کتاب و نشریه

عملیات پنجه عقاب

کتاب «عملیات پنجه عقاب» اثر تازه‌ای است در تشریح جزئیات حمله نظامیان آمریکایی به صحرای طبس در پنجم اردیبهشت ۱۳۵۹ که با هدف نجات گروگان‌های لانه جاسوسی صورت گرفت. نویسنده آمریکایی کتاب، در تدوین این اثر از اسناد صوتی و تصویری و از جمله پنج هزار برگ سند مکتوب مربوط به این عملیات که در سال ۱۹۹۲ میلادی از طبقه‌بندی محرمانه خارج شده، استفاده کرده است.

تهران تا تیرانا

«تهران تا تیرانا» عنوان کتابی است که به تازگی با هدف افشای اسرار، زد و بندها و جنایات سازمان مجاهدین خلق منتشر شده است. این کتاب شرح خاطرات مسعود خدابنده عضو سابق سازمان و سرپرست گروه حفاظت از رجوی و همسرش می‌باشد.

آقا روح‌الله

کتاب «آقا روح‌الله» به شرح زندگی‌نامه امام خمینی پرداخته است. قرار است این کتاب در چند جلد زندگی امام و شرح وقایع تاریخی دوران حیات ایشان را مورد پژوهش و تحقیق قرار دهد. جلد اول این مجموعه که «بررسی دوران طلبگی امام خمینی در بستر تاریخ» نام دارد، به شرح زندگی و زمانه امام از بدو تولد در مهر ۱۲۸۵ تا زمان رحلت آیت‌الله حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم در بهمن ۱۳۱۵ اختصاص یافته است؛ سایر مجلدات آن در حال آماده‌سازی است.

چریک

کتاب «چریک»، شرح خاطرات نویسنده «مهدی میرعبدالله یانی» از روند مبارزات سیاسی خود و گروهی از همفکرانش با حکومت پهلوی و روایت شکل‌گیری مبارزات مسلحانه علیه پهلوی در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی ایران است. این کتاب، گزارش بخشی از تاریخ مبارزه مسلحانه در ایران است که نه فقط از منظر یک مورخ و با تکیه به بایگانی اسناد تاریخی، بلکه از منظر کسی که خود در کوران این مبارزات بوده و زندان رفته روایت شده است.

۸۰ سال تکاپوی فرهنگی:(خاطرات فرهنگی سیاسی مرتضی آخوندی)

«۸۰ سال تکاپوی فرهنگی؛ خاطرات فرهنگی سیاسی مرتضی آخوندی» عنوان کتابی است که به شرح تاریخچه و عملکرد علمی و فرهنگی یکی از مؤسسات انتشاراتی با سابقه کشور به نام «دارالکتب الاسلامیه» پرداخته است. این مؤسسه که ناشر کتاب‌های شیعی در ایران است، در سال ۱۳۱۷ خورشیدی به همت حجت‌الاسلام شیخ محمد آخوندی تأسیس شده و تاکنون نزدیک به 2 هزار عنوان کتاب را منتشر کرده است. مجموعه‌های ارزشمندی چون «بحارالانوار»، «تفسیر نمونه»، «تفسیر المیزان»، «الغدیر»، «صحیفه سجادیه»، «اصول کافی»، «عروه‌الوثقی»، و... از جمله این کتاب‌هاست.

قمار دیگر؛ خاطرات یک مجاهد خلق

کتاب «قمار دیگر؛ خاطرات یک مجاهد خلق» منتشر شد. این کتاب یادداشت‌ها و خاطرات یکی از اعضای با سابقه سازمان مجاهدین خلق به نام مصطفی ملایری است. سال ۱۳۴۸، او در ۲۰ سالگی به عضویت سازمان درآمد، سه بار در سال‌های دهه پنجاه دستگیر شد و در دی‌ ۱۳۵۷ در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی همراه با دیگر زندانیان سیاسی از زندان آزاد شد. کتاب «قمار دیگر» زندگی نویسنده از تولد تا پیروزی انقلاب اسلامی است.

