مقالات

گنجينه‌هاي هنر ايراني و بي‌كفايتي پهلوي

گنجينه‌هاي هنر ايراني و بي‌كفايتي پهلوي نامه زير سرگذشت غم‌انگيز يكي از آثار گرانسنگ هنري ايران است كه ندانم كاري و حماقت رژيم پهلوي موجب بر باد رفتن آن در خارج از كشور گرديد. اين نامه به قلم كسي نوشته شده كه خود آن اثر را ديده و براي انتقال آن به ايران در سال 1355 تلاش بي‌حاصلي به انجام رسانده بود: دوست گرامي آقاي كريم امامي در مقاله بسيار ممتع خود دربارة بازگشت نسخه خطي شاهنامه‌ي شاه تهماسبي به ايران در ماهنامه‌ي فرهنگي و...

انتخابات دمكراتيك!

انتخابات دمكراتيك! آشنائي با انتخابات در عصر پهلوي دوم و شيوه برگزيده شدن نمايندگان و رؤساي مجلس، از جمله نكاتي است كه ما را با گوشه‌هائي از آزاديهاي ادعائي رژيم شاه و سهمي كه در اين آزادي براي مردم در نظر گرفته بود آشنا مي‌سازد. مقاله زير به بررسي نحوه انتخاب رئيس و نمايندگان در يكي از ادوار مجلس شوراي ملي و همچنين انتخاب اعضاي كابينه اشاره دارد: عبدالله رياضي كه پس از كودتاي 28 مرداد 1332 با بورسيه تحصيلي دانشگاه پنسيلوانياي...

قتل كنسول آمريكا درتهران

قتل كنسول آمريكا درتهران ماژور «ايمبري ويس» قنسول آمريكا هنگام عكسبرداري از سقاخانه آشيخ‌هادي كه در آن روز، شايعاتي در موردمعجزات آن در افواه بود مورد هجوم و حمله‌ي عده‌ زيادي از مردم قرار گرفت و به شدت مجروح شد. پس از انتقال به بيمارستان نظميه عده‌اي از مردم داخل بيمارستان شده با داس و قمه و چكش و آب جوش او را به قتل ‌رساندند. به دنبال اين حادثه در تهران حكومت نظامي اعلام گرديد. دو روز بعد «شارژ دافر» ـ كاردار ـ امريكا در...

پايان نامه تزار ...

پايان نامه تزار ... «موريس پاله ئولوك» نويسنده نامي فرانسوي كه مدتي سفارت كشورش در دربار تزار نيكلاي دوم آخرين امپراطور روسيه تزاري را بر عهده داشت مي‌گويد مسئوليت بخش بزرگي از حوادث خونين سالهاي اوليه قرن بيستم ميلادي در ايران بر عهده تزار نيكلاي دوم است. به گفته وي انعقاد قرارداد تجزيه ايران در 1907، حادثه به توپ‌بستن مجلس شوراي ملي و كشتار آزاديخواهان و روحانيون1 در تهران در 1908، حمله مسلحانه به بارگاه امام هشتم شيعيان در 1913...

نقد كتاب مأموريت مخفي هايزر در تهران

نقد كتاب مأموريت مخفي هايزر در تهران روبرت ا.داچ‌ هايزر در سال 1924 در كلرادوي آمريكا متولد شد. وي در سال 1943 پس از فارغ‌التحصيلي از دبيرستان براي خدمت در ارتش ثبت نام كرد و در طول جنگ جهاني دوم به عنوان خلبان بمب افكن تا درجه افسري ارتقا يافت. اوايل سال 1946 پس از آن كه دولت آمريكا تصميم به ايجاد يك فرماندهي استراتژيك هوايي گرفت هايزر براي كمك به ايجاد بخش بمب افكن فرماندهي استراتژيك داوطلب شد. وي در جنگ كره و ويتنام نيز فعالانه...

