ادب و هنر

بوی خوش گل محمدی

«او» اهالی دهکده را دوست داشت و به آنان محبت می‌کرد. یک روز به مناسبت سالگرد تولد حضرت عیسی مسیح (ع) دستور داد تا در روز عید بزرگ مسیحیان، به مردم دهکده شیرینی و چیزهای دیگر هدیه کنند. مردم و خبرنگاران و عکاسان و فیلم‌برداران، از سراسر دنیا به دهکده می‌آمدند تا با او دیدار و گفت‌وگو کنند و از او فیلم و عکس بگیرند، هر روز به همین صورت می‌گذشت. من هم مدتی بود که همراه او در دهکده اقامت داشتم و در انتظار روز بازگشت به کشورم...

از روزهای خون و خاک و طاغوت...

حسین منزوی سال ۱۳۲۵ در زنجان به دنیا آمد. از سال ۱۳۴۶ به عنوان شاعر خود را مطرح کرد و غزل‌های او مورد توجه غزل‌سرایان قرار گرفت. وی فقط با انتشار شعرهایش گذران عمر کرد. در سال‌های پایانی عمر به زادگاه خود بازگشت و در سال 1383 درگذشت. سید مسعود روشن‌بخش، از اعضای دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، در جست‌وجوی خود در مطبوعات قدیمی، مطلبی از این شاعر به دست آورد که در باره 17 شهریور 1357 نوشته و در شماره 6 مجله سروش در خرداد 1358 منتشر شده بود؛...

برای شهیدان 17 شهریور

قیصر امین‌پور، دوم‌ اردیبهشت‌ ماه‌ ۱۳۳۸ در گُتوند از توابع‌ شهرستان‌ دزفول‌ به‌ دنیا آمد. او تحصیلات‌ خود را در رشته‌ زبان‌ و ادبیات‌ فارسی‌ دنبال‌ کرد و در بهمن‌ ماه‌ سال‌ 1376 با دریافت‌ مدرک‌ دکترای‌ زبان و ادبیات‌ فارسی‌ از دانشگاه‌ تهران‌ فارغ‌التحصیل‌ شد. امین‌پور از زمرهِ‌ شاعرانی‌ بود‌ که‌ از همان‌ آغاز فعالیت‌های‌ حوزه‌ هنری‌ به‌ جمع‌ گروه‌ شعر آنجا پیوست‌ و همگام‌ با سایر شاعران‌ فعال‌ حوزه‌...

آن روز که لاله از پی لاله شکفت

سید حسن حسینی درباره خود، نوشته است: « متولد 1335 محله سلسبیل تهران، بزرگ شده نازی‎آباد و نیروی هوایی. بعد، دیپلم طبیعی، لیسانس تغذیه، فوق لیسانس و دکترای ادبیات فارسی. به زبان مادری‎ام، به زبان عربی و زبان‎های ترکی و انگلیسی هم تقریباً آشنایی دارم؛ البته در حد استفاده از منابع و مآخذ و احیاناً صحبت کردن و نوشتن. تقریباً از سال 1352 نوشتن و سرودن را آغاز کردم. در مطبوعات قبل از انقلاب، مـجله فردوسی جایی برای عرضه کارهای تمرینی من...

خون سرخ شقایق

محسن پزشکیان (1326- 1358) شاعری بود که در 23 سالگی - سال 1349 نخستین دفتر شعر خویش را نگاشت. شش دفتر مجموعه اشعار محسن پزشکیان در سال 1390 به همت فرهنگستان زبان و ادب فارسی به چاپ رسید. وی شاعری با اندیشه پویای دینی و با سروده‌هایی که لطافت عاطفی شاعری غزل‌سرا و در عین حال صلابت و شکوه شاعران حماسه‌سرا در آن‌ها پیداست، چهره می‌نمایاند. هشت ماه در بند ساواک بود و از جمله شاعرانی است که در اسفند 1357 پیشنهاد اولین سرود جمهوری اسلامی ایران...

فریاد

شب از نیمه گذشته بود. ستاره‌ها هنوز در آسمان می‌درخشیدند و ماه کم‌کم روی خود را پنهان می‌کرد. بیرون شهر، جیپ‌ها و کامیون‌های ارتشی پشت سر هم پارک می‌کردند. کماندوها و سربازها یکی پس از دیگری، از ماشین‌ها پایین می‌پریدند. فرمانده کماندوها که مردی درشت هیکل بود، اخم‌هایش را درهم کشیده بود و با لحن خشنی فرمان می‌داد. از چهره گرفته آن‌ها خشونت و بی‌رحمی می‌بارید. طولی نکشید که صدها کماندو در صف‌های منظم آماده شدند. وقتی...

