمینی مبنی بر انتخاب روز قدس» و «پیام امام خمینی مبنی بر تشکیل نهضت سوادآموزی»، برخی از فعالیت‌های و وقایع ایام حضور امام خمینی(ره) در قم هستند که در فصل پنجم به آنها پرداخته می‌شود. فصل ششم نیز دربردارنده خاطراتی از اقامت ایشان در قم است که «مسئله گروهک‌ها در قم»، «تسخیر دفتر امور زنان قم توسط منافقین»، «شهادت آیت‌الله مطهری»، «حوادث گنبد»، «جلسه مشترک در محضر امام» و «دیدار سفیر شوروی با امام خمینی» برخی از «خاطرات سیاسی و اجتماعی» آن را تشکیل می‌دهد. در همین فصل، «خاطرات اخلاقی و تربیتی» ایشان هم وجود دارد. «من هم از همین آب شور می‌خورم»، عنوان یکی از این خاطرات است که توسط یکی از محافظان ایشان بیان شده: «آب قم شور بود... لذا به ذهنم آمد که بروم آب بیاورم. سه یا چهار بار از اطراف جاده کاشان از قناتی به نام باشی‌جم آب آوردم. سه تا از این بیست لیتری‌ها را پر می‌کردم و می‌آوردم و در خانه می‌گذاشتم. حضرت امام از من تشکر و قدردانی کردند و فرمودند: دیگر حاضر نیستم شما زحمت بکشید و بروید برای من آب شیرین بیاورید. من هم از همین آب قم می‌خورم که همه می‌خورند.»
روزشمار 11 ماهه
روزشماری که در فصل هفتم کتاب ارائه شده، به مقطع تاریخی 9 اسفند 1357 تا 3 بهمن 1358 اختصاص دارد. در تاریخ 9 اسفند 1357، امام خمینی(ره)، در پیامی چهارده ماده‌ای به مصادره اموال سلسله پهلوی، فرمان داد که در این روزشمار به آن اشاره شده. اتفاق بعدی این روزشمار، ورود امام خمینی(ره) به قم در تاریخ 10 اسفند 1357 است و آخرین اتفاق نیز به بازگشت امام خمینی(ره) از قم به تهران به دلیل بیماری اختصاص دارد. بین مطالب این روزشمار همچنین می‌توان اتفاقاتی مانند «تشکیل نخستین مجلس خبرگان قانون اساسی با پیام امام خمینی»، «مصاحبه امام خمینی با اوریانا فالاچی»، «موافقت امام خمینی با آزادی گروگان‌های زن و سیاهپوست آمریکایی»، «پیام امام به مناسبت نخستین انتخابات ریاست جمهوری» و «انتصاب آیت‌الله خامنه‌ای به امامت جمعه تهران توسط امام خمینی» را دید.
در واقع این روزشمار، یکی از نقاط قوت کتاب «اوج عزت قم در 328 روز» است که مخاطب را در مدت زمانی کوتاه با وقایع این 328 روز آشنا می‌سازد.
پانوشت‌ها و موضوع‌بندی فصل‌ها
«اوج عزت قم در 328 روز»، دارای مقدمه‌هایی از ناشر و مولف است که به خوبی هدف از انتشار آن را توضیح می‌دهند. این کتاب، پانوشت‌هایی دارد که در واقع، منابع مورد استفاده برای تدوین را به مخاطب معرفی می‌کند. این منابع در بخش کتابنامه نیز مورد معرفی قرار گرفته‌اند.
کتاب «اوج عزت قم در 328 روز»، کتاب بی‌نقصی است، اما به نظر می‌رسد در تدوین برخی از بخش‌ها و فصل‌های آن، ترتیب موضوعی رعایت نشده است. به عنوان مثال در بخش اولِ فصل سوم، ابتدا مطلبی درباره بازگشت امام خمینی(ره) به قم ارائه شده و پس از سه مطلب دیگر، درباره علت ورود ایشان به قم توضیحاتی داده شده. این نکته در موضوع‌بندی فصل‌های کتاب هم مشاهده می‌شود. فصل چهارم کتاب به موضوع «هجرت بدون بازگشت امام از قم» اختصاص دارد که بهتر بود این فصل، به انتهای کتاب و پیش از «روزشمار زندگی و فعالیت‌های امام خمینی در قم»، انتقال می‌یافت تا ترتیب موضوعی فصل‌ها بیشتر رعایت شود.
تعداد بازدید: 1535
