انقلاب اسلامی

مقالات

يك راز از شهريور 1320

10 سال پس از اشغال ايران توسط متفقين و سقوط رژيم رضاخان بعضي مطبوعات ايران جسته و گريخته رازهائي را از چگونگي به قدرت رسيدن محمد‌رضا پهلوي را فاش كردند. هر چند كه اين افشاگري‌ها در برابر تيغ سانسورچي‌هاي حكومت جديد ادامه نيافت ولي مطالعه همان ميزان محدود حقائق برملا شده نيز مي‌تواند اوج حقارت و درماندگي پهلوي را در برابر اراده بيگانگاني كه ايران را به اشغال نظامي خود درآورده بودند، نشان دهد. با...

ارتباط ذکاء الملک فروغی با وقایع موسیقی عصر خود

ردهای ناپیدا و ردیه‌های آنها سیدعلیرضا میرعلی‌نقی کلاسیسم موسیقی شهری ایران (که در 20 سال گذشته از سوی یکی از موسیقی‌دانان «نظریه»پرداز، با عنوان غیردقیق «موسیقی رسمی» رایج شده) در اواخر عصر قاجار و اوایل دوره پهلوی اول، با اتکا به حمایت‌های افرادی برخاسته از دو مرجع قدرت (مادی و معنوی) در جامعه، ادامه حیات می‌داد: اقطاب صوفیه (البته آنهایی که مستقیم یا غیرمستقیم از موسیقی حمایت می‌کردند) و...

نثر فروغی، ابزاری استاندارد در شناخت مساله

محسن خیمه‌دوز فروغی، روشنفکری مدنی اگر تمایز روشنفکری، غیر‌روشنفکری و شبه‌روشنفکری را بپذیریم(1) و غیر‌روشنفکری را دیتاگرا (آکادمیک‌اندیشی) و شبه‌روشنفکری را ایدئولوژیک‌‎اندیش و تئولوژیک‌انگار (آرمان‌گرا و باور‌گرا) بدانیم، محمد‌علی فروغی در گروه روشنفکری قرار می‌گیرد و می‌توان او را روشنفکر و البته یک روشنفکر مدنی نامید، چراکه دغدغه او در مقام روشنفکری، نه آرمان‌گرایی...

سیاست‌پیشه، ادیب یا ادیب سیاست‌باز؟

مسعود میری محمدعلی فروغی در فضای ذهنی نسل ما هزار چهره دارد. ممکن است گمان کنیم این قهرمانان هزارچهره، خود موجبات پدیدآوردن تلقی‌های متضاد و متناقض را نسبت به خویشتن فراهم کرده‌اند. مسلما چنین است و از آن بیشتر سپهر فکری مردمان ماست که آفریننده قهرمانان هزارچهره است. تاریخ زندگی ذکاء‌الملک دوم همچون همه چهره‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ما با وجود صراحت و وضوح در اوراق روزشمار زاد و زیست و مرگ،...

نقبی بر اندیشه سیاسی فروغی

مرتضی کاخی اواخر قرن 19 و اوایل قرن بیستم میلادی جهان سیاست و دیپلماسی بین‌المللی شاهد سه جریان دگرگون در میان ممالک جهان بود: 1 – دوران اول که از ابتدای تاریخ نوشته سیاست خارجی کشورها و مناطق گوناگون جهان وجود و حضور قاطع داشت، دوران استعمار (DEPENDANCE) بود که به‌تدریج مبارزات ملت‌های جهان، با استعمار، شروع شد. در ابتدا بدون موفقیت ولی به‌تدریج و پس از جنگ جهانی اول (1918-1914) کمابیش مبارزات ضداستعمار...

شعر و آزادی(2) - ملک الشعراء بهار؛ شاعر وطن و آزادی

تحصیلات بهار در چهارسالگی به مکتب رفت و در شش سالگی فارسی و قرآن را به خوبی می‌خواند. از هفت سالگی نزد پدر را آموخت و اولین شعر خود را در همین دوره سرود. اصول ادبیات را نزد پدر فراگرفت و سپس تحصیلات خود را نزد میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری تکمیل کرد. در بیست سالگی به صف مشروطه طلبان خراسان پیوست و به انجمن سعادت خراسان راه یافت. اولین آثار ادبی- سیاسی او در روزنامه خراسان بدون امضا به چاپ می‌رسید که...

شعر و آزادی(1) - میرزاده عشقی

محمد باقری این: آن شاعری است که: ملت ایران در آینده مجسمه ها از او خواهد ساخت. این: آن شاعری است که: قریحه سرشار، افکار مهم، نظریات بدیع و بالاخره آثار برجسته اش تاریخی خواهد بود.(1) عشقی مرد ولی یک نام زنده و جاویدان از عشقی و جوانی وشعر و قریحه و هوش از خود باقی گذاشت.(2) نام کوچک او سید محمدرضا، پدرش سید ابوالقاسم کردستانی و شهرت او میرزاده عشقی است. در تاریخ 12 جمادی الآخر 1312 قمری برابر با...

ایدئولوژی نهضت مشروطیت چیست؟

نقدی بر كتاب «ایدئولوژی نهضت مشروطیت» فریدون آدمیت نعیمه حسینی‌نژاد یکی از دلایل مهم ناکامی یا ناتمامی مشروطه در ایران، اختلاف میان روشنفکران متجدد غرب‌گرا با روحانیان و سیاستمداران دین‌گرا بود، امّا علت اصلی این اختلاف چندان برای همه روشن نیست. هرچند روشنفکران ظاهراً اطلاع گسترده‌تر و روزآمدتری از مسائل سیاسی و اجتماعی داشتند، چون می‌خواستند فلسفة سیاسی اسلام را با غرب مقایسه، و از یكی...

رقابت امریکا، روسیه و انگلستان برای غارت منابع نفتی ایران

طی سالهای حاکمیت سلسله قاجار، دولتهای انگلستان و روسیه نقش اصلی را در غارت منابع اقتصادی ایران بر عهده داشتند ولی از آغاز حاکمیت سلسله پهلوی، امریکا نیز به آنان پیوست و سه دولت در استفاده از خوان گسترده سرمایه‌های ایران از یکدیگر سبقت گرفتند. گرچه امریکائیها دیرتر به این شبکه پیوستند و فعالیتهای اقتصادی‌شان در ایران با مقاومتهائی از جانب روسیه و انگلستان روبرو شد ولی وجود بعضی سیاسیون و...

واکاوی گزارش کاردار فرانسه درباره اقتصاد پهلوی اول/ علی اکبر داور؛ اعجوبه ناسازگار

مجید یوسفی از میان سه وزیر مقتدر پهلوی اول ـ نصرت‌الدوله فیروز، عبدالحسین تیمورتاش و علی‌اکبر داور ـ اگرچه هر سه در دگردیسی ایران نوین نقش تعیین کننده‌ای ایفا نمودند، اما هر سه نیز در مسیر قدرت جان باختند. بی‌تردید یکی از قدرتمند‌ترین مردان عصر رضاشاهی که در سیر تحولات جامعه آن روز نقش عمده و جایگاه تعیین کننده‌ای داشت، علی‌اکبر داور بود. مردی که فرا‌تر از خطوط میانه‌روی حرکت می‌کرد اما...

گفت‌وگو با محمد مصلحی و لعیا پورانصاری، از زوج‌های گروگان‌گیر سفارت

تسخیر سفارت آمریکا، کمونیست‌ها را خلع سلاح کرد گفت‌وگو با محمد مصلحی و لعیا پورانصاری، از زوج‌های گروگان‌گیر سفارت آسیه باکری تاریخ ایرانی: یکی از تبعات جالب تسخیر سفارت آمریکا در آبان ۵۸ این بود که با پایان گروگان‌گیری دیپلمات‌های آمریکایی برخی افرادی که در این اقدام مشارکت داشتند، به واسطه همفکری‌ها و ‌شناختی که دورادور از یکدیگر پیدا کرده بودند، زندگی مشترک تشکیل دادند. لعیا...

بررسی هفته‌نامه صور اسرافیل

امیر سبزی‌پور - علی احمدی‌خواه چکیده یکی از مؤثرترین نشریه‌های دوره قاجاریه و عصر مشروطه هفته‌نامه صور اسرافیل بود، این نشریه، ابتدا با مدیریت میرزا جهانگیر‌خان شیرازی و سرمایه میرزا قاسم‌خان تبریزی و دبیری و قلم میرزا علی‌اکبرخان قزوینی (دهخدا) تهیه و منتشر می‌شد. تندروی‌ها و جسارت به مردم و معتقداتشان، از زبان سرخ صوراسرافیل، سر سبزش را بر باد داد و رفیقش دهخدا را به خارج از کشور فراری...

بهائیت و کودتای رضاخان

علی حقیقت‌جو پیوند و همکاری بهائیت با رژیم پهلوی ـ که تاریخ، آن را به دو ویژگی «فساد» و «وابستگی» می‌شناسد ـ از واقعیات آشکار تاریخ است. این همکاری و تعامل، که به نحو «فزاینده‌» تا آخرین لحظات عمر آن رژیم ادامه داشت، سابقه‌ای حتی بیش از عمر سلطنت پهلوی داشت و به سالها پیش از کودتای 1299 می‌رسید. اسناد و مدارک تاریخی حاکی است که، محفل بهائیت در ایران، مدتها پیش از کودتای «انگلیسی» سوم اسفند 1299،...

چپ ایرانی و انقلاب اکتبر در گفت‌وگو با مازیار بهروز

معلق در مکتب لنین معطل در چنگ استبداد مسعود رفیعی‌طالقانی آرزوهای بلشویکی در جنگ با دموکراسی بورژوایی گروه تاریخ: چندی از سالگرد انقلاب اکتبر 1917 روسیه گذشته است اما اگر بنا داشتیم به آن مناسبت یک کار ژورنالیستی انجام دهیم، بیم آن می‌رفت که همچون سنوات گذشته به تکرار بسیاری از مکررات بپردازیم. البته مساله این است که وقایع‌نگاری رویدادهای تاریخی، گاهی ناگزیر از تکرار است اما آنچه در این...

همه چیز برای رضایت کارتر - از انتخاب آموزگار تا اوج انقلاب

گروه تاریخ: محمدرضا برای جلب رضایت کارتر مجبور شد هویدا را بر کنار کند و جمشید آموزگار را که مورد تایید دموکرات‌ها بود به پست نخست‌وزیری برساند و فضای باز سیاسی را اعلام کند. غرور آموزگار و احساس قدرت و ثبات، موجب شد وی بی‌ملاحظه به جنگ امام و مردم برود. در 17دی 56 مقاله‌ای در روزنامه اطلاعات به چاپ رسید و به دنبال آن در 19دی تظاهرات مردم قم آغاز شد و انقلاب شروع خود را اعلام کرد. در خلال دوران حساسی...

چشمان اشک‌بار - آخرين سفر شاه ايران به آمريکا

محمود فاضلي مسافرت شاه به آمريکا در روزهاي 24 و 25 آبان ماه 1356 که آخرين سفر رسمي او در مقام سلطنت به آن کشور بود، آخرين رويداد مهم سياسي پيش از شعله‌ور شدن آتش انقلاب به شمار مي‌آيد. اين سفر به فاصله 28‌سال بعد از آخرين سفر شاه در 23 آبان 1328 برگزار شد. در اين سفر که شاه اميدوار بود براي تثبيت موقعيت خود از آن بهره‌برداري کند، برعکس لطمه شديدي به موقعيت بين‌المللي شاه وارد ساخت و موضع او را در برابر...

فاطمی بیش از آنکه روزنامه‌نگار باشد مرد سیاست بود

سمیه متقی تاریخ ایرانی: قریب ۵۷ سال از مرگ سیدحسین فاطمی می‌گذرد اما همچنان در میان اصحاب مطبوعات جملگی برآنند که همچون فاطمی کم‌شمارند در این حرفه که قلم را در مسیر اهداف والای ملی و میهنی رام سازند. با وجود فاصله زمانی بسیار، همچنان سبک نگارش و ویژگی‌های روزنامه‌نگاری او مورد توجه بسیاری از علاقه‌مندان به این حرفه و یا بهتر است بگوییم جویندگان هنر روزنامه‌نگاری است. در این میان خانم...

بازخوانی حمله وحشیانه رژیم پهلوی به حرم مطهر امام رضا (ع)

حسین کاوشی در 15 آبان 1357 شریف امامی از نخست وزیری استعفا داد. بعد از آن تیمسار غلامرضا ازهاری مسئول تشکیل کابینه شد که دولت او به نام دولت نظامی معروف است. انتصاب ازهاری نشانه شدت عمل هیئت حاکمه علیه نهضت اسلامی بود. با تشکیل کابینه نظامی ازهاری و اعلام حکومت نظامی در دوازده شهر کشور، سرتیپ جعفری به فرمانداری نظامی مشهد و حومه انتخاب شد و به مشهد عزیمت نمود. چنین به نظر می رسد که فرمانداران نظامی آن...