خاطرات يك انگليسي در خوزستان در قرن 19 ميلادي

خاطرات يك انگليسي در خوزستان در قرن 19 ميلادي به محض اينكه مجموعه عتيقه‌هايي را كه در وركا (warka) [شهري باستاني در كشور عراق] به دست آورديم به انگلستان فرستاديم، سرهنگ ويليامز از من خواست تا به شوش برويم و درتپه‌هاي معروف آن منطقه اقدام به حفاري كنيم. به من توصيه اكيد شد كه در مراوده با افراد بومي دقت زيادي به عمل آورم و درصورت احتمال بروز هرگونه مخالفت از هر ناحيه‌اي از اقدام به حفاري خودداري كنم. از آن جا كه تا آن تاريخ براي...

ريشه‌هاي تحميل قراردادهاي استعماري بر ايران

ريشه‌هاي تحميل قراردادهاي استعماري بر ايران بسياري از علماي علوم اجتماعي معتقدند كه عامل اصلي ايجاد اجتماعات بشري، نيازهاي اقتصادي انسان مي‌باشد. اين ايده از افلاطون گرفته تا ماركس به انحاء گوناگون در سير انديشه‌هاي اجتماعي مطرح شده است. به هر حال حتي اگر عامل اصلي را اقتصاد هم ندانيم، نمي‌توان از نقش تعيين كننده‌ي آن در شكل‌گيري و تعيين روابط اجتماعي چشم‌پوشي كرد. به عنوان مثال مي‌توان مشاهده نمودكه رفتار گروهي در هر...

هديه اسرائيل به «هويدا»

هديه اسرائيل به «هويدا» مدرسه‌‌اي كه اميرعباس هويدا در آن خواندن و نوشتن آموخت، شاخه‌اي بود از «آليانس جهاني اسرائيلي» كه در 1860 (1246 ق) در جهت همدردي با يهوديان و رسيدگي به گرفتاري‌هاي همكيشان در سراسر جهان بر پا شد. مركز اين انجمن در پاريس بود و بنيانگذارش آدولف كرميو و چند تن از روشنفكران يهودي بودند. او تحت تأثير همين آموزه‌ها، در مدرسه فرانسوي بيروت به گروه تمپلرها Templar)) پيوست . گروهي كه عباس ميلاني درباره سابقه تاريخي آن...

مسجد مسلمانان پاريس

مسجد مسلمانان پاريس كم مانده بود جلوي مسجد به عوض الجزايري‌ها هدف گلوله پليس قرار بگيريم. تنها ملت مسلماني كه در اين مسجد خبري از او نيست ايران است. در جنوب شرقي پاريس بر سر در پرجلالي آياتي از قرآن مجيد به سبك مساجد و مدارس قديمه شهر خودمان نوشته شده است. در اين ساختمان بزرگ كافه‌اي است به سبك كافه‌هاي شمال آفريقا مملو از آثار صنعتي شرق و مردم بر روي نيمكت‌هاي درازي كه از مخمل پوشيده شده است مي‌نشينند و جلوشان سه‌پايه‌اي...

فحاشي رضاشاه به يكي از وزيران

فحاشي رضاشاه به يكي از وزيران امروز اوقاتم خيلي تلخ است ـ از صبح تا حالا هيچ‌كس را نپذيرفته‌ام. حتي معاون و مدير كل‌ها را هم گفته‌ام به اطاقم راه ندهند ـ خيلي عصباني هستم مي‌ترسم نسبت به آنها هم عصباني شده و بدگوئي كنم. سه ساعت است تنها در اطاقم نشسته پيشخدمت هم اجازه ورود ندارد مگر اينكه احضارش كنم ـ يا راه مي‌روم يا مي‌نشينم آرنجم را روي ميز مي‌گذارم و سرم را ميان دو دستم گرفته فكر مي‌كنم. در اين سه ساعت 14 فنجان قهوه...

