21 مرداد 1402
احمد ساجدی
کتاب «فرایند؛ نظریه‌ای برای انقلاب اسلامی ایران» با طرح دیدگاهی تازه در مورد علل سقوط حکومت پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی منتشر شده است.
این کتاب تلاش دارد در برابر تبلیغات رایج در مورد ماهیت حکومت پهلوی و علت شکل‌گیری انقلاب اسلامی، تصویری مستقل ارائه دهد. در پیشگفتار کتاب می‌خوانیم که محمدرضا پهلوی در یک تصویر، فردی شیطان، مستبد و وابسته به بیگانه است و در تصویر دیگر، فردی است نوساز، وطن‌پرست، و مشتاق عظمت ایران. انقلاب اسلامی نیز در یک تصویر، پیروزی نور بر ظلمت و سپیدی علیه سیاهی است، و در تصویر دیگر نتیجه ناسپاسی مردم یا «توطئه نفتی علیه شاه» معرفی شده است.
کتاب حاضر می‌کوشد تا به دور از این تبلیغات، فرایندهایی را بررسی کند که مسیر انقلاب را هموار کردند. هدف این است که به قول نویسنده «دری به روی حقیقت گشوده شود تا بتوان افسانه‌زدایی کرد.»
کتاب دارای ۶ فصل است:
فصل اول به بررسی نقش نفت در تعیین معادلات سیاسی ایران از قاجار تا انقلاب اسلامی پرداخته و سیر تبدیل این منبع انرژی به بازیگر مهم میدان سیاست و اقتصاد را بررسی کرده است.
فصل دوم به بررسی اقتصاد، شکل‌گیری اقتصاد دولتی یا خصوصی، و پدیده چپ‌گرایی در اقتصاد پرداخته و فرایند اقتصاد و جایگاه و نقش آن در تحولات تاریخی ایران تا زمان انقلاب اسلامی را بررسی کرده است.
فصل سوم به بررسی اندیشه سیاسی از اصلاحگری‌های دوران قاجار تا ناسیونالیسم آریایی و باستانگرایی در دوره پهلوی، و اندیشه غرب‌ستیزی در انقلاب را بررسی کرده و نقش هر یک را در جهت‌دادن به حرکت سیاسی جامعه کالبد شکافی کرده است.
فصل چهارم به نقش تکنوکرات‌ها و فن‌سالاران در تعیین جهت‌گیری جامعه در عصر پهلوی اول و دوم پرداخته و افراد مؤثر آنها را معرفی کرده و «جدال نفت با تکنولوژی» و تأثیر آن در سرنوشت سیاسی ایران را مورد بررسی قرار داده است.
فصول پنجم و ششم به بررسی نظریه جامع انقلاب پرداخته است. با این تفاوت که در فصل پنجم طبق نظریه هانتینگتون، شرح «نااستواری‌های سیاسی در کشورهای در حال توسعه به عنوان عامل انقلاب» بررسی شده و در فصل ششم طبق نظریه لاکلائو چگونگی همسو شدن شبکه‌های طرفدار انقلاب واکاوی شده‌اند. در فصل پنجم توانایی‌ها و پتانسیل‌های یک انقلاب معرفی شده و در فصل ششم چگونگی بهره‌گیری از این پتانسیل‌ها در خدمت انقلاب، مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان فصل ششم، «نظریه توطئه» و «دست‌های پنهان خارجی» و تأثیر آن در سیاست کشور نیز بررسی شده است.
نویسنده، نام «فرایند» را برای کتاب خود برگزیده است، زیرا معتقد است هر تحولی که منجر به خلق یک پدیده سیاسی می‌شود، باید زیر ذره‌بین تحلیل قرار گیرد.
بر روی جلد کتاب، تصویر پاره‌شده‌ای از شاه و حکومت او همراه با تصویر بزرگی از یکی از صحنه‌های حضور پرشور مردم در انقلاب که تا پشت صفحه کشیده شده، نقش بسته است.
کتاب «فرایند» توسط محمود هادی‌پور دهشال در سال 1401ش. به رشته تحریر درآمده و به وسیله مقدم مهدوی ویراستاری شده و مؤسسه چاپ و نشر «لوگوس» آن را در ۳۳۰ صفحه و در قطع رقعی با بهای ۱۷۵ هزار تومان وارد بازار کتاب کرده است.
تعداد بازدید: 141