پیدایش جنبش‌های سیاسی در خاورمیانه عربی

«پیدایش جنبش‌های سیاسی در خاورمیانه عربی» عنوان اثری است که به تازگی با هدف معرفی عملکرد احزاب و گروه‌های سیاسی جهان عرب منتشر شده است. این کتاب به تشریح مقایسه‌ای مکاتب فکری و دینی در بخش عربی خاورمیانه از جمله اسلام، ملی‌گرایی، سوسیالیسم، لائیسم، ناصریسم و دیگر گرایش‌ها و باورهای عقیدتی، مذهبی و سیاسی پرداخته است. کتاب، ترجمه رساله دکترای علوم سیاسی آقای «علی ‌السمان» است که در اسفند ۱۳۴۵ به دانشکده حقوق و علوم اقتصادی پاریس ارائه گردیده و به عنوان بهترین رساله سال انتخاب شده است.

روزشمار انقلاب اسلامی در گیلان

کتاب «روزشمار انقلاب اسلامی در گیلان» به همت «محمد پُرحلم» در سال 1401 منتشر شده است. کتاب رویدادهای اول مهر تا ۲۵ بهمن ۱۳۵۷ گیلان را دربرمی‌گیرد که با استفاده از پژوهش‌های میدانی و منابع مطبوعاتی و با ارائه عکس و سند و خاطره و روایتِ شاهدان عینی منتشر شده است. برای تهیه و تنظیم محتوای این کتاب، «واحد فرهنگ و مطالعات پایداری حوزه هنری گیلان» از حدود یک دهه پیش سرگرم گردآوری اسناد و مدارک و مصاحبه با فعالان دوران انقلاب در استان گیلان بوده است.

نوآوری سیاسی امام خمینی

کتاب «نوآوری سیاسی امام خمینی» در حوزه اندیشه امام خمینی و انقلاب اسلامی چاپ و منتشر شده است. این کتاب تلاش دارد دیدگاه‌های نو و پویای امام در فقه اسلامی را که رمز تأثیرگذاری ایشان بر جوامع اسلامی است، استخراج کرده و به نسل جوان بنمایاند. پیشگفتار این کتاب ضمن اشاره به اینکه «امام قوانین اصلاحی و نوآورانه را وارد قیام خود نمودند و تلاش کردند برنامه اسلام را به عنوان طرحی پویا و زنده جاری و ساری سازند تا از ره‌آورد آن اسلام سیاسی در عرصه معادلات سیاسی جهانی و...

مفهوم رضایت در اندیشه سیاسی امام خمینی

کتاب «مفهوم رضایت در اندیشه سیاسی امام خمینی» اثر تازه‌ای در تبیین اندیشه و تفکر امام در مقوله حکومت اسلامی است. این کتاب تلاش دارد ضمن تشریح اهمیت چارچوب‌ها و مبانی دینی در ساختار حکومت اسلامی، موضوع «رضایت مردمی» را نیز در حصول مقبولیت و مشروعیت حکومت دینی مورد تأکید قرار دهد.

روزهای دانشگاه: (چگونه دانشجویان در سال‌های انقلاب سیاسی شدند؟)

