01 بهمن 1399
سیدرضا فندرسکی
شهرستان رودسر شرقی‌ترین شهرستان استان گیلان است و در مرز استان مازندران قرار دارد؛ در این مقاله نیم‌نگاهی به مبارزات مردم این شهر در دو سال 1356 و 1357 خواهیم داشت.
در روز سی‌ام آذر 1356 (عاشورا) پس از سخنرانی انقلابی یکی از روحانیان در مسجد صاحب‌الزمان(عج) یکی از دانش‌آموزان از میان جمعیت برخاست و گفت: «باید برای آزادی مردم فلسطین مبارزه کرد». وی بلافاصله توسط مأموران انتظامی دستگیر شد.
روز نیمه شعبان سال 1357ش در مجلس جشنی که در مسجد روستای بی‌بالان از توابع رودسر برگزار شد، عده‌ای ضمن الصاق عکس‌های امام خمینی به دیوار مسجد، شعارهای انقلابی سردادند.
در اوایل مرداد هیئت قرائت قرآن املش نمایشنامه‌ای در یکی از مساجد بخش رحیم‌آباد رودسر اجرا کرد که از نظر ساواک محتوای این نمایشنامه توهین به مقدسات ملی بود. در هنگام اجرای این نمایشنامه عکس امام خمینی به دیوار مسجد نصب شده بود.
در روز دوم شهریور 1357 پس از مجلس سخنرانی که در مسجد صاحب‌الزمان(عج) رودسر برگزار شد عده‌ای از جوانان درصدد انجام تظاهرات خیابانی بودند که با دخالت پلیس متفرق شدند و شش نفر از آنان دستگیر گردیدند.[1]
به نوشته روزنامه کیهان روز سیزدهم مهر به علت اعتصاب فرهنگیان، مدارس رودسر تعطیل بود.[2] بنا به گزارش ساواک در روز هفتم آبان فرهنگیان رودسر با تنظیم طرحی هفده ماده‌ای خواستار اجرای آن از سوی مقامات دولتی شدند. این گزارش افرادی مانند «شیخ مهدی تشکری، اکبر حریری و باقر انصاری» را به عنوان محرکین شهر نام می‌برد.
بنا به گزارش روزنامه خراسان در اواخر مهر دادگستری رودسر در اعتصاب به سر می‌برد.[3]
روز دوازدهم مهر هزار نفر از فرهنگیان و دانش‌آموزان رودسر در داخل و خارج دبیرستان ششم بهمن این شهر اجتماع کردند و سپس به راهپیمایی در سطح شهر پرداختند. مأموران پلیس با استفاده از روش‌های کنترل اغتشاشات و تیراندازی، جمعیت را متفرق کردند و چهار نفر را بازداشت نمودند. همه مدارس رودسر در روز بیست‌وچهارم و بیست‌وپنجم مهر تعطیل بود.
بنا به گزارش ساواک، فرهنگیان رودسر در اعتراض به اهانت یکی از افسران شهربانی به تعدادی از معلمین از رفتن به کلاس‌های درس خودداری کردند و در نتیجه مدارس به حال تعطیل درآمد.
روز سوم آبان عده‌ای از طرفداران شاه از بخش رحیم‌آباد در رودسر با پنجاه دستگاه خودرو به کلاچای و سپس رودسر عزیمت کردند و به تظاهرات پرداختند؛ آنان تصمیم داشتند به لاهیجان و رشت عزیمت نمایند.
سه روز بعد فرهنگیان رودسر از رفتن به کلاس‌ها خودداری کردند و مقابل اداره آموزش و پرورش این شهر اجتماع نمودند. هفتصد نفر از مردم نیز به عنوان اعتراض به معلمین اجتماع کردند. ساواک 9 نفر از فرهنگیان را که به گفته مأموران حکومتی به تحریک دیگران می‌پردازند، شناسایی کرده است.
در اوایل آبان به دلیل اعتصاب فرهنگیان، شهر دچار اغتشاش شد و به گفته ساواک هر لحظه احتمال بروز حادثه‌ای متصور است و احتمال دارد بازاریان تحت عنوان پشتیبانی از فرهنگیان مغازه‌ها را تعطیل کنند و جلو فرمانداری اجتماع نمایند.
