چندرسانه‌ای

فیلم: حضور دانشجویان در اعتراضات تبریز

روز 29 بهمن 1356 چهلم شهدای 19 دی، در تبریز برگزار شد. شروع این حرکت‌های اعتراضی از دانشگاه تبریز بود که با دخالت نیروهای امنیتی دو دانشجو در محوطه دانشگاه شهید شدند. این تظاهرات بر دانشجویان مسلمان دانشگاه تهران تأثیر زیادی داشت تا جایی که حرکت‌های اعتراضی دانشجویان پررنگ‌تر شد.

فیلم: چگونگی انقلابی شدن فضای دانشگاه‌ها در سال 1356

با برکناری هویدا و روی کار آمدن جمشید آموزگار فضای خفقان شدت گرفت. دانشگاه‌ها که تا آن زمان اعتراضاتشان غیر مستقیم بود با برگزاری بزرگداشت شهدای 15 خرداد در کوی دانشگاه تهران به‌طور علنی وارد عرصه اعتراضات شدند. درگذشت دکتر علی شریعتی و نیز فوت آقامصطفی خمینی فرزند امام در فاصله چند ماه بعد؛ به انقلابی‌تر شدن فضای دانشگاه‌ها کمک کرد.

فیلم: بی‌تدبیری شاه در کنترل اقتصاد کشور و تورم در دهه پنجاه

در سال 1355 کشور دچار تورم شدیدی شد. طرح‌های پر هزینه‌ای چون ایجاد بزرگترین پایگاه دریایی جهان در چابهار، خریدهای راه آهن و... لغو شده بود و حکومت پهلوی به فکر صرفه‌جویی افتاد و شاه نیز آشکارا آن را اعلام کرد.

فیلم: مشکلات گسترده آموزش و پرورش در دهه پنجاه

در دهه پنجاه شمسی مدارس ابتدایی در روستاها فقط یک اتاق بود که یک یا دو معلم در آن تدریس می‌کردند و در دوره راهنمایی ساختمان و کارمندی برای راهنمایی دانش‌آموزان وجود نداشت. سال 1353 فقط 9 دانشگاه و حدود 100 مؤسسه آموزش عالی وجود داشت، بنابر این دانش‌آموزان امکان بسیار کمی برای قبولی در دانشگاه داشتند. مهم‌ترین دلیل این وضعیت عدم رسیدگی حکومت پهلوی به وضعیت آموزشی بود و شاه فقط بر خرید اسلحه از آمریکا و اروپا متمرکز شده بود.

فیلم: تحصیل دانش‌آموزان در دهه 50

حاشیه‌نشینی شهرها، فقر و مشکلات اقتصادی در دهه 50 حاصلِ شکستِ برنامه اصلاحات ارضی بود. این مشکلات، وضعیت تحصیلی کودکان را تحتِ تأثیر قرار داد تا جایی که کارشناسی آموزشی در این زمان خبر از آمار بسیار کم ثبت نام کودکان را در مدارس می‌داد.

فیلم: بازتاب دیدار همافران با امام خمینی در بهمن 1357

مطبوعات در 15 دی 1357 به اعتصاب دو ماهه خود پایان دادند. 19 بهمن کیهان تصویری از دیدار همافران با امام خمینی در مدرسه علوی منتشر کرد. شاپور بختیار و دیگر سران حکومت پهلوی عکس را تکذیب کردند و همان شب گارد شاهنشاهی به مقر همافران یورش بردند. فردای همان روز مردم به حمایت از همافران برخاستند.

فیلم: عملکرد دولت و مردم پس از واقعه 13 آبان 1357

پس از کشتار دانشجویان در 13 آبان 1357 که منجر به اعتراض گسترده مردم در فردای همان روز شد، نیروهای حکومت پهلوی در پاسخ به انتشار جزئیات اخبار توسط نشریات، به تحریریه آنها حمله کردند و اعتصاب سراسری مطبوعات برای بار دوم آغاز شد. روز بعد شریف‌امامی استعفا کرد و شاه رسماً اعلام کرد که صدای انقلاب مردم را شنیده است.

فیلم: 13 آبان و دانشجویان دانشگاه تهران

روز 13 آبان 1357 دانشجویان دانشگاه تهران در داخل دانشگاه تحصن کردند. نیروهای حکومت پهلوی از بیرون دانشگاه به آنها تیراندازی کرده و عده‌ای را به شهادت رساندند. تلویزیون تمام واقعه را به اطلاع مردم رساند. روز بعد مردم به خیابان‌ها ریختند و تمام اخبار با جزئیات توسط مطبوعات چاپ و منتشر شد.