جايگاه اسناد در سياست خارجي ايران

جايگاه اسناد در سياست خارجي ايران يكي از عوامل مهم در اتخاذ موضعگيري‌هاي سياسي، توانايي درك وقايع و پردازش دانسته‌هاي موجود است. امروزه، كارگزار سياست خارجي بايد بتواند هر واقعه‌اي را به مقياس طبيعي و بنيادي‌اش درك كرده، با بررسي احتمالات و ارزيابي پيشينه‌‌ي تاريخي موضوع، تصويري از پيامدهاي احتمالي آن را در ذهن ترسيم كند و آنگاه به اتخاذ موضع لازم مبادرت ورزد. اين مراحل اگر چه نيازمند مطالعه ودقت كارشناسان متعدد است،...

توده‌اي‌ها در كابينه‌ي قوام‌السلطنه

توده‌اي‌ها در كابينه‌ي قوام‌السلطنه برچيده‌شدن نظام خودكامه‌ي رضاشاهي در شهريور 1320 و اشغال ايران توسط متفقين اگر چه از نظر اقتصادي و اجتماعي پيامدهاي ناگواري به همراه داشت، اما دست كم باعث شد فضاي مناسبي براي فعاليت احزاب و گروه‌ها پديد آيد. در نتيجه‌ي تصميمات شاه جديد كه شرط برقراري آزادي را در تشكيل احزاب مي‌دانست، كاريكاتوري از دموكراسي در جامعه‌ي ايران پديدار شد. بازيگران تازه‌اي در عرصه‌‌ي شطرنج سياسي كشور...

نقد كتاب شش سال در دربار پهلوي

نقد كتاب شش سال در دربار پهلوي كتاب شش ‌سال در دربار پهلوي، خاطرات محمد‌ ارجمند سرپرست تلگرافخانه مخصوص رضاشاه در سال 1385 به كوشش عبدالرضا (هوشنگ) مهدوي تدوين و توسط مؤسسه انتشاراتي نشر پيكان در شمارگان دو هزار نسخه منتشر شد. محمد ارجمند در سال 1237 در همدان متولد شد. وي به دليل روحاني بودن پدرش تحصيلات حوزوي را پي گرفت، اما در اين سال تحت تأثير دايي خود از سلك روحانيت خارج شد و در سمت تحويلداري تلگراف به استخدام وزارت پست و...

مدرس، ناشناخته‌اي مشهور

مدرس، ناشناخته‌اي مشهور مقاله‌ي حاضر ضمن بررسي رمز ناشناختگي شهيد سيد‌حسن مدرس، عناصر تشكيل دهنده‌ي بافت شخصيت و جاذبه‌هاي ديني و حوزه‌‌اي او را نيز مور توجه قرار داده و در حقيقت شهيد مدرس را از يك زاويه‌ي ديد جديدي به بررسي نشسته است، اين مقاله به تاريخ 9/9/65 در دانشگاه اصفهان به مناسبت نخستين سمينار بزرگداشت شهيد مدرس به صورت سخنراني توسط نگارنده ايراد شده است. رمز ناشناختگي مدرس ... موضوع سخن، مرحوم سيد‌حسن مدرس فقيه...

مدرس:ما قدرت داريم رضاخان را عزل كنيم از هيچ‌چيز واهمه نداريم

مدرس:ما قدرت داريم رضاخان را عزل كنيم از هيچ‌چيز واهمه نداريم سيد‌حسن مدرس از علما و نمايندگان برجسته، مبارز و ضداستبدادي مجلس شوراي ملي ايران در قرن چهاردهم هجري است. وي در 1287 در سرابه اردستان به دنيا آمد. پدرش سيد‌اسماعيل از سادات طباطبايي بود. در شش سالگي به همراه پدرش به قمشه رفت و نزد پدربزرگش ميرعبدالباقي درس خواندو پس از درگذشت ميرعبدالباقي در شانزده سالگي براي ادامه تحصيلات به اصفهان رفت. بعد از گذراندن مقدمات، به...

