انقلاب اسلامی

مقالات

سید محمدولی قرنی

سید محمدولی قرنی در سال ۱۲۹۲ در تهران و در خانواده‌ای متوسط زاده شد. او پدرش را که یکی از مدیران اداره مخابرات تهران بود، در ۱۰ سالگی از دست داد و با مادرش زندگی کرد. تحصیلات ابتدایی را در دبستان گلبهار اصفهان و تحصیلات متوسطه را در دبیرستان دارالفنون تهران و دبیرستان نظام (دبیرستان ارتش) به پایان برد.[1]

کامران نجات‌اللهی

کامران نجات‌اللهی فرزند عبدالحسین، در 7 مرداد 1330 در بیجار کردستان به دنیا آمد. دوران کودکی را به فراخور وضعیت شغل پدرش در خراسان، آذربایجان غربی و کردستان گذراند.

محمدتقی بهلول

محمدتقی بهلول مشهور به «بهلول گنابادی» در 1286ش. در گناباد متولد شد. اجداد او در عربستان سکونت و مذهب اهل سنت داشتند تا اینکه یکی از نیاکان او به‌ نام محمدطاهر خزائی به تشیع گروید و چون بعد از تغییر مذهب، ادامه زندگی در زادگاه به خاطر عقایدش دشوار شده بود به ایران مهاجرت کرد و در منطقه گناباد ساکن شد.[1] نظام‌الدین، پدر محمدتقی نیز از عالمان شهر گناباد، و عمویش محمد، معروف به حکیم خراسانی، از علمای اصفهان بود. مادرش معصومه نیز دخترعموی پدرش بود.[2]

سخنان و پیام‌های امام خمینی(ره) در روزهای 22 و 23 بهمن 1357

نگذارید این اسلحه‌ها دست دشمن بیفتد

ضرورت حفظ نظم، پرهیز از هرج و مرج و تعرض به قوای انتظامی، از محورهای پیام‌های امام خمینی در روزهای 22 و 23 بهمن 1357 بود. امام خمینی در تاریخ 22 بهمن 1357 پیامی خطاب به مردم در ضرورت حفظ آرامش و هوشیاری صادر کردند: «اکنون که به خواست خداوند متعال پیروزی نزدیک است و نیروی ارتش عقب‌نشینی و عدم دخالت خودشان را در امور سیاسی ابراز و پشتیبانی خودشان را از ملت اعلام کرده‌اند، ملت عزیز و شجاع با کمال مراقبت از اوضاع و در عین حفظ آمادگی برای دفاع احتمالی، در صورتی که نیروی ارتش به پادگان‌های خود رفته‌اند، آرامش و نظم را حفظ نمایند.»[1]

سخنان و پیام‌های امام خمینی(ره) در تاریخ 17 بهمن 1357

پابرهنه‌ها در مقابل توپ و تانک ایستادند

همبستگی بین همه مردم ایران، برادری و برابری بین شیعه و سنی، همچنین ضرورت حفظ وحدت کلمه در بازسازی کشور، از جمله نکاتی بود که امام خمینی در 17 بهمن در سخنرانی‌های خود در جمع اقشار مختلف بر آن تاکید کردند.

سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد

سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد، 5 مرداد 1311 در بهشهر مازندران و در منطقه‌ «پیرمحله» متولد شد. پدرش سیدحسن مغازه نفت‌فروشی داشت؛ مادرش نیز از سادات بود و «ساره» نام داشت.[1] عبدالکریم پس از گذراندن دوره دبستان وارد حوزه علمیه آیت‌الله کوهستانی در حومه بهشهر شد.[2] او در این سال‌ها ضمن تحصیل، بعدازظهرها همراه پدرش کار می‌کرد. پس از تحصیل علوم دینی و گذراندن دوره‌های مقدماتی و بخشی از سطح، در سال ۱۳۲۹ به حوزه علمیه قم رفت[3] و نزد شیخ علی کاشانی(فریدالاسلام) به تحصیل مشغول شد.