فیلم: پایان اعتصاب مطبوعات در مهر 1357

پس از مذاکره دولت با سندیکای مطبوعات، سرانجام اعتصاب نشریات در 23 مهر به پایان رسید و دولت آزادی مطبوعات را پذیرفت. اما جریان انقلاب و اعتراضات مردمی به سرعت در حال حرکت بود و اعتصابات بعدی در راه بود.

فیلم: اعتصاب مطبوعات در سال 1357 و عملکرد دولت

بعد از کشتار معترضانِ میدان ژاله تهران در 17 شهریور 1357، حکومت پهلوی دچار بحران شدیدی شد تا جایی که از 19 مهر همان سال مطبوعات در اعتراض به سانسور اعتصاب کردند. دولت شریف‌امامی سعی می‌کرد برای حل این مسئله امتیازاتی به نشریات بدهد. در نهایت پس از توافق دولت با سندیکای مطبوعات، قرار شد دولت آزادی مطبوعات را به رسمیت بشناسد.

فیلم: تشکیل سازمان آزادگان متحد «سام»

احسان‌ نراقی، پژوهشگر فلسفه و جامعه‌شناس بود. او مشاور شاه و فرح بود و از تشکیل حزب رستاخیز پشتیبانی کرد. او در روزهای پایانی سلطنت پهلوی سازمانی متشکل از نویسندگان، روزنامه‌نگاران و روشنفکران به نام سامان آزادگان متحد تشکیل داد که مخفف آن سام بود. او قصد داشت در جلوگیری از گسترش اعتراضات انقلابی با روش نفوذ در افکار عمومی وارد عرصه شود که البته موفق نشد و انقلاب اسلامی به ثمر نشست.

فیلم: بازتاب چاپ مقاله توهین‌آمیز 17 دی

پس از چاپ مقاله 17 دی و توهین حکومت پهلوی به امام خمینی، کلاس‌های درس حوزه علمیه تعطیل شد. تظاهرات‌های اعتراض‌آمیز در بیشتر شهرها آغاز شد و با چهلم شهدای هر شهر در شهری دیگر، اعتراضات انقلابی شعله‌ور شد.

فیلم: مقاومت و موفقیت روزنامه کیهان در عدم چاپ مقاله رشیدی مطلق

مقاله‌ای به نثر ساده و با امضای احمد رشیدی مطلق به دو روزنامه اطلاعات و کیهان ارسال شد. مصباح‌زاده مدیر روزنامه کیهان و احمد شهیدی مدیر روزنامه اطلاعات تصمیم گرفتند مقاله را چاپ نکنند چون آن را توهین به امام خمینی دانستند. از آنجا که اطلاعات روزنامه‌ای دولتی و درباری بود تاب نیاورد و آن را در 17 دی 1356 چاپ و منتشر کرد. توضیحات بیشتر را در فیلم مشاهده کنید.

فیلم: نامه‌ای محرمانه برای روزنامه‌های اطلاعات و کیهان در دی 1356

در اواخر دهه پنجاه دست‌اندرکاران مطبوعات نیز مانند دیگر اقشار جامعه از حکومت پهلوی ناراضی بودند. داریوش همایون وزیر اطلاعات و جهانگردی، نامه‌ای مهر و موم شده را در شانزدهم دی 1356 به دو روزنامه اطلاعات و کیهان ارسال کرد. توضیحات بیشتر را در فیلم مشاهد کنید.

فیلم: مطبوعات در اختیار محمدرضا پهلوی

روزنامه رستاخیز که با تأسیس حزب رستاخیز چاپ و منتشر شد، به طور کامل در اختیار محمدرضا پهلوی بود. در این میان امتیاز ورود روزنامه‌های خارجی با حسن عرب از طرفداران شعبان جعفری (شعبان بی‌مخ) بود. این امر یعنی همه‌چیز و همه‌کس در کنترل شاه بود. ترویج و تبلیغ زندگی غربی در برنامه مطبوعات بود از جمله مجله «زن روز» و برگزاری مراسم‌هایی مانند انتخاب دختر شایسته. روزنامه‌هایی مانند «تهران مصور» نیز سعی در تغییر سبک زندگی...

