18 دی 1396
حسین روحانی صدر
در چهلمین سالگرد یکی از حوادث واپسین سال‌های حکومت پهلوی، کتاب «حماسه 19 دی قم» که آن را مرکز اسناد انقلاب اسلامی به کوشش دکتر علی شیرخانی در تابستان 1377 منتشر ساخته، معرفی می‌گردد. این کتاب بیست سال پس از آن حادثه منتشر شد و محتویات آن از اهمیت خاصی در معرفی وقایع آن روزگار برخوردار است. هدف از معرفی کتاب، اشاره به جزئیات درباره واقعه، در این اثر 471 صفحه‌ای است.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی در مقدمه چهار صفحه‌ای خود، ضمن برشمردن خصوصیات منفی حکومت محمدرضاشاه، بر هوشیاری و ذکاوت و مدیریت امام خمینی(ره) در پیشبرد اهداف انقلابی تأکید نموده و واقعه 19 دی قم در سال 1356 را موتور محرک فعالیت‌های مبارزاتی تا سقوط کامل سلطنت معرفی می‌نماید.
دکتر علی شیرخانی در پیش‌گفتار سه صفحه‌ای خویش، پس از شرح اهمیت خاطره‌نگاری و جایگاه آن در تاریخ‌نگاری، به مأموریت‌های تعریف شده مرکز اسناد انقلاب اسلامی اشاره‌ای دارد و پیروزی انقلاب اسلامی را یکی از بزرگ‌ترین دیده‌های تاریخی و سیاسی جامعه جهانی معرفی نموده و واقعه 19 دی قم را جرقه انقلاب دانسته است. در پایان نیز به شرح 11 مؤلفه در روش جمع‌آوری این مجموعه پرداخته شده است.
مطلب نخست کتاب به نقل دیدگاه‌ها و خاطرات حجت‌الاسلام محمد مهدی اکبرزاده، یکی از طلاب مبارز در قیام 19 دی اختصاص دارد. این مطلب 25 صفحه‌ای حاوی تحلیل‌های متنوعی در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران است. از 25 مؤلفه مطرح شده، مطالب مربوط به مجروحیت و فرار از بیمارستان قابل توجه است. به اعتقاد راوی، شهدای 19 دی شهدای مظلومی بودند. در ادامه، وی تحلیلی که به نظر غیر تخصصی می‌رسد، در خصوص نقش بازاریان در این حوادث ارائه می‌نماید.
دکتر غلامرضا باهر، رئیس بیمارستان آیت‌الله گلپایگانی از بدو تأسیس تاکنون، در گزارشی 19 صفحه‌ای، مسائل متنوع و قابل تأملی را درباره جزئیات اختلاف‌های میان حکومت پهلوی و روحانیت قم ارائه می‌دهد. او ضمن شرح فعالیت‌های بیمارستان و شیوه تأسیس و اداره آن زیر نظر آیت‌الله سید محمدرضا گلپایگانی، آمار شهدای انتقالی حادثه 19 دی را به بیمارستان‌شان سه نفر ذکر می‌نماید.
از صفحه 71 تا صفحه 75 به روایت محمود دست‌افکن، یکی از طلاب آن روزهای قم اختصاص دارد و هیچ مطلب متفاوتی نسبت به مطالب قبلی ارائه نشده؛ ای کاش از مدرسه حقانی که مبداء حرکت راوی در ظهر 19 دی بوده، گزارشی ارائه می‌شد.
از صفحه 77 تا صفحه 80 حجت‌الاسلام محسن رفیعی، از راویان، به تعطیلی درس سید علی محقق داماد پس از مشاهده مقاله توهین‌آمیز نسبت به امام خمینی(ره) در عصر 17 دی اشاره دارد. محمد شجاعی، یکی دیگر از راویان، در حجم حدود 27 صفحه به نقل و تحلیل حوادث سال‌های پایانی حکومت پهلوی در میان طلاب و عموم مردم قم می‌پردازد. از جمله مطالب مدنظر در این گفتار، شیوه برخورد مأمورین با مردم در روز هجدهم دی 1356 و نیاز اهدای خون به مجروحان بیمارستان آیت‌الله گلپایگانی و چگونگی پرتاب گاز اشک‌آور در میان طلاب اطراف منزل آیت‌الله گلپایگانی است.
از صفحه 109 تا صفحه 120 به نقل روایات از زبان کاسبی به نام رضا صادق و طلبه مبارزی به نام حجت‌الاسلام جعفر صالحی اختصاص دارد. آیت‌الله سید حسن طاهری خرم‌آبادی هم در حجم حدود 10 صفحه مطالب مهمی در خصوص مشاهدات از آن حادثه ارائه می‌نماید. ایشان ضمن تحلیل‌ها و نقل‌قول‌هایش به نقش آقای حائری و بازاریان در جریان‌های آن مقطع تاریخی اشاره‌ای دارد.
از صفحه 133تا صفحه230 روایت‌هایی از زبان 9 تن از طلاب و علمای فعال با محوریت مرجعیت امام خمینی(ره) ارائه شده است. آیت‌الله شیخ محمد یزدی (صفحه 213 تا صفحه 220) به شرح بعضی جزئیات مثل جلسه در خانه آقای آشتیانی و عدم انتشار مقاله رشیدی مطلق در تیراژهای روزنامه اطلاعات شهر تهران پرداخته است.
ضمیمه کتاب مشتمل بر 43 سخنرانی، نامه، مقاله و مجملی از اسناد همراه با نمایه در 240 صفحه تنظیم گردیده است. ضمائم و حواشی بیش از متن اصلی است، در 231 صفحه متن هم عمده گفتارها تکراری است و باید در یکدیگر ادغام می‌شدند.
تعداد بازدید: 1317