نقاشی: «صبح 15 خرداد»، اثری تاریخی با زبانی نمادین

اشاره: مطالعه تاریخ هنر نشان می‌دهد که اتفاقات اجتماعی یکی از موارد مهمی است که تغییر و تحول بنیادین در آثار هنری ایجاد می‌کنند. انقلاب اسلامی ایران تغییر و تحول بنیادینی در اساس جامعه به وجود آورد و هنرمندان انقلاب در راستای ایدئولوژی انقلاب و تبلیغ آرمان‌ها و شعارهای انقلاب به ایجاد اثر پرداختند. 15 خرداد 1342 به عنوان بستری که زمینه ساز انقلاب اسلامی شد، یکی از اتفاقاتی است که توجه هنرمندان انقلاب را به خود جلب کرده است....

حماسه ایثار در 15 خرداد

آنان که با ایثار دست از جان کشیدند در عرصة پیکار حق شور آفریدند در خلوت خاموش شب‌های شهادت افسانه ایثار گفتند و شنیدند از شعله‌های جان شکار ظلم و بیداد پروانه‌وش پروا نکردند و پریدند مهر رهائی تا دمد آن مهربانان در بستری از آتش و خون آرمیدند بر قله‌های استقامت راست قامت آن پاکبازان مأمن غربت گزیدند سرو سپیدار و صنوبر سوگوارند از داغ مرگ سرخ‌شان یک سر خمیدند باید که از جان لاله‌ها را پاس داریم چون یادگار خون یاران...

استوار ایّوبی

پشت‌بام سرد بود. تیرکمان را روی زانویم گذاشتم و با بخار دهان، دستهایم را گرم کردم. علی، در حالی که یقه کتش را بالا می‌داد خودش را به طرفم خم کرد و گفت: «حالا تو مطمئنی که استوار ایوبی، تقی را شهید کرده؟» زانوهایم را در آغوش گرفتم و گفتم: «چه فرقی می‌کند! چه استوار ایوبی تقی را کشته باشد چه بقیه. همه‌شان مثل هم هستند. اما این استوار ایوبی چیز دیگری است. همه از او بد می‌گویند. خودم توی تظاهرات دیدمش که بلندگو دست گرفته بود و می‌گفت...

مثل پرنده‌ها

کمال اولین نفری بود که به مدرسه رسید. روز بزرگی در پیش داشتند؛ سالروز تبعید امام بود و می‌بایست تظاهرات و مراسم پر سر و صدایی راه بیندازند. وقتی که وارد حیاط شد، باباعلی مشغول آب‌پاشی و تمیز کردن حیاط و راهرو مدرسه بود. کمال سلام کرد. باباعلی با خوشحالی جواب سلام او را داد و کمرش را راست کرد و گفت: «صبح به این زودی؟! شماها دیگر چه خبرتان شده؟» کمال خندید و گفت: «هی، باباعلی! نمی‌توانیم زیادی دوری شما را تحمل کنیم، این است که...

آفتاب بهمن

برخیز که نوبهار آمد سرمست به بوی یار آمد از دامن لاله‌زار بهمن گل جوش زد و به بار آمد □ بشنو ز من این ترانه، بشنو این نغمۀ عاشقانه بشنو فریاد جهان طراز تکبیر از حنجرۀ زمانه بشنو □ از دامن دشت‌های «والفجر» بگذشت شب و غبار برخاست اهریمن نابکار بنشست از پای چو تکسوار برخاست □ گنجینۀ کارگاه هستی در مقدم او گهر پراکند لعل از لب گل‌فشان فرو ریخت تا غنچه به باغ زد شکرخند □ از خواب قرون، زمانه برخاست با نغمۀ انقلاب...

