13 فروردین 1401
احمد ساجدی
مفاخر علمی و فرهنگی کشور ما از سرمایه‌های بی‌بدیل این سرزمین هستند. یکی از مصادیق برجسته این مفاخر، استاد «عبدالحسین حائری» فهرست‌نویس و مصحح نسخ خطی است. وی 17 سال عضو هیئت مؤلفان لغت‌نامه دهخدا بود و بر چاپ چند جلد از آن نیز نظارت داشت. وی سال‌ها در حوزه علمیه قم با فقه، اصول، فلسفه و اخلاق به سر برد و سپس در کتابخانه مجلس به کتاب‌پژوهی و نسخه‌شناسی و تربیت شاگردان زیادی مشغول شد. حائری صاحب نظریه «بازنویسى تاریخ علم بر اساس بازنویسى فهارس نسخ خطى» است که جایزه‌ای جهانی را نیز برای وی به ارمغان آورده است. او قریب ۶۰ سال از عمر خود را صرف فعالیت در تنظیم و تکمیل نسخه‌های خطی کتابخانه مجلس کرد. از مصاحبه‌ها و شهرت‌طلبی‌ها به دور بود و بخش اعظم عمر خود را با کتب خطی مصححان و کتاب‌دوستان و همچنین تعمق و پژوهش در بازشناسی گنجینه ارزشمند نسخه خطی صرف نمود.
«گروه پژوهشی شخصیت‌های مانا» - دفتر ادبیات انقلاب اسلامی - بیستوپنجمین شماره از سلسله آثار خود را به معرفی «عبدالحسین حائری» اختصاص داده است.
کتاب از یک مقدمه و چند بخش تشکیل شده است. در بخشی از مقدمه کتاب راجع به سوابق و ویژگی‌های شخصیتی استاد عبدالحسین حائری چنین می‌خوانیم:
«... برخلاف زندگی اغلب نام‌آوران معاصر ایران که دستی هم بر سیاست داشتند و در کوران سال‌های پرتنش دهه‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ در عرصه‌های علمی و سیاسی توأمان اثر گذاشتند و اثر پذیرفتند، عبدالحسین حائری از سیاست‌ورزی‌های معمول در زمانه خویش دوری می‌گزید و خود را فردی غیر سیاسی توصیف می‌کرد. از این منظر شاید شرح احوال چنین مردی کسالت‌بار باشد. با این همه نمی‌توان از میراث کهن اسلامی ایرانی و نسخ خطی و فهرست‌نویسی در ایران معاصر سخن گفت بی‌آنکه از مساعی و تلاش‌های عبدالحسین حائری یادی نکرد.
بخش بعدی کتاب «عبدالحسین حائری» با عنوان «سال‌شمار» به بررسی فرازهای مهم رویدادهای زندگی آن مرحوم می‌پردازد. طبق این سال‌شمار، حائری در تابستان ۱۳۰۶ دیده به جهان گشود و در تابستان ۱۳۹۴ در ۸۸ سالگی دیده از جهان فرو بست. او که نوه آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم بود، در ۲۴ سالگی از آیات عظام عصر خود (سیدمحمدتقی خوانساری، عبدالهادی حسینی شیرازی، و سیدصدرالدین صدر) اجازه اجتهاد یافت. عبدالحسین حائری سال ۱۳۳۲ پدر، و سال ۱۳۳۹ مادر خود را از دست داد. سال ۱۳۳۵ همکاری با مؤسسه لغت‌نامه دهخدا را آغاز کرد و در همان سال اولین نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای ملی را منتشر کرد. سال ۱۳۵۴ به ریاست کتابخانه مجلس شورای ملی و در ۱۳۶۳ به ریاست کتابخانه شماره دو مجلس (مجلس سنا) رسید. از ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۲ دست کم ۶ بار به مناسبت‌های مختلف از وی و عملکردش تجلیل به عمل آمد.
بخش بعدی کتاب «عبدالحسین حائری» با عنوان «معرفی، نقد، و بررسی منابع» به شرح منابع و مآخذ کتاب حاضر می‌پردازد. مهمترین منابع این کتاب عبارتند از: متن مصاحبه‌های انجام شده عبدالحسین حائری در سال‌های دهه ۱۳۶۰، متن مصاحبه‌های وی پس از انتخاب وی به عنوان چهره ماندگار، مصاحبه با اقوام و نزدیکان و خویشان و بستگان، اسناد و مدارک سازمانی و اداری بر جای مانده درباره وی، منابع سندی مربوط به تأسیس حوزه علمیه قم و زندگی آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی، و همچنین آثاری که درباره عبدالحسین حائری توسط نویسندگان دیگر به صورت کتاب یا مقاله چاپ و منتشر شده است.
کتاب «عبدالحسین حائری» در بخش بعدی به شرح زندگی، تحصیلات و مشاغل آن مرحوم پرداخته است. عناوین موضوعات این بخش چنین است:
شرح حال عبدالحسین حائری، خاندان، تحصیلات، کسب درجه اشتهاد، مهاجرت به تهران، اشتغال در کتابخانه مجلس شورای ملی، درگذشت پدر، تغییر لباس، همکاری با مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، ازدواج، زندگی حرفه‌ای و کاری در کتابخانه مجلس، اداره بررسی و تحقیق، ریاست بر کتابخانه مجلس، تأسیس مرکز اسناد کتابخانه مجلس، بازنشستگی، بزرگداشت، وز شما خرد هزاران بیش.
بخش بعدی کتاب به تشریح آثار و اندیشه‌های مرحوم عبدالحسین حائری پرداخته که عناوین این بخش نیز بدین قرار است:
آراء و اندیشه‌ها آرا و افکار، روش فهرست‌نویسی و نسخه‌پژوهی، تربیت فهرست‌نویس، بازنویسی تاریخ علم بر مبنای فهرست نسخ خطی، آثار و فعالیت‌های پژوهشی، مجموعه فهرست‌های تألیفی عبدالحسین حائری تصحیح و مقدمه بر متون و نسخ خطی، مقالات.
کتاب «عبدالحسین حائری» بخش پایانی خود را به اسناد و تصاویر مرتبط با متن کتاب اختصاص داده است.
بیستوپنجمین جلد از مجموعه «شخصیت‌های مانا»، با عنوان «عبدالحسین حائری» توسط آقای سیاوش شوهانی نوشته شده و انتشارات سوره مهر آن را در ۱۹۲ صفحه در سال جاری چاپ و روانه بازار نشر کرده است.
تعداد بازدید: 414
