انقلاب اسلامی :: فرصتِ ساختاری و فرصت متصور در نظریه جنبش اجتماعی: انقلاب اسلامی 1979 ایران

فرصتِ ساختاری و فرصت متصور در نظریه جنبش اجتماعی: انقلاب اسلامی 1979 ایران

12 اسفند 1397

نویسنده: چارلز کِرزمن

مترجم: علی فتحعلی آشتیانی

  • توضیح گروه ترجمه و پژوهش منابع خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، گروهی از محققین علوم سیاسی و اجتماعی درصدد برآمدند تا با استفاده از نظریه آلکسیس دوتوکوویل، انقلاب ایران را تبیین کنند. براساس این نظریه، انقلاب‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که حکومت‌ها بر اثر عواملی ضعیف می‌شوند و نمی‌توانند مانند گذشته اقتدار خود را بر جامعه اعمال کنند. در این موقع گروه‌های مخالف با درک چنین وضعیتی تلاش می‌کنند تا از راه‌های گوناگون نظام سیاسی را ساقط و نظام جدیدی را پایه‌گذاری کنند. در مقاله زیر چارلز کِرزمن با بهره‌گیری از روش تحقیق علمی و استفاده از منابع گسترده داخلی و خارجی و مصاحبه با تعدادی از حاضران در انقلاب اسلامی، این نظریه را به‌طور جدی به چالش می‌کشد و نتیجه می‌گیرد که وضع حکومت پهلوی در آستانه انقلاب نه ضعیف شده بود و نه توان سرکوب آن کاهش یافته بود، بلکه این تصور مخالفان بود که به توانی رسیده‌اند که می‌توانند دست به فعالیت انقلابی بزنند و حکومت را به چالش بکشند. البته او در برخی موارد قضاوت‌هایی ارائه کرده که به نظر صحیح نمی‌رسد، از این‌رو توضیحاتی در پانوشت‌ها اضافه شده‌اند.

«تحلیل جنبش‌های اجتماعی با توسل به منظر و روش توکوویل صرفاً مواردی را دربرمی‌گیرد که در آنها فرصت‌های ساختاری (آسیب‌پذیری و شکنندگی حکومت در برابر فشارهای سیاسی مردم) با فرصت‌های مُتصور (آگاهی مردم از فرصت‌های منتهی به موفقیت فعالیت‌های اعتراضی) مقارن شده باشند. البته چنین نیست که این همراستایی همیشه اتفاق بیفتد. من در اینجا با استفاده از روایت‌های شاهدان عینی و مشارکت‌کنندگان در جنبش انقلابی ایران که از سال 1977 آغاز و تا سال 1979 با پیروزی به پایان رسید، تبعات عدم تطابق بین فرصت‌های ساختاری و فرصت‌های مُتصور را مورد بررسی قرار می‌دهم. وقتی با چند معیار عینی به انقلاب ایران می‌نگریم، درمی‌یابیم که سلطنت این کشور از لحاظ ساختاری آسیب‌پذیر نبود. با وجود این، استنباط می‌شود که در تصور ایرانیان فرصت‌هایی برای موفقیت اعتراض‌شان شکل گرفته بود؛ محور و مبنای شکل‌گیری چنین تصوری نه تغییر در موقعیت ساختاری حکومت، بلکه تغییر در جنبش مخالف بود. در نزاع میان شرایط ساختاری با فرصت‌های متصور شرایط ساختاری کنار رفت. تشخیص تأثیر نسبی فرصت‌های ساختاری یا فرصت‌های متصور تنها با بررسی و واکاوی مواردی میسر می‌شود که موازنه این دو فرصت در آنها به هم خورده است.»

 

متن کامل مقاله را در پیوست این متن بخوانید.

 

اعتراضات قم و فرارسیدن انقلاب ایران، 1354 و 1356

 

شواهدی از انقلاب ایران



 
تعداد بازدید: 1799


.نظر شما.

 
نام:
ایمیل:
نظر:
تصویر امنیتی: