01 آذر 1390
چهارشنبه 25 آبان 1390 جلسة «بررسی وضعیت انتشار کتاب در دورة پهلوی» در موزه عبرت ایران برگزار شد. این جلسه دومین نشست از مجموعه نشست‌های علمی است که به تازگی با همت موزه عبرت ایران و با حضور جمعی از فعالان عرصه، نشر و زندانیان سیاسی پیش از انقلاب برگزار شد.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی انقلاب اسلامی، در این جلسه آقای قاسم تبریزی به عنوان سخنران اصلی در دو قسمت به موضوع پرداخت: نخست جریان‌شناسی نشر و انتشار در دوران پهلوی؛ و دوم، سیری در فعالیت‌ها و مجاهدت‌های ناشران مسلمان در این دوره.
آقای تبریزی در بخش نخست سخنان خود، گرایش‌های چپ، ناسیونالیستی، غرب‌گرا و مذهبی را به عنوان جریان‌های فکری فعال در دورة پهلوی برشمرد و پس از آن فعالیت‌های جریان غرب‌گرا را به تفصیل تشریح کرد. او آغاز فعالیت‌های جریان غرب‌گرا را پس از کودتای 28 مرداد 1332 و هم‌زمان با گسترش بی‌اندازة نفوذ امریکا در ایران ارزیابی کرد و به فقر تحقیقاتی در زمینة فعالیت‌های فرهنگی امریکا از آغاز حضور در کشورمان اشاره نمود. وی با اشاره به سرمایه‌گذاری امریکا و حمایت رژیم پهلوی از این جریان گفت: «با کودتای امریکایی ـ انگلیسی 28 مرداد هندسة فرهنگی ایران به کلی تغییر کرد.»
تبریزی از تأسیس موسسة فرانکلین به عنوان اولین قدم امریکایی‌ها برای نفوذ فرهنگی در ایران نام برد و فعالیت‌های این مؤسسه را برشمرد: تأسیس مجموعه‌هایی همچون بنگاه نشر و ترجمه کتاب، مؤسسه چاپ کتاب‌های درسی و کانون پرورش فکری کودک و نوجوان، و همچنین مدیریت چندین انتشارات از جمله امیرکبیر، خوارزمی، نیل، زوار، ابن‌سینا و غیره در جهت نشر فرهنگ امریکایی.
تبریزی همچنین از فعالیت عناصر چپ در خدمت مقاصد امریکا، فعالیت‌های غیرسیاسی چپ‌ها، نشر کتاب‌های فرقه‌ای و نشر کتب و نشریات مبتذل به عنوان دیگر فعالیت‌هایی که در عرصة نشر کشور در دوران پهلوی به صورت آزادانه انجام می‌شد نام برد. او در پایان این بخش از سخنانش گفت: «آنها [جریان‌های مورد حمایت رژیم] آزادانه محیط در اختیارشان بود و کار خودشان را می‌کردند. اما در این سمت، ناشرین مذهبی هم با تمام وجود مقاومت می‌کردند و هم متحمل زندان و ... می‌شدند».
او در بخش دوم سخنانش به فعالیت‌های ناشرین مذهبی در دوره پهلوی دوم پرداخت و با ذکر دشواری‌هایی که در کار نشر متحمل شدند از مجاهدت‌های آنها یاد کرد. تعدادی از این مؤسسات انتشاراتی که پیش از انقلاب فعال بودند و سخنران به آنها اشاره کرد عبارتند از: شرکت سهامی انتشار، محمدی، دارالفکر، فراهانی، اسلامیه علمیه، مؤسسه بعثت، دفتر نشر اسلامی، اسلامی (کتابچی)، کتاب‌فروشی اسلامیه و بنیاد بعثت. تبریزی این ناشران را عامل نشر کتاب‌های مذهبی و ممنوعه در دورة پهلوی خواند و از سختی‌هایی که پیش راه گردانندگان و عوامل آنها پدید آمد سخن گفت؛ سختی‌هایی مانند تعطیلی انتشارات، جمع‌آوری کتب چاپ شده و یا دستگیری، زندان و شکنجه گردانندگان انتشارات.
او کمبود تاریخ شفاهی کتاب‌فروشی‌های کتب مذهبی پیش از انقلاب را یادآور شد و همچنین افزود: «امیدوارم مرکز بررسی اسناد تاریخی همت کند و اسناد ناشرین، نشر و مؤسسات فرهنگی را منتشر کند که اگر منتشر شود یک گام جدید در شناخت استعمار و استبداد در ایران علیه دیانت است.»
در میان صحبت‌های آقای تبریزی، سخنران دیگر این نشست، آقای ذوالفقاری در سخنان کوتاهی به تاریخچه سانسور و ممیزی کتاب و نشریات در کشور اشاره کرد. وی همچنین با یادی از شهید دکتر مفتح از محدودیت و دشواری‌های فعالیت در عرصة نشر مذهبی پیش از انقلاب سخن به میان آورد. او در آخر به مؤسسات مذهبی تحت حمایت رژیم شاه اشاره کرد و گفت: «از یک سری از انتشارات مذهبی دفاع می‌شد و این بخش است که شاید در بحث انتشارات مغفول بماند.»
پس از سخنرانان جلسه، آقای خامنه‌ای از فعالان عرصة نشر، پخش و فروش کتاب‌های مذهبی در سال‌های پیش از انقلاب با بیان خاطراتی وضعیت دشوار فعالیت در این عرصه را تشریح کرد.
همچنین در پایان جلسه رئیس مرکز اسناد و کتابخانة ملی ایران که از حاضران در جلسه بود ضمن تقدیر از ابتکار موزة عبرت ایران در برگزاری چنین جلساتی، آمادگی مرکز اسناد برای کمک به برگزاری چنین نشست‌هایی را اعلام کرد.
تعداد بازدید: 1251