نيم‌نگاهي به كتاب «زرد» مدرس

نيم‌نگاهي به كتاب «زرد» مدرس در آن باغي كه دارد جلوه‌ي طاووس هر زاغي همان بهتر كه زير بال و پرباشد سربلبل «به استثناي 684 نفر كه اصولاً و فروعاً، عملاً، قاصراً و مقصراً يا سياستاً يا كتباً در تمام مملكت ايران موافقت با قرارداد كردند باقي تمام ملت ايران يا قالاً ياحالاً مخالف با قرارداد بودند. 684 نفر بودند در تمام ايران كه در كتاب بنده اسامي و عملياتشان ثبت است.» (نقل از نطق تاريخي مدرس در جلسه‌ي 5 يكشنبه 25 ذيقعده 1335 مطابق با 9 اسد...

مدرس و كميسيون دفاع از حرمين شريفين

مدرس و كميسيون دفاع از حرمين شريفين از روزي كه سيد‌حسن مدرس براي عضويت در هيأت نظارت بر قوانين دوره دوم مجلس شوراي ملي برگزيده شد. 1 تا 16 مهر 1307 ش / 1347 ق كه دستگير و از تهران تبعيد شد،‌2 تحولات فراواني در تاريخ سياسي ايران به وقوع پيوست كه مطالعه و بررسي اين رويدادها بدون توجه به نقش اين شخصيت مبارز كاري عبث و بيهوده است. در اين مختصر ما به دنبال ارزيابي عملكرد سياسي او در صحنه جهان اسلام هستيم. اگر چه امروزه آثار متعددي در خصوص...

آخه حالا چه وقت نماز بود؟!

آخه حالا چه وقت نماز بود؟! در دوره پنجم مجلس ليدر اكثريت، مرحوم مدرس بود. مرحوم مدرس به طوري كه همه او را مي‌شناسند يكي از شخصيت‌هاي ممتاز و بازيگران بسيار ماهر و زبردست در دنياي سياست بود. اين سيد به طوري رولهاي خودش را در سياست خوب و ماهرانه بازي مي‌كرد كه تمام رجال سياسي عصر خودش را مات و متحير ساخته بود و با آنكه هم دوره‌اي هاي او رجال باهوش و زبردستي مانند نصرت‌الدوله، قوام‌السلطنه، سردار معظم خراساني كه بعدها به...

10 جمله قصار از مدرس

10 جمله قصار از مدرس عاقل تا بصيرت پيدا نكند، سزاوار نيست صحبت كند. 1    خداوند دو چيز را به من نداد يكي ترس و ديگري طمع، هركس با مصالح ملي و امور مذهبي همراه باشد، من هم با او همراهم و الا فلا. 2    فردي چون من كه عمامه‌اش بالش و عبايش روانداز او است و به لبي نان قانع است هر كجا رود به راحتي زندگي برايش ميسر و راحت است. 3    براي پيشبرد مقاصد خودمان نبايد از سلاح برنده دين و تبليغات مذهبي استفاده نمود. چون اگر با...

سه خاطره آموزنده از مدرس

سه خاطره آموزنده از مدرس مدرس و روستائي نابينا در سفري كه پدرم (مدرس) به اصفهان داشت همراه او بودم، به اسفه رفتيم تا از دو مجتمع مسكوني كه به همت او براي زارعين ساخته شده بود بازديد نمائيم. اهالي ديه‌هاي اطراف گروه گروه در مسجد به ديدارش مي‌آمدند، در ميان آنان پيرمرد نابينائي وجود داشت كه به علت كهولت و ناتواني قادر به نوشيدن فنجان چاي مقابل خود نبود، مدرس از جاي خود برخاست، در كنارش نشست از حال و روزگارش پرسيد. با دست خود قند...