عباس واعظ طبسی

عباس واعظ طبسی در بهمن 1314 در خانواده‌ای روحانی در مشهد به دنیا آمد. پدرش شیخ غلامرضا طبسی در حوزه‌های علمیه مشهد، قم و نجف تحصیل کرد، و در مبارزات روحانیون در دوران رضاخان، فعال بود. عباس، یک‌ساله بود که پدرش را از دست داد و توسط مادرش، که از خاندان میرزا حسن ارباب، از تجار معروف یزد بود، پرورش یافت.

ربانی‌ شیرازی‌

عبدالرحیم‌ ربانی‌ شیرازی‌، 11 فروردین ۱۳۰۱ در شیراز متولد شد.[1] پدرش محمدهادی و مادرش معصومه نام داشت.[2] عبدالرحیم تحصیلات خود را در مکتب‌خانه آغاز کرد و همزمان به کسب و کار در کنار پدر پرداخت. پس از تحصیلات ابتدایی، در دوازده سالگی به فراگیری علوم اسلامی روی آورد. صبح‌ها به مدرسه آقا باباخان می‌رفت و بعدازظهرها در بازار به فروشندگی اشتغال داشت.

ربانی املشی

محمدمهدی ربانی مشهور به «ربانی املشی»، در سوم آذر ۱۳۱۳ در قم به دنیا آمد.[1] و چون تولد وی در نیمه شعبان رخ داد، پدرش نام «محمد مهدی» را برای او انتخاب کرد.[2] پدرش ابوالمکارم ربانی املشی، روحانی مقیم قم بود که زندگی خانواده‌اش را با شهریه اندک حوزه و خواندن نماز استیجاری به ‌سختی اداره می‌کرد. او از روحانیون صاحب‌نام املش بود ولی درآمد شخصی نداشت و از درآمدهای شرعی هم که روحانیون دیگر استفاده می‌کردند، بی‌بهره‌ بود. از این رو محمدمهدی در زمان طفولیت خجالت می‌کشید کسی بداند پدرش نماز استیجاری می‌خواند.[3]

عبدالحسین دستغیب

سیدعبدالحسین دستغیب در ۱7 آذر ۱۲۹۲/ دهم محرم ۱۳۳۲ در خانواده‌ای روحانی در شیراز به دنیا آمد و چون تولد وی با عاشورا مصادف شده بود، نامش را «عبدالحسین» نهادند.[1] پدرش سیدمحمدتقی و پدربزرگش سیدهدایت‌الله از عالمان و مجتهدان استان فارس بودند.[2] خاندان دستغیب از حدود چهار قرن پیش در شیراز به «دستغیب» معروف بودند. آنان با 32 واسطه به زیدبن علی فرزند امام سجاد(ع) نسب مى‌رسانند.[3]

حکومت پهلوی و استفاده از اوباش برای مقابله با انقلاب اسلامی در زمستان 57

برای محمدرضا پهلوی، کودتای 28 مرداد 1332 یک تجربه موفق در استفاده از اوباش و لمپن‌ها برای حفظ سلطنت بود. در این کودتا، اوباش به سرکردگی دو بزن‌بهادر شناخته‌شده پایتخت یعنی شعبان جعفری (بی‌مخ) و طیب حاج‌رضایی (دو فردی که سرنوشتی کاملا‌ً متفاوت با هم داشتند؛ اولی در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی از ایران فرار کرد و سال‌ها بعد در غربت مرد و دومی در 15 خرداد 1342 در برابر دستگاه حاکمه ایستاد و در 11 آبان آن سال تیرباران شد و به شهادت رسید) به عنوان بازوی اجرایی کودتا، تاج و تخت شاهی را دوباره به محمدرضا پهلوی بازگرداندند.[1]

سخنان و پیام‌های امام خمینی(ره) در تاریخ 21 آذر 1357

ملت شاه را نمی‌خواهد

راهپیمایی تاسوعا و عاشورای مردم ایران در آذر 1357 ، موضوعی بود که توجه رسانه‌های خارجی را به خود جلب کرد تا حدی که خبرنگاران این رسانه‌ها درباره آن با امام خمینی(ره)، گفت و گوهایی صورت دادند. خبرنگار ایتالیایی روزنامه «جنبش ادامه دارد»، چاپ رُم - رادیو «پاپیولار» میلان ایتالیا، خبرنگاران تلویزیون سوئد و روزنامه فرانسوی لومتن و خبرنگار روزنامه صدای لوکزامبورگ و رادیو لوکزامبورگ از جمله این خبرنگاران بودند. راه‌پیمایی تاسوعا و عاشورا همچنین موضوع پیامی بود که توسط امام خمینی خطاب به مردم ایران صادر شد.