فیلم: روزنامه آیندگان و مسعود بهنود

مسعود بهنود سردبیر روزنامه آیندگان بود. او اشاره می‌کند که جلال آل‌احمد روزنامه آیندگان را به سفارت اسرائیل تشبیه کرده است. بهنودِ غرب‌گرا، معتقد بود شاه به ندرت با روزنامه‌نگاران ایرانی مصاحبه می‌کرده و بیشتر به روزنامه‌نگاران خارجی توجه داشته است. توضیحات بیشتر را در فیلم مشاهده کنید.

فیلم: بازداشت شخصیت‌های حکومت پهلوی در آبان 57

اعتراضات مردمی در آبان 1357 شدت گرفت. شاه در صدد آرام کردن اعتراضات برآمده و در این راستا دستور بازداشت شخصیت‌های مهم حکومتی از جمله هویدا، آزمون، نصیری و... را صادر کرد. خشم مردم اما اوج گرفت تا جایی که شاه مجبور به ترک ایران شد. توضیحات بیشتر را در فیلم مشاهده کنید.

فیلم: تضعیف اعتقادات مذهبی مردم توسط ساواک

نعمت‌الله نصیری رئیس ساواک، در خرداد 1357 برکنار و ناصر مقدم جایگزین او شد. در این دوره تضعیف اعتقادات مردم از اهداف مهم حکومت پهلوی بود که ساواک برای تحقق این اهداف، تدابیر بسیاری داشت. «طرح ماهان» یکی از اهداف آنها بود که روحانی‎نماها در اجرای این طرح نقش بزرگی ایفا کردند. توضیحات بیشتر را در فیلم مشاهده کنید.

فیلم: تکذیب شکنجه زندانیان در ساواک از سوی محمدرضا پهلوی

محمدرضا پهلوی در پاسخ به سئوالات خبرنگار خارجی هرگونه شکنجه زندانیان را در زندان‌های ایران تکذیب کرده و این نوع برخورد را مختص سازمان‌های عقب‌مانده می‌داند. او در پاسخ به اخباری که در نشریات خارجی درباره انواع شکنجه زندانیان توسط مأموارن ساواک چاپ و منتشر شده «چرند» دانسته و حتی آن نشریات را بی‌ارزش معرفی می‌کند. توضیحات بیشتر را در فیلم مشاهده کنید.

فیلم: بازدید صلیب سرخ از زندان‌های ساواک

نمایندگان صلیب سرخ از زندان‌های ساواک بازدید کردند. ساواک گزارش زندانیان را فقط به شاه می‌داد. کارتر نیز سعی نداشت شاه را تحت فشار قرار دهد. ساواک با سیا (سازمان جاسوسی آمریکا) عملکردی مشترک داشتند و تبادل اطلاعات می‌کردند. توضیحات بیشتر را در فیلم مشاهد کنید.

فیلم: نظارت شدید ساواک بر تمام اقشار جامعه

ساواک بر تمام اصناف و اقشار مردم نظارت داشت. حتی سندیکاهای کارگری نیز تحت نظر شعبه‌های نظارتی ساواک بود. در فیلم توضیحاتی درباره اعتراض کارگران به نحوه نظارت ساواک را مشاهده کنید.

فیلم: اعتراض مردم در دیدار شاه با کارتر

زمانی که محمدرضا پهلوی در فکر برگزاری مراسم جشن پنجاهمین سالگرد سلطنتش بود سرکوب مردم توسط ساواک ادامه داشت. اعتراضات مردمی به نحوه برخورد حکومت پهلوی با مخالفانش درکشورهای دیگر جهان شروع شده بود. مهمترین آنها اعتراض مردم هنگام دیدار شاه با کارتر، رئیس‌جمهور آمریکا بود و پلیس این کشور وارد عمل شد. توضیحات بیشتر را در فیلم مشاهده کنید.

فیلم: چگونگی شکنجه در کمیته مشترک ضد خرابکاری

مبارزان انقلابی که در کمیته مشترک ضد خرابکاری محبوس بودند به انواع مختلفی شکنجه می‌شدند. معروفترین آنها زدن کابل به کف پای مبارزان بود که توسط شکنجه‌گران خاص و حرفه‌ای انجام می‌شد. نوع دیگر و مهم‌تر آن استفاده از دستگاه آپولو بود. توضیحات بیشتر را در فیلم مشاهده کنید.