کتاب «روزهای دانشگاه؛ چگونه دانشجویان در سال‌های انقلاب سیاسی شدند؟» درباره سیر تدریجی سیاسی‌شدن دانشجویان در کشور سخن می‌گوید. این کتاب با اشاره به سوابق فعالیت‌های حزبی و گروهی و دانشجویی در سال‌های قبل از انقلاب، چرایی و چگونگی روند سیاسی‌شدن طیف‌های دانشجویی در کشور را کالبدشکافی کرده و این روند را در سال‌های بعد از انقلاب با تأمل بیشتر و با معرفی فعالان تأثیرگذار در این عرصه مورد بررسی قرار داده است. کتاب در تلاش است تا این حقیقت را ثابت کند که مبارزات دانشجویی فقط معلول اختناق سیاسی حکومت نیست و برای مثال می‌نوسد: «بعد از سقوط دیکتاتوری رضاشاه در سال ۱۳۲۰ و تا قبل از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ امکان فعالیت سیاسی احزاب و گروه‌های سیاسی دانشجویی در کشور فراهم شده بود، اما در همین سال‌ها نیز شاهد شکل‌گیری بعضی احزاب و فعالان سیاسی دانشجویی در کشور بودیم که شعار مبارزه با دیکتاتوری سر می دادند.» درباره محتوای کتاب در بخش پیشگفتار چنین می‌خوانیم: «هدف نوشته حاضر بررسی عواملی است که به نارضایی و سیاسی‌شدن بخشی از بدنه انقلاب ایران یعنی دانشجویان دانشگاه‌ها می‌انجامد. اما برای کشف این عوامل بیش از آنکه بر عملکرد غیر دموکراتیک و انحصارگرایی رژیم تأکید کند بر مؤلفه‌های فرهنگی و تاریخی‌ تمرکز می‌کند که به تکوین شکلی از فرهنگ مقاومت در دانشگاه‌ها یاری می‌رساند. هر یک از این مؤلفه‌ها شاید الزاماً به مقاومت در برابر نظام سیاسی حاکم بر کشور نیانجامد اما همنشینی آنها با یکدیگر می‌تواند به شکل‌گیری منظومه‌ای از مقاومت در برابر دولت و دربار منجر گردد.» کتاب «روزهای دانشگاه» از چهار فصل متمایز تشکیل شده که عناوین فصول آن عبارتند از: فصل اول: مطالبات آشکار و پنهان در انقلاب - فصل دوم: تحول‌خواهی و فرهنگ سیاسی - فصل سوم: دانشگاه و تجربه مدرنیته سیاسی - فصل چهارم: جنبش دانشجویی و سیاست طایف‌کشی. این کتاب پس از بررسی علل سیاسی شدن جنبش‌های دانشجویی در سال‌های قبل و بعد از انقلاب، به معرفی چهره‌های تأثیرگذار در شکل‌گیری جنبش‌های دانشجویی در داخل و خارج کشور پرداخته است. از این‌رو در داخل کشور نقش چهره‌هایی مانند ابوالحسن بنی‌صدر، امیر پیشداد، عبدالکریم لاهیجی، و ناصر پاکدامن را بررسی کرده و در خارج از کشور نیز هما کاتوزیان، خسرو شاکری و هما ناطق را به عنوان فعالان دانشجویی معرفی کرده و چگونگی تأثیرگذاری هر یک را در این جنبش تشریح نموده است. این کتاب در بخش «نتیجه‌گیری» ضمن بررسی حادثه ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ که به عنوان «روز جنبش دانشجویی» شناخته شده، این مناسبت را به چالش کشیده، می‌نویسد: «تبدیل شدن ۱۶ آذر به محور مبارزات دانشجویی این تصور را به ذهن متبادر می‌کند که اعتراضات دانشجویی همواره با خشونت و جنگ و گریز و برخوردهای خونین همراه بوده است. در حالی که اسناد و روایت‌های تاریخی چنین ادعایی را تأیید نمی‌کند و به نظر می‌رسد جنبش دانشجویی نیازمند بازتعریف سیاسی خود و ترسیم راهی متفاوت برای تعامل با نظام سیاسی حاکم است و بدون شک تأکید بر مطالبات صنفی و تقویت دانشگاه به عنوان نهادی که دغدغه حفظ استقلال خود را دارد می‌تواند به خلق الگوی جدیدی برای تاریخ جنبش دانشجویی یاری برساند.» بر روی جلد کتاب تصاویری از سردر دانشگاه تهران، اجتماع هواداران گروه‌های سیاسی در مقابل دانشگاه تهران در سال‌های اول انقلاب، تسخیر لانه جاسوسی آمریکا توسط دانشجویان خط امام و... که هر یک نمادی از حرکت‌های دانشجویی در کشور به شمار می‌آیند، نقش بسته است. کتاب «روزهای دانشگاه» به قلم عباس خورشید نام عضو هیأت علمی «پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی» تهیه و تنظیم شده و «مؤسسه چاپ و نشر عروج» با همکاری پژوهشکده یاد شده، آن را در سال ۱۴۰۱ در ۲۶۰ صفحه و در قطع وزیری، با بهای ۹۵ هزار تومان وارد بازار کتاب کرده است.

خاطرات آیت‌الله سیدحسین موسوی تبریزی

کتاب «خاطرات آیت‌الله سیدحسین موسوی تبریزی» به عنوان یازدهمین شماره از مجموعه «یادها» منتشر شد. نام‌برده از روحانیون فعال و مبارز دهه‌های ۴۰ و ۵۰ در حوزه علمیه قم...

جرعه‌ای از جام یار

«جرعه‌ای از جام یار» عنوان اثری است که به تازگی با هدف گردآوری و ارائه مهمترین و کلیدی‌ترین فرازهای پیام‌ها،

جمهوری اسلامی، سیاست خارجی، و روابط بین‌الملل

کتاب «جمهوری اسلامی، سیاست خارجی، و روابط بین‌الملل» تلاش دارد تعریف تازه‌ای از سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و راه‌های توفیق آن در عرصه بین‌المللی ارائه دهد. نویسنده، نام این...