نقاشی: «فیضیه» - اثری فیگوراتیو از قیام 15 خرداد

مینو خانی؛ دانشجوی دکترای تاریخ هنر اشاره: مطالعه تاریخ هنر نشان می دهد که اتفاقات اجتماعی یکی از موارد مهمی است که تغییر و تحول بنیادین در آثار هنری ایجاد می کند. انقلاب اسلامی ایران با تغییر و تحول بنیادینی که در اساس جامعه به وجود آورد و هنرمند انقلاب در راستای ایدئولوژی انقلاب و تبلیغ آرمانها و شعارهای انقلاب به ایجاد اثر پرداختند. 15 خرداد 1342 به عنوان بستری که زمینه ساز انقلاب اسلامی شد، یکی از اتفاقاتی است که توجه...

ساواکی

مهدی به ساعتش نگاه کرد. سه ساعت از قرارش با حمید می‌گذشت؛ اما هنوز او نیامده بود. دلش شور می‌زد. دوباره دستش را سایبان چشم کرد و به دوردستها، به سوی مرز ترکیه خیره ماند. خداخدا می‌کرد که حمید گیر مأمورین مرزی نیفتاده باشد. دستش خسته شد. برگشت و به پایین تپه و پشت سر نگاه کرد. قاطر کرایه‌ای، آرام و کیفور می‌چرید و حشرات مزاحم را با دمش دک می‌کرد. مهدی به خط‌الرأس تپه رفت و روی تخته سنگی نشست؛ رو به مرز دست به جیب برد و آخرین...

نقاشی: «دیوارنوشته‌های انقلاب»

عبدالله مهری: مرتضی کاتوزیان ۱۱ تیرماه ۱۳۲۲ در تهران به دنیا آمد. در سال ۱۳۳۹ به طور حرفه‌ای به کار گرافیک و نقاشی روی آورد. در زمینه گرافیک تعداد بسیاری پوستر، آرم، جلد کتاب و بروشور ساخت. سال ۱۳۵۳ مسئولیت برگزاری نمایشگاه بین المللی گرافیک تهران با عنوان گرسنگان آفریقا توسط سازمان جهانی I.A.A را قبول و به انجام رساند و برنده جایزه پوستر همبستگی شد. او از پایه‌گذاران سندیکای گرافیست‌ها در سالهای قبل از انقلاب و ۲ سال عضویت...

اعلامیه

خبر لو رفتن یدالله را از دهان مادرم شنیدم. از ترس رنگم کبود شد. تا خود مسجد محله‌مان دویدم. دو پله یکی بالا رفتم. یدالله خونسرد در حال دسته کردن اعلامیه‌ها بود. ـ یدالله لو رفتی؟ مادرم می‌گفت مأمورها آمده بودند سراغت! با کنجکاوی نگاهم کرد. دسته‌های اعلامیه را بالا برد و با خنده تکانشان داد: همین امشب به در و دیوار می‌چسبانیم. ازاین حرفش خشکم زد. فکر کردم اشتباه شنیده‌ام. دهان باز کردم که چیزی بگویم، اما او فریاد زد: ـ چرا...

شعر: «تا شکوفای فجر»

چشمه‌های سرشک خشکیده است بس که معراج خاکیان دیده است برگ سبز بهار گلگون است دلمان را مگو مگو، خون است پردة لاله همدم اشک است گونه‌ها غرق شبنم اشک است این نوایی که نای من دارد قصه از دردهای من دارد در بهاریم و برگ ریزان است سخن از رفتن عزیزان تاست میهمانان خاک گلگونند تپش قلبهای محزونند چشمها را نگاه فریاد است اشکها را ز رفتگان یاد است دشتها را حکایت از لاله است چشمها را طراوت از ژاله است لیک این اشک و خون و آه و...

داستان: «اعدامی شماره بیست و پنج»

تفنگ را با گیره آهنگری روی چهار پایه آهنی محکم کرده. نوک مگسک درست زیر دایره سیاه بزرگی افتاده که ده دوازده متر جلوتر روی یک تیر چوبی کشیده شده. یک بار دیگر به پشت تفنگ می رود تا از نشانه روی اش مطمئن شود. هیچ وقت برای نشانه رفتن اینقدر وسواس نداشت. همیشه با اولین نگاهش، تیر به وسط هدف می خوابید. یاد اولین روزهایی می افتد که با لباس سربازی ارتش، تیر اندازی با تفنگ ژ-3 را یاد می گرفت. "نوک مگسک، زیر نقطه سیاه". هنوز نگاه معنی دار...