مدرس از منظر امام خميني

مدرس از منظر امام خميني از زمان نهضت مشروطه تا پيروزي انقلاب اسلامي تعداد قابل توجهي از مراجع، روحانيون برجسته سياسي و عالمان نامدار ظهور كرده و هر يك در عصر خود تأثيرگذار بوده‌اند. بسياري از اين مراجع و علما الزاماً ديدگاههاي يكساني نيز در قبال تحولات سياسي روز نداشته‌اند براي مثال آيت‌الله شيخ فضل‌الله نوري نگاه يكساني با آيات عظام بهبهاني و طباطبائي راجع به تحولات مشروطه نداشته‌اند مع‌الوصف امام خميني از همه اين...

شهادت مدرس

شهادت مدرس روز سوم مرداد 1321 اولين جلسه محاكمه متهمين به قتل شهيد سيد‌حسن مدرس در تهران آغاز شد. سرپاس ركن‌الدين مختار، پاسيار منصور وقار، ياور جهانسوزي، پاسيار راسخ، ياور مقدادي، پاسيار نيرومند و پزشك احمدي متهمين رديف اول پرونده به شهادت رساندن مدرس بودند. محاكمه متهمين 50 روز به طول انجاميد. سرانجام ركن‌الدين مختار به 8 سال زندان با اعمال شاقه محكوم شد و بقيه متهمين هر يك از 10 سال تا يك سال محكوم شدند. مطلب زير ماحصل...

تعمير و بازسازي آرامگاه مدرس

تعمير و بازسازي آرامگاه مدرس امام خميني (ره) در 28 شهريور 1363طي پيامي به آيت‌الله حاج‌شيخ عباس واعظ طبسي توليت آستان قدس رضوي از ايشان خواست ‌آرامگاه مرحوم سيد‌حسن مدرس را تعمير و بازسازي كند. متن پيام امام به شرح زير است: بسم‌‌الله الرحمن‌ الرحيم در عصر شكوفايي انقلاب اسلامي، بزرگداشت مجاهدي عظيم‌الشأن و متعهدي برومند و عالم بزرگواري كه در دوران سياه اختناق رضاخاني مي‌زيست لازم مي‌باشد. زيرا در زماني كه قلمها شكسته و...

اولين روز تبعيد گزارش لحظه به لحظه تبعيد امام خميني

اولين روز تبعيد گزارش لحظه به لحظه تبعيد امام خميني روز 13 آبان 1343 امام خميني متعاقب نطق كوبنده‌اي كه 9 روز پيش از آن عليه لايحه كاپيتولاسيون ايراد كردند، بازداشت و به تركيه تبعيد شدند. مقاله حاضر، گزارش لحظه به لحظه تبعيد حضرت امام است. در لحظات اوليه بامداد روز 13 آبان 1343 صدها كماندو و چترباز مسلح حكومت شاه منزل امام را در قم محاصره كرده از بام و ديوارها وارد منزل شدند و براي بازداشت امام به جستجوي خانه پرداختند. امام كه در آن...

جدا شدن بحرين از ايران و نقش انگلستان

جدا شدن بحرين از ايران و نقش انگلستان در دهه‌ي 1350 انگلستان كه بساط خود را از خليج فارس برچيده بود، برپايه‌ي سياست هميشگي خود و يارانش هوادار تكه‌تكه شدن سرزمين‌هاي پهناور و بزرگ، و تشكيل دولت‌ها و اميرنشين‌هاي كوچك بود، كه نتوانند دردسرهايي در آينده، براي آنها پديد آورند. اين بود كه انگليسي‌‌ها تصميم گرفتند كار بحرين را كه سالها مانند استخواني در گلوي ايشان گير كرده و برپايه هيچ قرارداد و پيمان رسمي از ايران جدا نشده...