غبار صحرا

کتاب «غبار صحرا» بر روی جلد تصویری از یک مبارز ترکمن را سوار بر اسب بر زمینه‌ای دشت‌گونه نشان می‌دهد و در پشت جلد...

سلوکی در پروا

کتاب «سلوکی در پروا» شرح جامع و مستند از حیات سیاسی و اجتماعی آیت‌الله حاج شیخ هادی باریک‌بین است...

رجل سیاسی

رجل سیاسی کیست و رجال سیاسی باید دارای چه ویژگی‌هایی باشند؟ در پاسخ به این سوال اخیراً کتابی با عنوان «رجل سیاسی» توسط آقای علی محمدی نوشته شده است. این کتاب، ویژگی‌های...

حزب رستاخیز به روایت اسناد ساواک

«حزب رستاخیز به روایت اسناد ساواک» مجموعه‌ای است دو جلدی که فراز و نشیب‌ها و سرگذشت این حزب دولتی را از بدو تأسیس در اسفند ۱۳۵۳ تا انحلال آن در مهر ۱۳۵۷ تشریح کرده است.حزب رستاخیز در ۱۱ اسفند ۱۳۵۳ متعاقب اعلام انحلال دو حزب دولتی پیشین یعنی «حزب ایران نوین» و «حزب مردم» شکل گرفت و به دستور شاه، امیرعباس هویدا به دبیرکلی آن منصوب شد.

ستاره‌ای در محراب:(خاطرات آیت‌الله سیدهاشم حمیدی)

«ستاره‌ای در محراب، خاطرات آیت‌الله سیدهاشم حمیدی»، به بررسی خاطرات آیت‌الله سید حمیدی از علمای همدان پرداخته است. او در حوزه‌های علمیه همدان و قم تحصیل کرده و در نهضت امام خمینی نقش داشته است. کتاب حاضر، حاوی مصاحبه با او و نقل خاطرات وی از سال‌های مقابله با ظلم رضاخان و فرزندش، و سپس همراهی‌اش با امام خمینی از دهه ۱۳۴۰ به بعد است.

معرفی کتاب: «خاطرات آیت‌الله محسن مجتهد شبستری»

«خاطرات آیت‌الله محسن مجتهد شبستری» توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است. وی نماینده مردم تهران در دوره‌های دوم، چهارم...

پیامدهای اجتماعی مهاجرت‌های روستایی به شهر تهران 1357 – ۱۳۴۲

در زمینه پدیده مهاجرت از روستاها به شهر تهران و تبعات آن، اخیراً کتابی با عنوان «پیامدهای اجتماعی مهاجرت‌های روستایی به شهر تهران...

پرتوی از اندیشه‌های آیت‌الله طالقانی

«پرتوی از اندیشه‌های آیت‌الله طالقانی» به بررسی شخصیت و دیدگاه آیت‌الله سیدمحمود طالقانی پرداخته است. این کتاب که توسط مریم صفری نوشته شده و در مرکز اسناد انقلاب اسلامی چاپ شده است، به تشریح زندگی‌نامه، آثار مکتوب، عملکرد سیاسی و ...

آیت‌الله علی اسلامی

کتاب «آیت‌الله علی اسلامی» از مجموعه «یاران امام به روایت اسناد ساواک» توسط مرکز بررسی اسناد تاریخی منتشر شد...

آیت‌الله سیدمحمد شاهچراغی

کتاب «آیت‌الله سیدمحمد شاهچراغی» از مجموعه «یاران امام به روایت اسناد ساواک» توسط مرکز بررسی اسناد تاریخی منتشر شد. آیت‌الله سید شاهچراغی از شخصیت‌های برجسته مذهبی، سیاسی و فرهنگی استان سمنان و نماینده مجلس خبرگان رهبری از این استان بود. او مدت ۲۰ سال ...

انقلاب اسلامی در ایلام

«انقلاب اسلامی در ایلام» عنوان کتابی است که به تازگی از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است. این کتاب که به قلم دکتر سیدمحمد طاهری مقدم تهیه و تنظیم شده، تاریخچه‌ای از مبارزات مردم ایران طی سال‌های قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی را...