نقاشی: «صبح 15 خرداد»

نقاشی: صبح 15 خرداد اثر: مصطفی گودرزی مصطفی گودرزی سال 1339 در بروجرد متولد شد. وی تحصیلات خود را در مقطع لیسانس در رشته نقاشی در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران، فوق لیسانس و دکترای خود را در رشته هنرهای تجسمی در دانشگاه رن فرانسه و دکترای تاریخ هنر را در دانشگاه پاریس در سوربن فرانسه ادامه داد. تاکنون در بیش از 90 نمایشگاه جمعی در داخل و خارج از کشور شرکت کرده و 10 نمایشگاه انفرادی نیز برگزار کرده است. او از این جشنواره‌ها و...

شعر: «شکوفایی نهضت نیمه خرداد»

عباس اسدی شاعر مشهدی متولد سال ۱۳۲۱ بود و با تخلص «صبا» شعر می‌سرود. ایشان در اردیبهشت 1392 دار فانی را وداع گفت. شعر زیر از آثار آن مرحوم است: صبح بیداری و فصل عاشقی خرداد بود رایت آزادگی با رهبری آزاد بود کرد طوفان با خروش و خشم سیل‌آسای خویش گرچه سکان زمان در دست استبداد بود همچو جدش مصطفی از روز اول گفت لا ... تا شود معلوم از آن دوده و اجداد بود آنکه فریاد همه مستضعفان را می‌شنید خود سراپای وجود اقدسش فریاد بود مقتدا و...

داستان: «معلم کوچک من»

داستان معلم کوچک من نوشته ابوالفضل بصیری که در چهارمین جشنواره داستان انقلاب سال 1390 در بخش نوجوان مقام دوم را از آن خود کرد. دقیق نشانه رفته بودم که کسی از پشت سر صدایم کرد. هول کردم. دستم لرزید و سنگ نخورد به پرنده. مشتم را گره کردم و با حرص برگشتم. هر کسی بود غیر او دماغش پهن صورتش شده بود. لبخند زد. سلام کرد. حالم را پرسید. دستش را پیش آورد دست بدهد. با اکراه جواب سلامش را دادم. گفت «پرید؟! گنجشک قشنگی بود!» حرصم گرفت. اما...

شعر: «ای خمینی»

مهدی حدیثی قمی در سال 1315 در شهر قم متولد شد. از دوران نوجوانی دیوان بزرگان ادب فارسی را به‌دقت مطالعه می‌کرد و خود نیز اشعاری ابتدایی می‌سرود. در سال 1331 به تهران مهاجرت کرد و از سال 1345 به یکی از انجمن‌های ادبی راه یافت. از آن زمان از محضر استادان شعر بهره جست و اشعارش را تقویت کرد. برخی سروده‌های حدیثی قمی در مطبوعات به‌چاپ رسیده‌اند. پس از پیروزی انقلاب نیز در جلسات شعر، که در انجمن‌های مختلف تشکیل می‌شد، فعالیت می‌کرد و...

داستان: «حاج آقا»

تازه دعای بعد از نماز تمام شده بود که پسر کوچک حاج‌علی‌آقا ماست‌بند، در حالیکه بند تنبانش را با دو دست محکم چسبیده بود، و دم‌پائی‌هایش را خش‌وخش بزمین میکشید، دوان دوان وارد مسجد شد. وقتی خواست داخل شبستان بشود، دم‌پائی‌های گشادش به پاشنه در گیر کرد و سکندری خورد. خادم مسجد که با چوب کنار در ایستاده بود، فریاد زد: ـ چه مرگته، ‌اینقدر ورجه‌وورجه میکنی! و چوبش را بلند کرد تا به پشت لخت او بخواباند؛ اما پسر جاخالی داد،...

داستان: "برنج آمریکایی"

با لب و لوچه آویزان رفتم تو آشپزخانه. کسی نبود. با خیال راحت چند تا چوب کبریت برداشتم و از پله‌های حیاط پشتی دویدم پایین و رفتم سراغ عباس. خانه عباس چسبیده بود به خانه ما. هر دو بزرگ بودند و دراندردشت، با دو حیاط. حیاط جلویی باغ کوچکی بود با درخت‌های مو، گلابی، آلبالو و فندق و با بوته‌های لوبیا و گوجه فرنگی و چند کرت سبزی خوردنی. حیاط عقبی کوچکتر بود و محل رفت و آمد به خانه. از در که بیرون آمدم، خیرداننه را دیدم، کوزه به دوش می‌رفت...