تحريف تاريخ معاصر ايران

تحريف تاريخ معاصر ايران 1ـ ارزش ديدگاههاي تاريخي توجه به تاريخ امروز در كليه‌ي زمينه‌ها و رشته‌هاي علمي سكه‌ي رايج زمان شده است. تاريخ عقايد اقتصادي، تاريخ انديشه‌هاي سياسي، تاريخ جنبشها و انقلاب‌هاي معاصر، تاريخ علم و فلسفه و دهها عنوان ديگر بخوبي مؤيد اين نكته است كه توجه به سرچشمه‌ها و پيشينه‌هاي تاريخي نه تنها نقطه‌ي شروع و هسته‌هاي اوليه هر علمي را معلوم مي‌دارد بلكه اين توجه سير تحولات و كاستيها و فزونيهاي...

تاريخ از نگاه علامه طباطبايي

تاريخ از نگاه علامه طباطبايي تاريخ نقلي يعني ضبط حوادث كلي و جزئي، از چيزهايي است كه انسان از قديمي‌ترين ادوار زندگي خود بدان اهتمام داشته است و در هر عصري از اعصار عده‌اي حافظ و نويسنده و مؤلف در آن فن وجود داشته، و عده‌ي ديگري آنچه را ايشان ضبط كرده و به عنوان تحفه نگهداري كرده بودند دست به دست مي‌گردانده‌اند. انسان در زندگي از جهات مختلفي از تاريخ استفاده مي‌كند. مانند: پند گرفتن، داستان‌سرائي، مزاح و تفريح و همچنين در...

تيرباران سرهنگ پولادين

تيرباران سرهنگ پولادين در سحرگاه روز 24 بهمن 1306 به حكم دادگاه نظامي سرهنگ محمود‌خان پولادين در باغشاه و در حضور رضاشاه به جوخه آتش سپرده شد. اتهام وي «تلاش براي سوء قصد به رضاشاه و به دست گرفتن قدرت» اعلام شد. به موجب اين اتهام چند نظامي ديگر در اين عمليات قرار بود با پولادين مشاركت داشته باشند كه همگي دستگير شدند. مجله خواندني‌ها پس از سقوط رضاشاه در يكي از شماره‌هاي خود گزارشي از مراسم اعدام سرهنگ پولادين را به چاپ رسانده كه...

كتابخانه‌هاي عمومي تهران در 63 سال پيش

كتابخانه‌هاي عمومي تهران در 63 سال پيش ماهنامه ادبي، علمي و تاريخي «يادگار» به مديريت عباس اقبال‌آشتياني در شماره دي‌ماه سال 1323 خود گزارشي تحت عنوان «كتابخانه‌هاي عمومي در طهران» به چاپ رسانده كه به دليل جذابيت آن، ذيلاً از نظر خوانندگان گرامي مي‌گذرد: غرض ما در طي اين مقاله شرح و تفصيل آن كتابخانه‌هاي عمومي نيست كه سابقاً در ايران در مدارس و مساجد شهرهاي بزرگ مثل ري و ساوه و بلخ و بخارا و هرات وسمرقند و امثالها وجود داشته...

نقد كتاب: داوري ساواك به روايت يكي از رؤساي ساواك

نقد كتاب: داوري ساواك به روايت يكي از رؤساي ساواك كتاب داوري (سخني در كارنامه ساواك) كه به خاطرات منوچهر هاشمي رئيس اداره هشتم ساواك اختصاص دارد، در 1373 توسط انتشارات «ارس» در لندن در 643 صفحه به چاپ رسيد. منوچهر هاشمي در مقدمه‌اي بر اين كتاب مي‌نويسد: «بحث و اظهارنظر درباره ساواك آسان نيست. من عليرغم سابقه طولاني خدمت در اين سازمان، به جهت وجود سيستم حيطه‌بندي در آن، شايد صلاحيت كافي در اظهار نظر درباره همه ارگانهاي اين دستگاه...

...

108

...