بازنگری افول و سقوط شاه ایران

توضیح گروه ‌ترجمه و پژوهش منابع خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: مقاله زیر را «ایور لوکاس»[1]، رئیس بخش اداره خاورمیانه وزارت امور خارجه انگلیس در زمان انقلاب نوشته است. لوکاس با نگاهی به وقایع منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، سیاست انگلیس و عملکرد وزارت امور خارجه آن را نقد و بررسی کرده است. هر چند همه گفته‌های نویسنده مورد تأیید نیست، اما نکته‌هایی جالب درباره علل سقوط پهلوی بیان می‌کند و به همین دلیل بخش عمده مقاله ترجمه و در اختیار پژوهشگران قرار گرفته است.

سخنان امام خمینی(ره) از هفتم تا نهم آذر 1357

اولین خواسته، برکناری شاه است

خبرنگار روزنامه فرانسوی «لوژورنال»، در تاریخ هفتم آذر 1357 مصاحبه‌ای با امام خمینی(ره) انجام داد که در آن امام درباره احتمال پیوستن ارتش به مردم فرمودند: «در میان ارتش، فرماندهانی هستند که از شاه پشتیبانی می‌کنند و خود آنان در غارتگری و چپاول شریک جرم شاه هستند. بدیهی است که اینان حساب خودشان را از مردم جدا کرده‌اند و هرگز به مردم نمی‌پیوندند. ولکن سربازان و افسرانی که با مردم پیوند دارند و خود آنان از وجود رژیم شاه رنج می‌برند، دیر یا زود به مردم می‌پیوندند... آنچه مسلم است، شاه با تکیه بر ارتش و یا سرکوبی مردم، نمی‌تواند به حکومت خود ادامه دهد.» [1]

علی قدوسی

علی قدوسی از مؤسسان «مدرسه حقانی» و از همراهان شهید بهشتی در قوه قضائیه بود. بعد از پیروزی انقلاب، عضو «کمیته استقبال از امام خمینی» شد و در 15 مرداد ۱۳۵۸ با حکم امام به سمت دادستان کل انقلاب منصوب گردید. او روز ۱۴ شهریور ۱۳۶۰ بر اثر انفجار بمب در دادستانی به شهادت رسید.

افشای اسناد محرمانه دیپلماسی: طرح‌های مبهم واشنگتن برای کودتای نظامی در ایران پیش از انقلاب پس از سقوط شاه،

اسناد جدید درباره مأموریت مخفی ژنرال هایزر در ایران، طرح‌های آمریکا را افشا می‌کند.

*توضیح گروه ‌ترجمه و پژوهش منابع خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: مأموریت هایزر در آستانه پیروزی انقلاب از آن وقایعی بود که درباره آن ابهام زیادی وجود داشت. در ژانویه 2015/ دی 1393 بخش قابل توجهی از اسناد مأموریت هایزر از حالت طبقه‌بندی اسناد دولتی آمریکا خارج و در اختیار عموم قرار گرفت. اندرو اسکات کوپر[1]، نویسنده کتاب «پادشاهان نفت»[2] با بررسی اسناد از طبقه‌بندی خارج شده، گزارشی را در روزنامه «گاردین» در سی‌وششمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی منتشر کرد که در ادامه ترجمه آن را ملاحظه می‌فرمایید.

