04 مهر 1402
احمد ساجدی
کتاب «تاریخ معاصر ارتش در ایران» به بررسی نقش و عملکرد ارتش در تحولات سیاسی و اجتماعی یکصد سال اخیر ایران می‌پردازد. بر اساس آنچه که در مقدمه این اثر آمده، نویسندگان کتاب ضمن مطالعه اسناد و منابع تاریخی مرتبط با موضوع، از پژوهش‌های موجود در مرکز مطالعات راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز بهره گرفته‌اند.
کتاب به ۵ فصل تقسیم می‌شود:
فصل اول با عنوان «ادبیات نظری» به بررسی معنای کلمه «ارتش» و میزان نقش آن در سیاست و امنیت جوامع پرداخته و در این میان دیدگاه تعدادی از نظریه‌پردازان و تئوریسین‌های مطلع در این امور مورد کالبد شکافی قرار گرفته و تلاش شده تا رابطه میان ارتش با جامعه، سیاست و حکومت تبیین گردد.
فصل دوم با عنوان «تاریخچه تشکیل ارتش معاصر» به ریشه‌یابی پیدایش نیروهای نظامی در سلسله‌های قبل از پهلوی پرداخته و سرگذشت ارتش ایران قبل از کودتای ۱۲۹۹ رضاخان پهلوی را مورد بررسی قرار داده است.
فصل سوم با عنوان «نقش ارتش در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوره پهلوی اول» به جایگاه ارتش در جامعه رضاخانی و استفاده پهلوی اول از نیروی ارتش در سرکوب عشایر، سرکوب مردم در مسجد گوهرشاد، سرکوب شورش‌های گیلان و بلوچستان و سرکوب قیام‌های مردمی پرداخته است.
فصل چهارم با عنوان «نقش ارتش در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوران پهلوی دوم» به اقدامات محمدرضا پهلوی در استفاده از ارتش برای فرونشاندن غائله آذربایجان، سرکوب حزب توده، استفاده از نظامیان برای کودتای ۲۸ مرداد و سپس روند توسعه و تجهیز ارتش پس از کودتا تا وقوع انقلاب اسلامی پرداخته است. در این بخش روند پیوستن نظامیان به صفوف مردم در انقلاب، مأموریت ناموفق ژنرال هایزر آمریکایی برای استفاده از ارتش در ایجاد کودتا به نفع حکومت پهلوی، و سپس اعلام بی‌طرفی ارتش در روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ مورد بررسی قرار گرفته است.
فصل پنجم با عنوان «نقش ارتش در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوران جمهوری اسلامی» به فرایند شکل‌گیری ارتش جدید پس از انقلاب، نقش ارتش در مهار اغتشاشات داخلی، جایگاه رفیع ارتش در ۸ سال جنگ تحمیلی و سپس در رویارویی با داعش، و همچنین نقش برجسته ارتش در کمک رسانی‌ها در جریان بلایای طبیعی (سیل، زلزله و...) اشاره شده است.
کتاب توسط هادی بیاتی، مجید یوسفی و رضا جهان‌فر به رشته تحریر درآمده، توسط صمد آقامحمدی ویراستاری شده، و انتشارات دانشگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء چاپ اول آن را در347 صفحه در سال ۱۴۰۱ با قطع وزیری و بهای ۲۰۰ هزار تومان وارد بازار نشر کرده است.
در کتاب حاضر دو نکته حائز اهمیت وجود دارد:
نخست آنکه اگر ۹ صفحه اول از فصل چهارم (دوران پهلوی دوم) که تحت دو عنوان «ارتش و جنگ جهانی دوم» و «پیش‌بینی حمله به ایران و تردید رضاشاه» تنظیم شده، در انتهای بخش سوم کتاب (دوران پهلوی اول) قرار بگیرد منطقی‌تر است، زیرا فروپاشی ارتش در زمان رضاشاه را بیان می‌کند.
نکته دوم اینکه در بررسی عملکرد ارتش در دوران پهلوی دوم، به مداخلات خارجی ارتش (عملیات ظفار و... ) اشاره‌ای نشده است.
تعداد بازدید: 165