امام خمینی؛ زندگی، شخصیت، اندیشه و عمل

یکی از آثار جامعی که تاکنون درباره زندگی امام خمینی(ره) منتشر شده، کتابی است با عنوان «امام خمینی؛ زندگی، شخصیت، اندیشه و عمل». این کتاب که توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی به چاپ رسیده در حقیقت خلاصه‌ای از مجموعه ۱۰ جلدی «دانشنامه امام خمینی» است که پیش از این با تلاش حجت‌الاسلام سیدضیاء مرتضوی و طی یک دوره ۱۵ساله گردآوری و تنظیم شده است. کتاب «امام خمینی؛ زندگی، شخصیت، اندیشه و عمل» در برگیرنده مهمترین بخش‌های دانشنامه و گزیده‌ای از آن است و بنابر آنچه که در پیشگفتار کتاب بدان اشاره شده، چیزی در حدود 6 درصد دانشنامه را شامل می‌شود و آن نیز محدود به مطالبی است که به صورت مستقیم پیوند با امام خمینی‌(ره) دارد. این مطالب همزمان با پایان کار دانشنامه امام خمینی، از سوی دست اندرکاران دانشنامه، انتخاب و تدوین شده است. در این رابطه در بخشی از پیشگفتار کتاب چنین می‌خوانیم: «ویژگی این کتاب از نظر شیوه بیان و گزارش مطالب و مباحث، این است که به جای ذکر منابع متعدد مطالب، همه آنها به دانشنامه امام خمینی ارجاع و مستند شده تا افزون بر معرفی همه مدخل‌های اصلی دانشنامه و مستندسازی مطالب کتاب، پیگیری تفصیلی و مستند هر مطلب برای پژوهشگران آسان باشد.» کتاب «امام خمینی؛ زندگی، شخصیت، اندیشه و عمل» به 30 بخش و هر بخش به سرفصل‌های متعدد تقسیم شده است. عناوین 30 بخش کتاب عبارتند از: 1- خاندان، و زندگی خانوادگی 2- تحصیل و تدریس 3- تألیفات و شاگردان 4- فقاهت و مرجعیت 5- سیره اخلاقی و رفتاری 6- اندیشه‌های قرآنی و تفسیری 7- اندیشه‌های کلامی 8- اندیشه‌های فلسفی 9- اندیشه‌های عرفانی 10- اندیشه‌های اخلاقی و تربیتی 11- اندیشه‌های اصولی 12- اندیشه‌های حدیثی و رجالی 13- اندیشه‌های فقهی (کلیات) ۱۴- اندیشه‌های فقهی (مسائل) ۱۵- اندیشه‌های فرهنگی 16- اندیشه‌های اجتماعی ۱۷– اندیشه‌های سیاسی 18- مبارزات سیاسی و رهبری نهضت 19- اوجگیری نهضت و پیروزی انقلاب 20- برپایی نظام اسلامی 21- رهبری انقلاب و نظام اسلامی 22- تحمیلی عراق علیه ایران 23 - گروه‌ها و جریان‌ها ۲۴- نهادها و سازمان‌ها ۲۵– شخصیت‌های علمی گذشته ۲۶- شخصیت‌های دینی و علمی معاصر ۲۷- شخصیت‌های سیاسی ۲۸– شخصیت‌های انقلاب و نظام ۲۹- بیماری، رحلت و خاکسپاری 30- بزرگداشت و تبیین شخصیت و اندیشه این کتاب با همکاری و مساعدت نویسندگان و پژوهشگران دانشنامه در 760 صفحه تهیه و تنظیم شده است. در پایان کتاب نیز دوگونه فهرست الفبایی و موضوعی ارائه شده که تمام مدخل‌های اصلی و ارجاعی کتاب را نشان داده است. این کتاب منبعی جامع برای معرفی تفصیلی و محتوایی مقاله‌های دانشنامه طی ۸۶۲ مدخل است. چاپ اول کتاب «امام خمینی؛ زندگی، شخصیت، اندیشه و عمل» در سال ۱۴۰۰ در قطع وزیری و با جلد سخت به زیر چاپ رفته است. بر روی جلد کتاب، عنوان این اثر با خط طلایی در زمینه سرمه‌ای رنگ جلد نقش بسته و در پشت جلد نیز قسمتی از عبارات پایانی وصیت‌نامه امام خمینی(ره) با دست خط ایشان دیده می‌شود. در اولین صفحه کتاب در زیر عبارت بسم الله الرحمن الرحیم، بخشی از آیه ۴۶ سوره مبارکه سبا به رنگ خاکستری و با دستخط قلمی امام خمینی زینت‌بخش صفحه شده است: (قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى)