در جستجوی ثبات در میانه آشوب:

سیاست آمریکا در قبال ایران، ۱۳۴۰ تا ۱۳۴2

*توضیح گروه ‌ترجمه و پژوهش منابع خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: دوره ریاست جمهوری جان اف کندی یکی از فرازهای مهم روابط ایران و آمریکا است. تاکنون کتابها و مقاله‌هایی به‌منظور بررسی و تبیین این دوره تاریخی به نگارش درآمده‌اند. مقاله زیر نیز با هدف بررسی و تحلیل سیاست دولت کندی نسبت به ایران تألیف شده است. نویسنده مدعی است که بر خلاف نظر برخی از محققین، موضوع «ثبات سیاسی» مهم‌ترین دغدغه سیاست دولت کندی نسبت به ایران بود و مقامات آمریکا در سخن و با لفاظی از اصلاحات سیاسی حمایت می‌کردند؛ اما هرگز برای اصلاح نهادهای سیاسی ایران تلاش نکردند.

در جستجوی ثبات در میانه آشوب:

سیاست آمریکا در قبال ایران، ۱۳۴۰ تا 1342

*توضیح گروه ‌ترجمه و پژوهش منابع خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: دوره ریاست جمهوری جان اف کندی یکی از فرازهای مهم روابط ایران و آمریکا است. تاکنون کتابها و مقاله‌هایی به‌منظور بررسی و تبیین این دوره تاریخی به نگارش درآمده‌اند. مقاله زیر نیز با هدف بررسی و تحلیل سیاست دولت کندی نسبت به ایران تألیف شده است. نویسنده مدعی است که بر خلاف نظر برخی از محققین، موضوع «ثبات سیاسی» مهم‌ترین دغدغه سیاست دولت کندی نسبت به ایران بود و مقامات آمریکا در سخن و با لفاظی از اصلاحات سیاسی حمایت می‌کردند؛ اما هرگز برای اصلاح نهادهای سیاسی ایران تلاش نکردند.

کشیشی که به گزینه برانداختن شاه نیندیشید

کا.گ.ب و انقلاب در ایران

*توضیح گروه ‌ترجمه و پژوهش منابع خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: مقاله زیر حداقل از دو جنبه برای پژوهشگران تاریخ انقلاب اسلامی اهمیت دارد؛ اول این‌که دربارة ارتباط و موضع شوروی و انقلاب اسلامی ایران تاکنون پژوهش چندانی در داخل کشور انجام نشده است.[1] دوم، نویسنده[2] این مقاله برای پژوهش خود از اسناد تازه آزاد شدة حزب کمونیست اتحاد شوروی بهره فراوان برده است. از این‌رو نکته‌هایی پنهانی از عقاید و عملکرد مقامات شوروی و مأموران کا. گ. ب در دوران انقلاب اسلامی برای اولین‌بار در این مقاله منتشر می‌شود.

کشیشی که به گزینه برانداختن شاه نیندیشید

کا.گ.ب و انقلاب در ایران

*توضیح گروه ‌ترجمه و پژوهش منابع خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: مقاله زیر حداقل از دو جنبه برای پژوهشگران تاریخ انقلاب اسلامی اهمیت دارد؛ اول این‌که دربارة ارتباط و موضع شوروی و انقلاب اسلامی ایران تاکنون پژوهش چندانی در داخل کشور انجام نشده است.[1] دوم، نویسنده[2] این مقاله برای پژوهش خود از اسناد تازه آزاد شدة حزب کمونیست اتحاد شوروی بهره فراوان برده است. از این‌رو نکته‌هایی پنهانی از عقاید و عملکرد مقامات شوروی و مأموران کا. گ. ب در دوران انقلاب اسلامی برای اولین‌بار در این مقاله منتشر می‌شود.

سرنوشت شاه ایران و درس‌های تاریخی آن

*توضیح گروه ‌ترجمه و پژوهش منابع خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: بلافاصله پس از سقوط حکومت به‌ظاهر مستحکم پهلوی، تحلیلگران به پژوهش درباره علل این واقعه پرداختند. این مقاله، نوشته سردبیر نشریه فرانسوی Civilisations ، از جمله اولین تحلیل‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. به نظر نویسنده، شاه پس از کودتای 28 مرداد 1332، روشی استبدادی در پیش گرفت که به مرور بخش‌های مهم جامعه ایران از حکومت فاصله گرفتند. نویسنده مقاله[1]، رابطه حکومت پهلوی با چهار بخش مهم جامعه ایران (ایلات و عشایر، روحانیان شیعه، بازاریان و روستاییان) را بررسی می‌کند و اعتقاد دارد حکومت پهلوی با بهره‌گیری از درآمد نفت، توجه درستی به خواسته‌ها و منافع این بخش‌های جامعه ایران نداشت.