گاف ترین گاف شاه

۱۳ آبان ۵۷ کشتار دانش آموزان و دانشجویان در دانشگاه تهران تیم اعزامی واحد هماهنگی فیلم و رپرتاژ تلویزیون یعنی پرویز نبوی فیلمبردار، محسن صنعتی دستیار، نعمت الله ثقفیان صدا بردار و مهدی صابر گزارشگر توانستند با استفاده از فرمان لغو سانسور در تلویزیون، از جریان درگیری خونین ماموران حکومت نظامی با دانشجویان دانشگاه تهران، فیلم خبری موثری تهیه کند و آن را برای پخش به ساختمان رادیو تلویزیون...

موضوع گوادلوپ رفتن شاه نبود، «پس از شاه» بود - گفتگو با فریدون مجلسی

امید ایران‌مهر تشکیل کنفرانس گوادلوپ حدود یک ماه پیش از انقلاب ایران موضوعی است که هواداران سلطنت مانور زیادی روی آن داده‌اند. تاکید بر اینکه این نشست مقدمه‌ای برای خروج شاه و سرنگونی حکومت شاهنشاهی بود ورد زبان آن‌هاست. اساساً نشست گوادلوپ به چه منظور تشکیل شد؟ وقتی در مورد گوادلوپ صحبت می‌کنیم بهتر است ابتدا در مورد پندار و بینشی که ایرانیان در مورد گوادلوپ دارند صحبت کنیم. ایرانیان...

سیاست زدگی جامعه شناسی آغازین و پیامدهای آن در ایران

داور شيخاوندي تصویر: صدیقی تولید ، ترویج ، انتقال و بالیدگی راستین علم یا کالایی مشروط به پیش و پس زمینه های خاصی است . اگر به نحوی از انحاء ، یک یا چند شرطی موجود نباشد تولید ، ترویج ، انتقال و بالیدگی آن ها دچار اختلال ، کژکارکردی ، کژ فهمی و ... یا کژ راهه می شود . تولید ، ترویج و انتقال علم جامعه شناسی نیز از این روال مستثنی نیست . بستر علم جامعه شناسی و بسیاری از علوم نو دیگر کشورهای غربی بوده...

اگر مشروطه اینست، زنده باد استبداد!

روزنامه مرد امروز محمد مسعود آبان ماه ۱۳۲۱ اگر منصور علیشاه خدا را هم خورده بود همگی راحت بودند «خواربار در این کشور بقدری ارزان است و تهیه منزل آنقدر سهل می‌باشد که هیچ‌کس از این لحاظ دچار زحمتی که منجر به ناامیدی گردد نمی‌باشد – از کتاب سه سال در آسیا، تالیف کنت دوگوبینو، ص 59، ترجمه فارسی» حقیقتا زنده باد استبداد، برای اینکه این مشروطه غریب و عجیب ما، این مشروطه خودرو و دیمی ما، این...

ماهیت طبقاتی تجار در عصر قاجار و پهلوی

یحیی آریا بخشایش چکیده : پیش از آغاز عصر امتیازات ، تجار بیش از عر عملی مطابق با وظایف شغلی خود حرکت ، و به عنوان گروهی که نیازهای اقتصادی و تجاری جامعه ایرانی را برطرف سازند نقش ایفا می کردند. داد وستد در گستره بزرگ ، مبادله و واردات و صادرات کالا مهمترین و اصلی ترین اموری به شمار می رود که در این دوران بر عهده آنان بود. نیازهای مالی دولت و حکومت قاجار را در مواقع ضروری برطرف می ساختند. اما با سرازیر...

قدم زنان از کاخ شاه تا خانه مصدق

علی ملیحی «علاء همه‌اش نخست‌وزیر می‌شد! یك بار می‌افتاد و دو مرتبه نخست وزیر می‌شد تا بالاخره وزیر دربار شد كه در آن موقع فوت كرد.او خیلی باهوش بود.خیلی فرنگی‌مآب و خیلی تحصیل‌ كرده...» اشرف پهلوی خواهر دوقلوی شاه، حسین علاء سیاستمدار کهنه کار عصر پهلوی را اینچنین توصیف می‌کند. حسین علاء این فارغ‌التحصیل حقوق از دانشگاه لندن به راستی رکورد مقامات عالی در نیم قرن حکومت دودمان پهلوی در ایران...