پوستر: «شهید، قلب تاریخ»

شعر: "بختیار ای بختیار"

مسمطی: موقوف‌المعانی، خطاب به بختیار نخست‌وزیری به فرمان حکومت غاصب. باشد که این منظومه، وی را پندی باشد و زمانه را آموزشی تقدیم به: پیروان شریف منجی راستی آزادی رازگشای آیات الهی، و والی بحق؛ و ولی مطلق، امام روح‌الله خمینی بختیارا! با تو هستم بختیارا، زینهار بختیار، ای بختیار هیچت ار یک ذره انصافست، با خود هوش دار بختیار، ای بختیار گر بر آنستی که کردی کارها را جفت و جور کور خواندستی تو کور یا فراری شد به...

داستان: "پاسبان کفترباز"

دوتایی می‌نشینیم گوشه حیاط کلانتری؛ یک حیاط بزرگ و بی‌ریخت با آدم‌هایی که مثل سایه می‌آیند و می‌روند. گاهی هم برق دستبندهاشان از لب آستین‌ها بیرون می‌زند. با اینکه چند ساعتی است شب شده، اما هنوز اینجا از تب و تاب نیفتاده است. به صورتش نگاه می‌کنم. حرف نمی‌زنیم. وقتی از زندان زیر پله همراه پاسبان سبزه‌رویی بیرون آمد، نشناختمش. صورت و زیر چشمهایش ورم کرده بود. گونه‌هایش آن‌قدر کبود بود که برق می‌زد. اول خیال کردم زندانی...

نقاشی: "روز بزرگ"

بسیاری از آثار هنرمندانِ متعهد به انقلاب اسلامی، بیانگر وفاداری صاحبان ‌آنها به عهد و امانت و جوشش باورها، اعتقادات و عطوفت مردم ایران است. کاظم چلیپا از جمله این هنرمندان است که آثارش حاوی نشانه‌های تجربة حضوری او از این حقایق است. کاظم چلیپا، متولد 1336 در تهران، پیشکسوت و استاد نقاشی، آثار ماندگاری همچون تابلوی «روز بزرگ» خلق کرده است. این اثر هنری در ابعاد 170×115 cm با رنگ روغن و روی بوم، در سال 1363 ش ترسیم شده است. نتیجه...

داستان: "خروس در استوانه‏ سیمانى"

- قوقولى قو... از صدا بیدار شدم. نه اینکه چون صدا بلند بود؛ از نزدیک مى‌ آمد . از همین استوانه تنگ و کوچک سیمانى که ما تویش زندانى بودیم. همین جایى که ماهها حسرت شنیدن صدایى را مى‌ کشیدیم که نشانى از محیط آزاد بیرون داشته باشد. و این خروس که هیچ هم بى محل نبود در آن لحظه که هنوز چند دقیقه‌ اى تا وقت اذان صبح باقى داشت، ناگهان بیدارم کرد. بقیه زندانى ها هنوز خواب بودند و حاج حسین با صداى بلندى هنوز خر و پف مى‌کرد. استوانه آجر- سیمانىِ...

سرود: «ایران، ایران»

دانلود سرود ایران، ایران سرود الله الله، با صدای رضا رویگری به یک نشانه برای روزهای دهه فجر تبدیل شده است. پخش مکرر آن در 10 روز در طول سال‌های گذشته آن را به چنین نمادی تبدیل کرده است و اکنون با شنیدن «ایران، ایران، ایران، رگبار مسلسل‌ها» تصاویری در ذهنمان نقش می‌بندد که بازگو کننده برهه‌ای از تاریخ یک ملتند. اما راز این ماندگاری چیست؟ برای باز کاوی این سرود انقلابی به سراغ خواننده و آهنگساز این اثر رفتیم. نقبی به...

شعر: «تا بشير تابناك روز...»

محمدعلی رجايي در زندان رژیم پهلوی برای همسر خود چنین مي‌نویسد: تا بشير تابناك روز دامن گستراند از فراز كوهسار دور در دامان صحرا بوسه رگبار دشمن دور از چشم عزيزان روي خاك و خون كشاند پيكر خونين ما را همسر من زندگي هر چند شيرين است ليك دوست دارم با تمام آرزو من در ره يزدان بميرم از نشيب جويبار زندگاني قطره اي شفاف باشم در دل دريا بميرم همسر من چهره بر دامن نكش تا ياغيان شب بگويند همسر محكوم، از نام شوهر خود ننگ...

6