دشمنِ دشمن من

شوروی، آلمان شرقی و حمایت حزب توده ایران از آیت‌الله خمینی[1]

*توضیح گروه ‌ترجمه و پژوهش منابع خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: پیروزی انقلاب اسلامی فرصتی را برای گروه‌های مخالف شاه فراهم کرد که به‌دلیل سرکوب ساواک، در آستانه انقلاب، تقریباً فعالیت چندانی نداشتند. یکی از این گروه‌های سیاسی، حزب توده ایران بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ‌سرعت دست به بازسازی سازمان حزبی خود در داخل کشور زد و کوشید با کمک مقامات و کارمندان سفارت شوروی و برخی از کشورهای بلوک شرق، در عرصه سیاسی ایرانِ پس از انقلاب، قدرت‌نمایی کند. مقاله زیر سیاست حزب توده نسبت به تحولات دوره پیروزی انقلاب تا افول این حزب در بهمن 1361 را بررسی می‌کند.

دشمنِ دشمن من

شوروی، آلمان شرقی و حمایت حزب توده ایران از آیت‌الله خمینی[1]

*توضیح گروه ‌ترجمه و پژوهش منابع خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: پیروزی انقلاب اسلامی فرصتی را برای گروه‌های مخالف شاه فراهم کرد که به‌دلیل سرکوب ساواک، در آستانه انقلاب، تقریباً فعالیت چندانی نداشتند. یکی از این گروه‌های سیاسی، حزب توده ایران بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ‌سرعت دست به بازسازی سازمان حزبی خود در داخل کشور زد و کوشید با کمک مقامات و کارمندان سفارت شوروی و برخی از کشورهای بلوک شرق، در عرصه سیاسی ایرانِ پس از انقلاب، قدرت‌نمایی کند. مقاله زیر سیاست حزب توده نسبت به تحولات دوره پیروزی انقلاب تا افول این حزب در بهمن 1361 را بررسی می‌کند.

نقش شهید مهدی عراقی در قیام 15 خرداد 1342

مهدی عراقی از جمله شخصیت‌های اثرگذار در تاریخ انقلاب اسلامی است. او که قبل از آغاز نهضت امام خمینی در گروه فدائیان اسلام مبارزه می‌کرد، از نخستین روزهای نهضت بدان پیوست و تا پیروزی انقلاب اسلامی به مبارزه ادامه داد. محمدمهدی ابراهیم‌عراقی فرزند غلامعلی؛ اول فروردین 1309 در محله پاجنار تهران متولد شد. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه حافظ و بخشی از تحصیلات متوسطه را در دبیرستان مروی و دارالفنون گذراند، اما به‌ علت مشکلات مالی ترک ‌تحصیل کرد و برای کار وارد بازار تهران شد. [1]

قهرمان حقوق بشر به دیدار شاه شاهان می‌رود: جیمی کارتر، شاه و توهمات و خشم ایرانیان

*توضیح گروه ‌ترجمه و پژوهش منابع خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: برخی از مورخان، ریاست جمهوری کارتر را آغاز فشار آمریکا برای اجرای حقوق بشر و باز شدن فضای سیاسی در ایران و سپس آغاز انقلاب تفسیر کرده‌اند. اما لوکا ترنتا[1]، نویسنده مقاله معتقد است کارتر پس از آغاز ریاست جمهوری شعارهای حقوق بشری را درباره ایران نادیده گرفت و همان سیاست دولت‌های پیشین آمریکا مبنی بر حمایت از شاه را در پیش گرفت. زمانی‌که صدای اعتراضات علیه شاه بلند شد، دولت کارتر و دستگاه دیپلماسی آمریکا متوجه عمق این اعتراضات نشدند و حتی تماس‌های اندکی که سفارت آمریکا با مخالفان شاه برقرار کرد نیز جدی تلقی نشد.

