10 شهریور 1395
الهام صالح
انقلاب اسلامی در کرمان علی عبداللهی‌نیا، تهران، موسسه فرهنگی هنری و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1393، 732 صفحه
کتاب «انقلاب اسلامی در کرمان»، این شهر را در سه برهه حساس تاریخ ایران یعنی «انقلاب مشروطیت»، «نهضت ملی شدن صنعت نفت» و «انقلاب اسلامی» مورد بررسی قرار می‌دهد.
فصل‌های اول و دوم کتاب درباره «طبیعت و جغرافیای کرمان» و «تاریخ مختصر شهر کرمان» است و فصل‌های سوم تا ششم به «انقلاب مشروطیت» اختصاص دارد. موضوع فصل ششم، «کرمان از سقوط رضاشاه تا انقلاب سفید» است که نهضت ملی شدن صنعت نفت نیز در آن گنجانده شده. از فصل هفتم تا پایان فصل سیزدهم به موضوع مبارزات انقلابی مردم علیه حکومت پهلوی ارتباط دارد. از این بین، فصل‌های دوازدهم و سیزدهم، حوادث بهمن 1357 را به تصویر می‌کشند و فصل سیزدهم نیز با عنوان «کرمان و پیروزی انقلاب» درباره موضوعاتی مانند «شکل‌گیری نهادهای انقلاب»، «تشکیل دفتر حزب جمهوری اسلامی» و «انتخابات یا تعیین سرنوشت» است.
چگونگی پیوستن نیروهای نظامی و انتظامی کرمان به مردم و انقلاب اسلامی و پاسداری از زاغه‌های اسلحه، یکی از اتفاقات بهمن 1357 در کرمان به شمار می‌رود که توسط محمدعلی مبشری در کتاب «انقلاب اسلامی در کرمان» این‌طور نقل می‌شود: «رئیس شهربانی وقت که آقای تهامی بود، با آجودانش آمدند و گفتند: ما به شما ملحق شدیم؛ یک یوزی و یک دستگاه بی‌سیم آورده و به کمیته تحویل دادند. او گفت: اسلحه‌خانه شهربانی را در اختیار انقلاب اسلامی قرار می‌دهم، هر چه دستور بدهید. ایشان که ملحق شد، شهربانی و ارتش هم ملحق شدند. بچه‌ها به زاغه‌های باغین که اسحله‌خانه بود، رفتند. شب‌های سرد ماه بهمن بود. در آن هوای سرد تمام زاغه‌ها را پاسداری کردند که مبادا اسلحه‌ای بیرون برود. تمام اسلحه‌خانه‌های ارتش در اختیار ما قرار داشت و بچه‌ها از آنها نگهبانی می‌کردند.»
آن‌طور که در فصل دوازدهم عنوان شده، در همان بهمن ماه 1357، افسران، درجه‌داران و سربازان پادگان کرمان، مجسمه شاه را در پادگان پایین کشیدند و به جای آن عکس امام خمینی (ره) را نصب کردند.
زندگی‌نامه شهدای انقلاب اسلامی در کرمان
یکی از بخش‌هایی که کتاب «انقلاب اسلامی در کرمان» را از سایر کتاب‌های مربوط به تاریخ منطقه‌ای انقلاب، متفاوت می‌کند، «زندگی‌نامه شهدای انقلاب کرمان در سال 1357» است. در این بخش، زندگی شهیدان «حاج محمد باقدرت جوپاری»، «غلامرضا یزدان‌شناس»، «حسن فدایی»، «حسن توکلی‌زاده»، «سیدحسین حسینی گوکی»، «غلامحسین مهدوی»، «فرامرز دادبین»، «حمید نامجو باغینی»، «سیدمحمود سیدرضایی»، «حمید سام‌پور ماهانی» و «طلعت علی‌محمدی» بیان می‌شود.
این بخش، «زندگی‌نامه شهدای انقلاب کرمان در سال 1357» نام گرفته، اما تاریخ شهادت یکی از شهدای این بخش (شهید حمید سام‌پور ماهانی) دوم اسفند 1356 است. این شهید نیز جزو شهدای انقلاب به شمار می‌رود، اما با توجه به عنوان انتخاب شده برای این بخش، بهتر بود زندگی‌نامه این شهید ارائه نمی‌شد، یا فقط به عنوان «زندگی‌نامه شهدای انقلاب کرمان» بسنده می‌شد.
در این بخش درباره شهادت «طلعت علی‌محمدی» چنین نوشته شده است: «سرانجام او که عاشق شهادت بود، در اربعین سال 1357 در روستای جوشان در حالی که همراه با مردم در راهپیمایی شرکت کرده بود، هدف گلوله مزدوران پهلوی قرار گرفت و در جلوی ژاندارمری روستا به شهادت رسید. جنازه پاک او را بعد از دو روز با گرفتن پنج هزار تومان تحویل خانواده‌اش دادند. از وی دو پسر و چهار دختر به یادگار مانده است.»