شکل‌گیری شوراى انقلاب و حزب جمهورى اسلامى - خاطرات آيت‌الله مهدوى‌كنى

آيت الله مهدوى كنى به عنوان يكى از شاگردان قديمى حضرت امام(ره) داراى پيشينه مبارزاتى ارزشمندى است. مبارزه، زندان، شكنجه، تبعيد و تهديد را بسيار چشيده است. وى پس از پيروزى انقلاب اسلامى با ساماندهى كميته هاى انقلاب به فرمان امام به ساماندهى نيروهاى نظامى و به تثبيت نظام مقدس جمهورى اسلامى مشغول شد. مدتى نيز در پست وزارت كشور در كابينه شهيد رجايى مشغول خدمت بود و دوره كوتاهى را نيز مسئوليت نخست وزيرى...

کابینه 28 نفره هویدا ، که بودند ؟

شورای وزیران ایران در کابینه هویدا دربرگیرنده 28 نفر بود، ولی یک هیات تصمیم‌گیری موثر را تشکیل نمی‌داد. چون شاه نمی‌خواست که نحوه عملکرد آن این گونه باشد. وظیفه اصلی کابینه هماهنگ ساختن نحوه اجراء موثر تصمیمات شاه توسط دولت است، کابینه هویدا اجرا کننده سیاست‌ها بوده، نه تهیه کننده فرمول‌های سیاسی. اعضاء کابینه خود را بیشتر درگیر مشارکت درتصمیم‌گیری‌های نهادهایی چون شورای عالی اقتصادی...

گسست از فرهنگ سیاسی مشروطه در انقلاب جنگل و پی آمدهای آن(2)

ناصر عظیمی بخش دوم انباشت سرمایه وفرهنگ سیاسی درایران به دنبال تسخیر اذهان اپوزیسیون فعال وعدالتخواه ایران ونهادینه شدن چنین فرهنگ سیاسی عصبی،عجول،توطئه گر، انحصار طلب، بی شکیب وبه غایت اراده گرا ومروج نوعی خشونت شور انگیز وفرمولبندی شده علیه سرمایه وسرمایه داری، سبب شد تا از طرفی، ضدیت تام وتمام علیه انباشت خصوصی وسرمایه دارانه که حتا درتئوری مارکسی نیزدر جوامع سنتی و توسعه نیافته، پویشی...

دریک دست:«کُنستی توسیون» ودردست دیگر: بمب وباروت (آب از سرچشمه گِل آلود شد ! )*

ناصر عظیمی به مناسبت یکصد وپنجمین سالگرد انقلاب مشروطیت ایران طرح موضوع فقدان قانونی مکتوب برای اداره ی دولت و جامعه یکی از ویژگی های مهم و اساسی حکومت ها در تاریخ جوامع شرقی عنوان شده است. این ادعایی نادرست نیست. تاجایی که ما می دانیم در تاریخ شرق و دست کم در تاریخ ایران تا زمان مشروطه هیچ گاه پادشاه ویا سلطان بر اساس قانونِ نوشته و مکتوبی حکومت نکرده است. به عبارت دیگر هیچ قانونِ مکتوبی برای...

گسست از فرهنگ سیاسی مشروطه در انقلاب جنگل و پی آمدهای آن(1)

ناصر عظیمی بخش اول: اشاره: این مقاله حاصل پژوهشی است که نگارنده تحت عنوان« منشاء تئوریک شکست انقلاب جنگل» طی سالهای اخیر انجام داده و اکنون با عنوان «جغرافیای سیاسی جنبش وانقلاب جنگل» منتشر شده است. در واقع این نوشته بخشی از جمعبندی ونتیجه گیری کتاب فوق است که با تغییرات تکمیلی به منظور پاس داشت یکصد وچهارمین سال پذیرش مشروطیت درایران تنظیم شده است.پیش از آغاز مقاله لازم است در باره ی واژه ی...

چگونگي فرار سيد ضياءالدين طباطبايي به اروپا پس از عزل

محمدرضا تبريزي شيرازي «سيّد ضياءالدّين» روز چهارشنبه هفدهم رمضان‌المبارک مطابق با چهارم جوزاي 1300 شمسي ساعت 8 صبح به اتّفاق «ايپکيان» ارمني، رييس بلديه که از دوستان صميمي او بود و «ماژور مسعودخان کيهان» وزير مشاور و وزير جنگ سابق و «کلنل کاظم‌خان سيّاح» حاکم نظامي تهران و رييس ارکان حرب و «کلنل اسمايس» با عده‌اي محافظ قزاق، به سوي قزوين حرکت کردند تا از طريق بغداد به اروپا بروند. مبلغ بيست و...

1
2
3
4
...
102
103
104
105
106
107