روز ششم آبان جلسه فرهنگیان رودسر به منظور تأسیس کانون فرهنگیان در مدرسه تربیت نسوان تشکیل شد و چون به توافق نرسیدند شب را در داخل مدرسه به سر بردند و در حقیقت تحصن کردند. روز بعد عده‌ای از کسبه، دانش‌آموزان و روحانیان به جمع فرهنگیان پیوستند و در حالی که تعداد جمعیت به سه هزار نفر رسیده بود، در خیابان‌های شهر راهپیمایی کردند.
در روز هشتم آبان پانصد نفر از مردم رودسر در مقابل اداره دادگستری این شهر اجتماع کردند و خواهان آزادی دستگیرشدگان روزهای اخیر و صدور قرار منع تعقیب برای آنان شدند. تظاهرکنندگان در پایان با انداختن حلقه گل به گردن افسران شهربانی متفرق گردیدند. در این روز در بخش چابکسر از توابع رودسر نیز تظاهراتی علیه حکومت پهلوی برگزار شد.
روز دوازدهم آبان دو هزار نفر از دانش‌آموزان دختر و پسر از مقابل مسجد طالب‌زاده تا قبرستان عمومی شهر راهپیمایی کردند؛ تظاهرکنندگان سپس به میدان اصلی شهر بازگشتند و پس از اقامه نماز جماعت متفرق شدند. سه روز بعد نیز تظاهرات مشابهی در رودسر با حضور سه هزار نفر برگزار شد.
در بخش کلاچای از توابع رودسر دو گروه موافقین و مخالفین شاه راهپیمایی کردند که با دخالت مأموران از درگیری بین آنان جلوگیری شد.
در نیمه آبان تلگرافی از سوی قضات و وکلای گیلان و مازندران برای رئیس‌جمهور فرانسه مبنی بر تقاضای برخورد مناسب با رهبر انقلاب اسلامی ارسال شد که گفته می‌شود عامل اصلی تهیه این تلگرام دادرسِ دادگاه شهرستان رودسر بود.
رئیس دبیرستان پانزدهم بهمن رودسر در تاریخ بیست‌ودوم آبان نامه‌ای به انجمن شهر رودسر نوشت و تقاضا کرد نام این دبیرستان به دبیرستان دکتر شریعتی تغییر یابد که این پیشنهاد مورد موافقت قرار نگرفت و موضوع از طریق انجمن شهر به استان منعکس شد.
در ماه آبان نرخ اجناس و خواربار در رودسر روزبه‌روز در حال افزایش بود. به نظر ساواک ادامه این روند باعث نارضایتی بیشتر طبقات کم‌درآمد خواهد شد. روز تاسوعا مردم رودسر در تظاهراتی هنگام عبور از مقابل ساختمان شهربانی با مأموران درگیر شدند که با اخطار مأمورن متفرق شدند.
در روز عاشورا در رودسر شایع شد که سلاح‌هایی از شوروی وارد شمال ایران شده و یک کامیون از این سلاح‌ها بین اهالی رودسر توزیع شده است. همچنین گفته شد کامیون دیگری پر از سلاح وارد رودسر شده و مأموران به تعقیب آن پرداخته‌اند، اما کامیون به درون جنگل‌ها رفته و متواری شده است. به نظر می‌رسد این شایعات ساخته و پرداخته عوامل حکومت پهلوی برای انتساب فعالیت‌های انقلابی مردم به عوامل کمونیستی باشد.
روز بیست‌ویکم آذر در چابکسر تظاهراتی بر پا شد و تظاهرکنندگان عکس‌های شاه را از ادارات جمع کردند. در بخش رحیم‌آباد رودسر نیز بین مخالفین و موافقین شاه درگیری روی داد. در این ایام مدارس شهرستان رودسر کماکان تعطیل بود.
