11 مرداد 1399
احمد ساجدی
از آغاز به قدرت رسیدن سلسله پهلوی در ایران، رجال سیاسی و اقتصادی و فرهنگی بسیاری در کشور ایفای نقش کردند و در جهت تثبیت منافع بیگانگان در ایران کوشیدند. یکی از این رجال، اللهیار صالح است. او که در سال‌های قبل از کودتای رضاخان در کالج آمریکایی‌ها در تهران (کالج البرز) تحصیل می‌کرد، تا سال‌ها ریاست کانون فارغ التحصیلان کالج را بر عهده داشت.
اللهیار صالح پس از فارغ التحصیلی از این کالج به عنوان منشی و مترجم سفارت آمریکا در تهران مشغول به کار شد. وی بعد از تاجگذاری رضاشاه و در آغاز شکل‌گیری دیوانسالاری پهلوی اول، به دعوت علی‌اکبر داور به دادگستری رفت و تا پایان دوره حکومت او صاحب مشاغل و مقامات مهمی گردید. پس از سرنگونی رضاشاه و تغییر شرایط سیاسی کشور، در جریان شکل‌گیری بعضی احزاب و در حالی که وزیر دادگستری کابینه ساعد مراغه‌ای بود، عضو «حزب ایران» شد؛ حزبی که در تأسیس جبهه ملی در سال‌های قبل از ملی شدن صنعت نفت نقش بسزایی داشت. اللهیار صالح در مدتی کوتاه توانست به رهبری این حزب دست یابد. او یک دوره نمایندگی مجلس شورای ملی (دوره پانزدهم) را تجربه کرد و در پی تشکیل جبهه ملی در ۱۳۲۸، «حزب ایران» را به عنوان یکی از ارکان جبهه ملی معرفی نمود. اللهیار صالح در شهریور ۱۳۳۱ به عنوان سفیر ایران در آمریکا رهسپار واشنگتن شد و تلاش بسیاری برای بهبود روابط دولت محمد مصدق با آمریکایی‌ها به عمل آورد. اما پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و سرنگونی مصدق، از سمت سفارت استعفا کرد و به ایران بازگشت و از این پس ایفا‌کننده نقش اصلی در جبهه ملی شد.
اللهیار صالح پس از کودتای 28 مرداد و زمانی که از بی‌توجهی آمریکایی‌ها نسبت به خود ناراضی و سرخورده شده بود حاصل شناخت خود از آنان را این‌گونه بیان کرد: «...آمریکا و رجال آن حتی برای یک روز هم قابل اطمینان نیستند. آنان نه تنها منافع خود را تشخیص نمی‌دهند بلکه منافع و موقعیت طرفداران خود را نیز متزلزل می‌سازند...»
اخیراً مرکز بررسی اسناد تاریخی کتابی تحت عنوان «اللهیار صالح به روایت اسناد ساواک» منتشر کرده است. در این کتاب دو جلدی علاوه بر آنکه زندگی اللهیار صالح از تولد در ۱۲۷۶ تا مرگ در ۱۳۶۰ تشریح شده، نقش وی در تحولات ۲۵ساله حد فاصل کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز در قالب اسناد بر جای مانده از ساواک بازگو شده است. در این اثر مستند، نقش اللهیار صالح در رویدادها و تحولات زیر بررسی شده و مواضع، دیدگاه‌ها و عملکرد وی در هر رویداد با استناد به اسناد ساواک و ارائه این اسناد تشریح گردیده است:
تشکیل جبهه ملی اول در ۱۳۲۸، ملی شدن صنعت نفت در ۱۳۲۹، نخست‌وزیری دکتر مصدق در ۱۳۳۰، سفیرکبیری ایران در آمریکا در ۱۳۳۱، کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، تشکیل کنسرسیوم نفت در ۱۳۳۳، اعدام فدائیان اسلام در ۱۳۳۴، دکترین آیزنهاور در ۱۳۳۵، رؤیای نخست‌وزیری اللهیار صالح در ۱۳۳۶، مقدمات تشکیل جبهه ملی دوم در سال ۱۳۳۷، سرخوردگی سیاسی اللهیار صالح در ۱۳۳۸، تشکیل جبهه ملی دوم در ۱۳۳۹، نخست‌وزیری علی امینی در ۱۳۴۰، اصلاحات آمریکایی و رابطه اللهیار صالح با اسدالله علم در 1341، دستگیری امام خمینی(ره) و قیام خونین ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، تصویب کاپیتولاسیون و تبعید امام خمینی در ۱۳۴۳، تشکیل جبهه ملی سوم در ۱۳۴۴، حمایت اللهیار صالح از اصلاحات آمریکایی در ۱۳۴۵، درگذشت دکتر مصدق در ۱۳۴۶، توصیه اللهیار صالح به سازشکاری آشکار در ۱۳۴۷، سیاست سیاست‌گریزی در ۱۳۴۸، جدایی بحرین از ایران در ۱۳۴۹، برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی در ۱۳۵۰، همراهی اللهیار صالح با سناتور جهانشاه صالح در ۱۳۵۲، تشکیل حزب رستاخیز در ۱۳۵۳، پیروزی جیمی کارتر در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ۱۳۵۵، اعلام فضای باز سیاسی در کشور در۱۳۵۶ و پیروزی انقلاب اسلامی ایران.
در این کتاب کلیشه تمامی اسناد مورد اشاره در متن آورده شده و کنار هر سند، متن سند نیز تایپ شده است. علاوه بر این، توضیحات ضروری در رابطه با هر سند به صورت پانویس آمده و زندگی‌نامه اشخاص مطرح در سندها نیز برای تکمیل اطلاعات خوانندگان کتاب، به صورت جداگانه ارائه شده است.
این کتاب دو جلدی که در زمستان ۱۳۹۸ و در قطع وزیری به چاپ رسیده در بخش پایانی تصاویر متعددی از الهیار صالح را در دیدارها و کنفرانس‌ها همراه با زیرنویس‌های آنها آورده است. بر روی جلد اول این کتاب تصویر الهیار صالح در سن جوانی و بر روی جلد دوم آن تصویر سالخوردگی وی منعکس شده است. جلد اول این اثر ۶۰۰ صفحه با بهای ۶۵ هزار تومان و جلد دوم ۶۴۸ صفحه با بهای ۷۰ هزار تومان است.
تعداد بازدید: 1424