یک راهنما برای دستیابی به اسناد
همیشه هم این‌طور نیست که مخاطبان بخواهند همه صفحات یک کتاب را مطالعه کنند. شاید مخاطب یا مخاطبان برای انجام یک پژوهش به سراغ کتاب بروند. در این صورت می‌خواهند بدون اتلاف وقت، مطلب مورد نظر خود را بیابند. در کتاب «انقلاب اسلامی در کرمان»، بخش‌هایی وجود دارد که مخاطب را به صورت مستقیم به مطلب مورد علاقه‌اش راهنمایی می‌کند. «فهرست موضوعی» اسناد، یکی از همین بخش‌ها است که در آن «موضوع» و «شماره صفحه» هر سند وجود دارد. «مدارس در سال 1337»، «اساسنامه انجمن دینی کرمان در سال 1326»، «یک نمونه از اعلامیه‌های حزب توده در کرمان»، «پیام امام خمینی خطاب به مردم کرمان در سال 1343» و «اعلامیه زنان مسلمان کرمان در مورد حادثه مسجد جامع» برخی از موضوعات این اسناد هستند.
«قطعنامه دانشجویان، کارکنان و هیئت علمی و آموزشی و دانشسرای عالی فنی حنیف‌نژاد کرمان در بهمن ماه 57»، «اولین اعلامیه ستاد عملیاتی انقلاب اسلامی در شهر کرمان»، «صورت مجلس لاک و مهر کردن اتاق ریاست دادگستری کرمان توسط کمیته ستاد عملیاتی انقلاب اسلامی» و «تشکیل جلسه در اداره کل صنایع و معادن استان در خصوص تعیین رابط بین کمیته انقلاب اسلامی مستقر در اداره کل و ستاد عملیاتی انقلاب اسلامی» هم از موضوعات اسناد مرتبط با بهمن 1357 هستند که در این بخش گنجانده شده‌اند.
در آغاز و در پایان
کرمان یک محیط انقلابی بود و مرکز تبعیدشدگان سیاسی هم به شمار می‌رفت که باعث شد در بعضی نقاط، این تبعیدی‌ها رهبری حرکت توده‌های مردم را بر عهده گرفتند. اینها دلایلی است که در پیش‌گفتار نویسنده کتاب «انقلاب اسلامی در کرمان» نام برده شده. نویسنده کتاب همچنین ضمن اشاره به این موضوع که کتاب «انقلاب اسلامی در کرمان»، جایگاه کرمان را در سه برهه مهم تاریخی اعم از «انقلاب مشروطیت»، «نهضت ملی شدن صنعت نفت» و «انقلاب اسلامی» بررسی می‌کند، در پیش‌گفتار خود درباره نقش این شهر در تحولات کشور گفته است: «کرمان و کرمانیان سهم بزرگی در تحولات کشور در قرن اخیر داشته‌اند و بدون تردید در آینده هم این نقش‌آفرینی همچنان ادامه خواهد یا فت. هدف این مجموعه مؤثرتر نمایاندن نقش مردم کرمان از دیگر مناطق نیست، بلکه توجه به شرایطی است که ساکنان این شهر تاریخی در صحنه رویدادهای انقلاب اسلامی آفریده‌اند.»
پیش‌گفتار این کتاب به خوبی هدف انتشار آن را توضیح می‌دهد و این را باید مرهون دقت نویسنده آن دانست که بدون افتادن به ورطه‌هایی مانند قضاوت، یا زیاده‌گویی، به صورت مستقیم و بدون حاشیه‌روی‌های معمول، هدف از انتشار کتاب و نقش کرمان را در تاریخ معاصر بیان می‌کند.
مقدمه‌ای که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ ناشر کتاب نوشته شده نیز، هدف از انتشار مجموعه‌هایی از این نوع را تشریح می‌کند.
«انقلاب اسلامی در کرمان»، بخش کتابنامه را نیز داراست که در این بخش، «کتاب‌ها» شامل 100 عنوان کتاب، «مصاحبه‌های شفاهی»، شامل مصاحبه‌های شفاهی آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مصاحبه‌های شفاهی آرشیو سازمان اسناد و کتابخانه ملی در منطقه جنوب شرق (کرمان) و مصاحبه‌های نگارنده و مراکز اسنادی و نشریاتی که به عنوان منبع در این کتاب مورد استفاده قرار گرفته‌اند، وجود دارد.
«نمایه» نیز یکی از بخش‌های کتاب است که عنوان اشخاص، اماکن، اداره‌ها و سازمان‌ها، کتاب‌ها و نشریات را دربر می‌گیرد.
عکس فعالان سیاسی کرمان مانند حجت‌الاسلام دکتر باهنر، حجت‌الاسلام دعایی، آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی و مهندس محمدرضا باهنر بین تصاویر بخش «اسناد و تصاویر» دیده می‌شود.
در این بخش علاوه بر اینها، تصاویری نیز وجود دارد که عکس‌هایی از انقلاب مشروطیت تا پیروزی انقلاب اسلامی را در بر می‌گیرد. بهمن 1357 در کرمان نیز مانند سایر شهرهای ایران با شور و شوق همراه بود. دوربین‌ها این شور و شوق را ثبت کردند. جشن مردم کرمان در 22 بهمن یکی از همین لحظه‌ها بود.
نیروهای نظامی با مردم اعلام همبستگی کردند.
تعداد بازدید: 1891