فیلم: عملکرد شاه و ساواک با محکومین (مبارزان)

ساواک پس از بسته شدن پرونده هر فرد، محکومیتی برای شخص در نظر می‌گرفت؛ پرونده به نظر قاضی می‌رسید اما قاضی همان کاری را می‌کرد که ساواک می‌خواست. شاه از تمام فعالیت‌های ساواک باخبر بود و خود را حافظ منافع آمریکا در ایران می‌دانست. توضیحات بیشتر را در فیلم مشاهده کنید.

فیلم: پرویز ثابتی و جذب فرقه بهائیت به ساواک

پرویز ثابتی تحصیلکرده رشته حقوق و مدیر کل اداره سوم ساواک بود. او عضو فرقه بهائیت بود و به علت وفاداری به دستگاه پهلوی به سرعت پیشرفت کرد. پیروان فرقه بهائیت در ساواک نفوذ داشتند و نسبت به زندانیان مسلمان همدردی نداشته و به راحتی آنان را شکنجه می‌کردند. توضیحات بیشتر درباره فعالیت‌های ساواک را در فیلم مشاهده کنید.

فیلم: کمیته مشترک ضدخرابکاری و خرابکاری‌هایش

کمیته مشترک ضد خرابکاری، بهمن ماه 1350 در محل اطلاعات شهربانی تأسیس شد. کمیته مشترک ضدخرابکاری محل شکنجه نیروهای انقلابی پیرو امام خمینی بود و افرادی که زیر شکنجه کشته می‌شدند برای فوت آنها گزارش‌های غلط رد می‌شد مانند آیت‌الله سعیدی، آیت‌الله غفاری و امیرمراد نانکلی و... البته شاه در مصاحبه با خبرنگاران خارجی شکنجه در زندان‌های ایران را رد می‌کرد. توضیحات بیشتر را در فیلم مشاهده...

فیلم: اختلافات مرزی ایران و عراق در دهه پنجاه

به دنبال اختلافات مرزی ایران و عراق؛ درگیری‌های مرزی بین دو کشور افزایش یافت تا جایی که در سال 1352 ایران تعدای کشته و زخمی داد. سال 1353 با وساطت کشور الجزایر شاه ایران با صدام معاون رئیس‌جمهور عراق در الجزایر دیدار کردند تا به این اختلافات پایان دهند. توضیحات بیشتر را در فیلم مشاهده کنید

فیلم: تلاش جمشید آموزگار برای ارتباط اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی

در دهه پنجاه ایران در برنامه‌های اقتصادی غرب، فقط بازار مصرف بود. جمشید آموزگار که با سازمان اوپک و بانک جهانی ارتباط داشت در صدد بود تا اقتصاد ایران را با اقتصاد جهانی مرتبط کند. در این دوره هر یک از وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی برای ستایش از شاه به تولید منابع فرهنگی چون کتاب و فیلم و... پرداخته بودند نماینده شرکت اپل که برای اولین بار به ایران وارد شد در گزارش خود به این موضوع اشاره کرده است. توضیحات را در فیلم مشاهده...

فیلم: سفر کارتر به ایران و آغاز اعتراضات گسترده مردمی در ایران

روز 10 دی 1356 همزمان با آغاز سال نو میلادی، کارتر به ایران سفر کرده و ایران را به عنوان جزیره ثبات در منطقه نامید. 17 دی 1356 مقاله توهین‌آمیزی درباره امام خمینی در روزنامه اطلاعات منتشر شد و همان روز رئیس اداره امنیت نجف برای تهدید امام خمینی نزد ایشان رفت. اعتراضات مردمی در ایران به‌طور گسترده آغاز شده و این درحالی بود که کارتر برای صلح میان مصر و اسرائیل مشغول قرارداد کمپ دیوید بود. توضیحات بیشتر را در فیلم مشاهده...

فیلم: تلاش کارتر برای ایجاد صلح میان ایران، مصر و اسرائیل

اتحاد سه کشور ایران، مصر و اسرائیل برای آمریکا بسیار سودمند بود، به همین منظور کارتر برای صلح این سه کشور تلاش بسیاری کرد. آبان 1356 انورسادات به ایران آمده و با شاه گفت‌وگو کرد. شاه که طی سه دهه اخیر 39 بار به آمریکا سفر کرده بود دوباره به دیدار کارتر شتافت، اما بخشی از ایرانیان ساکن آمریکا که مخالف شاه بودند در کنار کاخ سفید تظاهرات کردند. این امر نشان از شروع حرکت به سوی تغییر حکومت در ایران بود. توضیحات بیشتر را در فیلم مشاهده...

2