13 خرداد 1397
نیما مظاهری
ترجمه: مرتضی ویسی
چکیده: این مقاله به بررسی سرکوب بازار به‌وسیله دولت، در طول اجرای طرح مبارزه با گران‌فروشی، در سال‌های 1354-1356 می‌پردازد. درحالی‌که بسیاری معتقدند مبارزه با گران‌فروشی خود به آغاز بسیج انقلابی بازار کمک کرد، اما این مقاله بر این باور است که محققان همچنین باید این نکته را در نظر بگیرند که طرح مبارزه با گران‌فروشی در کل به تقویت حمایت مردم از جنبش انقلابی کمک کرد. با توجه به پیوندهای عمیق بازار با طبقات متوسط و فرودست جامعه ایران و همچنین جایگاهشان به‌عنوان «فشارسنج اقتصاد» کشور، این مقاله نظریه‌ای ارائه می‌کند بر این مبنا که طرح مبارزه با گران‌فروشی در ایجاد نارضایتی مردم علیه رژیم پیشین در دوران منتهی به انقلاب 1357، نقش داشته است.
مقدمه
در سال‌های 1354 تا 1356، دولت ایران به‌قصد تلاش برای مهار سریع تورم فزاینده یک طرح ضربتی کنترل قیمت را در میان طبقات تجاری سنتی کشور – که عموماً بانام «بازار» شناخته می‌شود- اجرا کرد. این طرح، در ابعاد اقتصادی شکست خورد و علاوه بر آن تبعات سیاسی شدیدی برای رژیم محمدرضاشاه پهلوی (سلطنت 1357-1320 ش) در پی داشت. با گسترش حملات خشونت‌آمیز دولت به بازار، بسیاری از ثروتمندان و تجار صاحب نفوذ در گروه‌های پرقدرت اجتماعی را خشمگین کرد. این رویداد در کنار جلب‌توجه عموم مردم به ناتوانی دولت ایران در مدیریت درست مسائل اقتصادی، به آغاز قیام‌های طولانی در میان اجتماعات بازاری ایران کمک کرد و به‌طور مستقیم در براندازی رژیم شاه در سال 1357 سهم داشت.
اگرچه ژولیان دونو بعدها از طرح مبارزه با گران‌فروشی به‌عنوان «مهم‌ترین عامل تسریع‌کننده بسیج بازاری‌ها علیه رژیم» یاد می‌کند، در آثار مرتبط با انقلاب ایران قضیه مبارزه با گران‌فروشی یا به‌طور کامل به فراموشی سپرده‌شده یا به‌طور پراکنده اشاراتی بدان شده است. با توجه به اهمیتی که این موضوع می‌تواند در پاسخ به مسائل مهم تاریخ ایران و مطالعه انقلاب‌های اجتماعی داشته باشد، چرا مبارزه با گران‌فروشی چنین مورد بی‌توجهی قرارگرفته است؟ بخشی از آن، به‌واسطه نبود درک کلی از نقش بازار در قیام 57-1356 است، و نیز اینکه من فکر می‌کنم تأثیری که مبارزه با گران‌فروشی بر بخش بزرگی از مردم ایران به‌طورکلی گذاشت، کمتر ازآنچه باید ارزیابی‌شده است. در ادامه این مقاله، تلاش می‌کنم علل و نتایج مبارزه با گران‌فروشی و همچنین اهمیت تأثیر این رویداد بر ارزیابی مردم از رژیم و به دنبالش حمایت آن‌ها از انقلاب را روشن کنم.
متن کامل مقاله را در پیوست بخوانید.
تعداد بازدید: 1285
