25 دی 1400
احمد ساجدی
مرحوم حجت‌الاسلام علی دوانی از نویسندگان و محققان کشور بود. از وی آثار متعددی در رابطه با تاریخ اسلام به رشته تحریر درآمده است. دوانی در مهر ۱۳۰۸ در حومه کازرون به دنیا آمد. وی تحصیلات خود را در زادگاهش آغاز کرد و در سال ۱۳۱۶ به آبادان رفته، در مدرسه فنی در رشته مکانیک مشغول به تحصیل شد. دوانی در 14 سالگی به نجف اشرف رفت و به مدت پنج سال و نیم از درس استادان و فضلای آنجا بهره گرفت. او در سال 1327 به کشور بازگشت و در همان سال ازدواج کرد و در قم سکونت گزید.
مرحوم دوانی از اوایل دهه 1330 به نگارش مقالات علمی و دینی در نشریات مذهبی قم همت گماشت. رشته اصلی فعالیت‌های وی، شرح حال‌نگاری علما و دانشمندان شیعه بود که آن را ابتدا به صورت سلسله مقاله‌هایی تحت عنوان «مفاخر اسلام» در مجله دینی و علمی مکتب اسلام و سپس با اضافاتی به صورت دوره چند جلدی «مفاخر اسلام» منتشر کرد. وی صدها مقاله، مصاحبه و سخنرانی در نشریات گوناگون از خود به یادگار گذاشت. آن فقید پس از انقلاب اسلامی در 35 کنگره بین‌المللی داخل و خارج کشور سخنرانی کرد و علاوه بر این در شهرهای مختلف داخل و در چند کشور از جمله کویت، آلمان، اتریش در ایام مذهبی به منبر رفت.
حجت‌الاسلام علی دوانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به جمع‌آوری منابع تاریخی، اعلامیه‌ها و بیانیه‌های مرتبط با مبارزات روحانیت همت گماشت. او پس از گردآوری منابع، کتاب ۱۰ جلدی «نهضت روحانیون ایران» را در سال ۱۳۵۸ منتشر کرد.
مرحوم دوانی تحصیلات عالی حوزوی خود را در درس خارج آیت‌الله‌العظمی سید حسین طباطبایی بروجردی و امام خمینی دنبال کرد. وی که در فهرست همراهان فعال و موثر نهضت امام خمینی(ره) از آغاز دهه 1340 تا پایان عمر خود بود، سرانجام در 18 دی 1385 در سن 77 سالگی درگذشت.
اخیراً به همت مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران کتابی با عنوان «علامه خبیر» در تشریح مراتب علمی و سجایای اخلاقی مرحوم دوانی منتشر شده است. عنوان این کتاب از پیام تسلیت مقام معظم رهبری در رابطه با درگذشت وی اخذ شده است.
کتاب «عالم خبیر» توسط فرزند وی، دکتر محمدحسن رجبی (دوانی) گردآوری شده است.
نویسنده در مقدمه کتاب «عالم خبیر» با اشاره به اینکه قصد دارد زندگینامه مرحوم دوانی را نیز در فهرست مجلدات «مفاخر اسلام» - که خود آن مرحوم بانی آن بود - قرار دهد، می‌افزاید: آثار برجای مانده ایشان را در یک کتاب مستقل چاپ و منتشر خواهد ساخت.
کتاب حاضر ازچند بخش متفاوت تشکیل شده است: در بخش اول با عنوان «شرح زندگی»، به بیان زندگینامه خودش پرداخته است. در این بخش که 28 صفحه کتاب را به خود اختصاص داده ، مرحوم دوانی به چگونگی روی آوردن به حرفه نویسندگی و به سابقه همراهی فکری و قلمی با امام خمینی(ره) اشاره کرده است.
«سالشمار زندگی» عنوان بخش بعدی کتاب است که مهمترین وقایع دوران زندگی ۷۷ ساله وی را به صورت خلاصه بیان کرده است. این بخش از روز تولد در روستای «دوان» تا درگذشت در روز عید غدیر سال 1385 و سپس دفن پیکر وی در صحن عتیق حضرت معصومه(س) را ذکر کرده است.
در بخش بعدی کتاب به حضور مرحوم دوانی در کنگره‌های علمی داخل و خارج از کشور اشاره شده و فهرست کنگره‌ها و همایش‌ها را به ترتیب تاریخ ذکر کرده است. اولین همایش، «کنگره بین‌المللی هزاره شیخ طوسی» بود که در 1348 برگزار شد و آخرین آن نیز همایش بزرگداشت یکصدمین سالگرد نهضت مشروطه بود که در تیر 1385 ترتیب یافت.
در بخش بعدی به لوح‌های تقدیر و جوایزی که مرحوم دوانی به خاطر آثار خویش از ۱۳۳۷ تا ۱۳۸۳ دریافت کرده به ترتیب اشاره شده است. در این بخش به جوایز و تقدیرنامه‌هایی که مرحوم دوانی از آیت‌الله‌العظمی بروجردی (به مناسبت تألیف کتاب «وحید بهبهانی»)، از آیت‌الله خامنه‌ای (به مناسبت انتخاب کتاب مفاخر اسلام - جلد ۴ - به عنوان بهترین کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در موضوع رجال)، از آیات عظام جعفر سبحانی و جوادی آملی و جناب آقای دکتر شهیدی (به مناسبت ترجمه و تحقیق کتاب «مهدی موعود» - ترجمه جلد سیزدهم بحارالانوار)، از آقای مسجدجامعی (به عنوان نخستین نویسنده کتاب علمی در موضوع انقلاب اسلامی و امام خمینی)، و از مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (به مناسبت انجام پژوهش‌های تاریخ معاصر و پژوهشگر پیشکسوت تاریخ مشروطه) دریافت کرده، اشاره شده است.
کتاب «عالم خبیر» در بخش بعدی با عنوان «فهرست آثار» به مجموعه کتاب‌های تولید شده آن مرحوم در ۸۱ گزینه اشاره کرده است.
بخش بعدی کتاب که ۱۷۶ صفحه این اثر را به خود اختصاص داده شامل مقاله‌هایی راجع به شخصیت و شایستگی‌های مرحوم علی دوانی است. فهرست عناوین این مقالات نیز به شرح زیر است:
تصویر یک شخصیت، استاد دوانی تاریخ‌نگار پیشگام انقلاب اسلامی، فعالیت‌های عملی و قلمی سیاسی، پدرم و استاد مطهری، پدرم و حجت‌الاسلام فلسفی، پدرم و شهید دکتر بهشتی، استاد دوانی و استاد ابوالحسنی (منذر)؛ شباهت‌ها و تفاوت‌ها، پدرم و جلال آل احمد.
تقریظ علامه طباطبایی (مؤلف المیزان) بر کتاب «شرح زندگانی جلال‌الدین دوانی» اثر استاد دوانی، نیز عنوان مقاله دیگری است که در کتاب «عالم خبیر» آمده است.
کتاب، در بخش انتهایی تصاویر مربوط به فعالیت‌ها، دیدارها و سخنرانی‌های مرحوم دوانی را انتشار داده است.
چاپ اول کتاب «عالم خبیر» در 1399 در قطع رقعی و در 236 صفحه در «مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران» به چاپ رسیده و با بهای 45 هزار تومان وارد بازار کتاب شده است.
تعداد بازدید: 520