هم‌زمان با اوج گرفتن انقلاب در 1357 و افزایش روزافزون تظاهرات خیابانی در نیمه دوم این سال و نیز تعطیلی مدارس در رودسر، در روز 22 آبان، این شهر نخستین شهید را تقدیم انقلاب اسلامی کرد. وی «الیاس سالاری»، کودکی سه سال و دو ماهه بود. این کودک در بغل دائی‌اش در تظاهرات لاهیجان با گلوله نیروهای نظامی پهلوی به شهادت رسید. صبح روز 23 آبان این شهید در قبرستان سرپل شرقی رودسر دفن شد.[4]
با آغاز دی روند مبارزات مردم رودسر سرعت گرفت. روز پنجم دی دو نفر در درگیری‌های خیابانی به شهادت رسیدند. نخستین شهید، مهدی قاسمی نام داشت؛ وی دانش‌آموز هنرستانی از اهالی روستای چنیجان در مجاورت شهر بود که بعدها مدرسه‌اش به یاد او نامگذاری شد. مهدی قاسمی متولد 1338 بود و در روز پنجم دی در خیابان شهدا مورد اصابت گلوله قرار گرفت و به شهادت رسید.[5] اندکی بعد در همان روز، «محمدهدایت بازرگانی» نیز به شهادت رسید. وی متولد سال 1342 بود و در درگیری‌های خیابان شهدا (کاخ) که مرکز اصلی تجمع انقلابیون شهر بود با اصابت گلوله به قلبش به شهادت رسید. شهادت دو نفر در یک روز در یک شهر کوچک، تأثیر بسیاری بر مردم داشت و خشم و نفرت عمومی نسبت به شاه را افزایش داد.
صبح روز نهم دی بار دیگر تظاهرات و درگیری بین مردم و مأموران آغاز شد. «اصغر هاشم‌پور» از شهیدان این روز در رودسر است. وی در انتهای اولین کوچه از خیابان فردوسی که هم اکنون به نام وی نامیده می‌شود، به محاصره مأموران مسلح پهلوی افتاد و از فاصله هشت متری مورد اصابت چهار گلوله قرار گرفت و به شهات رسید.[6] فردای آن روز مراسم تشییع پیکر شهید هاشم‌پور با حضور گسترده مردم برگزار شد و شهید دیگری تقدیم انقلاب شد. محمدرضا میهن‌پور شهید مراسم امروز بود که با ضربات باطوم مأموران بر سرش مجروح شد و برای درمان به تهران منتقل گردید؛ وی در بیمارستان مهر در تهران حین انجام عمل جراحی به شهادت رسید. به گفته پزشکان، عروق و اعصاب وی به دلیل شدت ضربات وارده از بین رفته بود. در روز 12 دی پیکر شهید میهن‌پور، پنهانی و از درِ پشت بیمارستان خارج شد و به سمت رودسر حرکت داده شد. فردای آن روز عده زیادی از مردم رودسر، با وجود هوای بسیار سرد، پیکر شهید را از مسجد باب‌الحوائج صیدرمحله در این شهر، تا مزار شهدا تشییع کردند.[7]
در روز دهم دی حادثه دیگری نیز در شهر کوچک چابکسر، در 35 کیلومتری رودسر، روی داد. در روستای سرولات عده‌ای از مردم در جلوی باغ متعلق به شاپور غلامرضا پهلوی، تجمع کردند و شعار دادند. تظاهرکنندگان درِ باغ را کندند و قصد ورود به آن را داشتند که باغبان با اسلحه کمری به سوی آنان تیراندازی کرد که در نتیجه عزیزالله حسینی‌ثانی به شهادت رسید.[8]
در روزهای 18، 19 و 20 دی نیز تظاهرات آرامی در رودسر برگزار شد. روز 22 دی تظاهرات عظیمی در رودسر برپا شد که روزنامه کیهان تعداد شرکت‌کنندگان را رقم مبالغه‌آمیز چهل هزار نفر ذکر می‌کند.[9] در تظاهرات پراکنده روز بعد نیز ساختمان فرمانداری رودسر به آتش کشیده شد.
با احتساب شهدای شهرستان املش که در دوران انقلاب جزئی از شهرستان رودسر بود، این شهرستان پس از شهرستان رشت، بیشترین شهید را تقدیم انقلاب اسلامی کرده است.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (استان گیلان)، ج 1، مرکز بررسی اسناد تاریخی، تهران 1389 سندِ ص 44.
[2]. کیهان، ش 10582، ص 30.
[3]. خراسان، ش 8518 ، ص 6.
[4]. پرونده شهید ادریس سالاری در بنیاد شهید رودسر.
[5]. پرونده شهید مهدی قاسمی در بنیاد شهید رودسر.
[6]. پرونده شهید اصغر هاشم‌پور در بنیاد شهید رودسر.
[7]. پرونده شهید میهن‌پور در بنیاد شهید رودسر.
[8]. پرونده شهید حسینی ثانی در بنیاد شهید رودسر.
[9]. کیهان، ش 10612، ص 7.
تعداد بازدید: 1331