قهرمان حقوق بشر به دیدار شاه شاهان می‌رود: جیمی کارتر، شاه و توهمات و خشم ایرانیان

*توضیح گروه ‌ترجمه و پژوهش منابع خارجی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی: برخی از مورخان، ریاست جمهوری کارتر را آغاز فشار آمریکا برای اجرای حقوق بشر و باز شدن فضای سیاسی در ایران و سپس آغاز انقلاب تفسیر کرده‌اند. اما لوکا ترنتا[1]، نویسنده مقاله معتقد است کارتر پس از آغاز ریاست جمهوری شعارهای حقوق بشری را درباره ایران نادیده گرفت و همان سیاست دولت‌های پیشین آمریکا مبنی بر حمایت از شاه را در پیش گرفت. زمانی‌که صدای اعتراضات علیه شاه بلند شد، دولت کارتر و دستگاه دیپلماسی آمریکا متوجه عمق این اعتراضات نشدند و حتی تماس‌های اندکی که سفارت آمریکا با مخالفان شاه برقرار کرد نیز جدی تلقی نشد.

نقد کتاب: رسانه کوچک، انقلاب بزرگ: ارتباطات، فرهنگ و انقلاب ایران

نویسندگان به‌سرعت در انقلاب ایران شرکت کردند. پیمانی عاطفی میان آنها بود: علی محمدی ایرانی است و آنابل سربرنی یهودی است، هر دو دانشگاهی بوده و از خاستگاه خود رانده شدند و درگیر حوادثی شدند که انتخاب خودشان نبود، اما می‌خواستند که در آنها سهمی داشته باشند و در برابر نیروهای ظلم و غیرانسانی بایستند. به این ترتیب آنها که به قول ادوارد سعید به‌خاطر زادگاه و آگاهی انتقادی خود با هم پیمان بسته بودند، به تحلیل ریشه‌های اجتماعی نیروهای سرکوب پرداختند. این پیمان و یکسان بودن محیط زندگی با سردمداران سرکوب است که به تحلیل آنها اصالت می‌دهد.

ایالات متحده و شاه: شکست دادن مخالفان

*توضیح گروه پژوهش‌های بین‌المللی مرکز مطالعات: ایالات متحده آمریکا به چه میزان در تثبیت حکومت پهلوی پس از کودتای 28 مرداد 1332 نقش داشت؟ پاسخ به این سؤال باعث شد تا مارک گازیوروسکی، محقق برجسته علوم سیاسی در آمریکا کتاب «سیاست خارجی آمریکا و شاه: ایجاد یک حکومت سلطه‌پذیر در ایران» را به نگارش در بیاورد.

15 خرداد 1342 و آغاز جنبش‌های مسلحانه در ایران

قیام 15 خرداد 1342 نقطه عطفی در شکل‌گیری مبارزات مسلحانه علیه حکومت پهلوی است. حکومت در این روز با اِعمال خشونت حداکثری، در قبال مردم مهر پایانی بر فعالیت‌های سیاسی مسالمت‌آمیز زد. پس از این واقعه همه گروه‌های سیاسی به این نتیجه رسیدند که روش‌های متعارف برای فعالیت سیاسی کارایی ندارد.

معرفی دو کتاب: ـ پادشاهی ایران در گذار، گفتگو با شاهی که دفترش سنتی است و هدفش مدرن‌سازی،

در دهه‌های چهل و پنجاه آثار متعددی به سفارش دربار پهلوی به عنوان زندگینامه یا نظایر آن به قلم نویسندگان خارجی منتشر شدند. اغلب این آثار عموماً تبلیغی بوده و در آنها تلاش شده نکات مدنظر سفارش‌دهنده در ارائه چهره‌ای نوگرا و ترقی‌طلب از محمدرضاشاه و پدرش صورت بگیرد. اما گاه نویسنده از دستورالعمل داده شده فاصله گرفته و نکاتی را مطرح می‌کرده که به مذاق دربار خوش نمی‌آمده و از این‌رو این آثار نه دیگر تجدید چاپ شدند و نه در جایی معرفی یا ترجمه شدند.

1
2
3
4
5
6
...
113
114
115
116