سیاست خارجی دولت موقت

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مهندس بازرگان نخست‌وزیر دولت موقت، در صدد حل اختلافات سیاسی با آمریکا و جلب حمایت آن کشور بود و وزیر خارجه و همچنین سخنگوی دولت او به دفعات با سفیر و مسئولان سفارت در داخل کشور و همچنین بعضی از بلندپایگان آمریکایی در بیرون از ایران ملاقات‌هایی داشتند. مقامات کاخ سفید در آن زمان به دلیل اهمیت ایران در راهبرد امنیت ملی ایالات متحده از یک سو، و شناخت خود از ماهیت انقلاب اسلامی ایران، در صدد ایجاد شرایطی برای مهار انقلاب بودند و غرب‌گرا بودن اولین دولت برخاسته از انقلاب، بستر چنین فعالیتی را هموار کرده بود. بر اساس اسناد لانه جاسوسی، بهترین گزینه برای واشنگتن در آن مقطع تقویت دولت موقت در مواجهه با چالش‌های داخلی و از جمله رویارویی با چهره‌های انقلابی بود. اما روشن بود که ماهیت انقلاب چنین رویکردی را برنمی‌تابد. به ویژه آنکه در خلال ۹ ماه اول عمر انقلاب، دوره دولت موقت، به وضوح دست آمریکایی‌ها در پشت سر همه فتنه‌ها، ماجراجویی‌ها، آشوبهای فرقه‌ای و سیاسی در گوشه و کنار کشور، و ناآرامی‌های پس از انقلاب دیده می‌شد. در این ۹ ماه سفارت آمریکا فرماندهی و هدایت همه شبکه‌های مخالف انقلاب اسلامی را بر عهده داشت و برای آنها برنامه‌ریزی می‌کرد. به همین دلیل بود که روابط دو کشور علیرغم تلاش دولت موقت برای بهبود آن، روز به روز به تیرگی انجامید و سرانجام در پانزدهمین ماه از عمر انقلاب، اردیبهشت ۱۳۵۹ به قطع کامل روابط دو کشور منجر گردید. در رابطه با عملکرد دولت موقت انقلاب در حوزه سیاست خارجی، اخیراً از سوی دانشگاه امام حسین(ع) کتابی با عنوان «سیاست خارجی دولت موقت» منتشر شده که فرازها و اقدامات آن دولت را از زبان اسناد لانه جاسوسی آمریکا در تهران تشریح کرده است. این کتاب که به قلم حجت‌الله نوری ساری به رشته تحریر درآمده، از یک پیشگفتار، یک مقدمه، متن اصلی و یک نتیجه‌گیری تشکیل شده است. متن اصلی کتاب از چهار فصل تشکیل شده است. در فصل اول با عنوان «سیاست خارجی دوگانه»، نقش‌آفرینی دو تفکر مکتبی و لیبرال و اصطکاک میان آنها در ماه‌های اول پس از پیروزی انقلاب تشریح شده است. فصل دوم با عنوان «بازیگران کلیدی دولت موقت در عرصه سیاست خارجی» به معرفی کارگزاران اصلی دولت موقت در حوزه سیاست خارجی کشور پرداخته و اختلافات و تفاوت دیدگاه‌های آنان را بیان کرده است. فصل سوم با عنوان «آمریکا، کلان مسئله‌ خارجی دولت موقت» به بررسی روابط ایران و آمریکا در ماه‌های اول انقلاب به عنوان اصلی‌ترین دغدغه دولت موقت پرداخته و این روابط را از نگاه اسناد لانه جاسوسی کالبدشکافی کرده است. در این فصل مناسبات فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، نظامی و امنیتی تهران - واشنگتن در چارچوب پرونده استرداد محمدرضا پهلوی، تعیین تکلیف خرید تجهیزات نظامی ایران از آمریکا، تبادل اطلاعات، دستگیری جاسوس‌های آمریکایی و عدم تبادل سفیر تشریح شده است. در فصل چهارم مناسبات ایران در دوره مسئولیت دولت موقت با کشورهای اسلامی منطقه، اتحاد جماهیر شوروی، رژیم صهیونیستی و دولت‌های اروپایی ذکر شده است. در بخش نهایی نیز تحت عنوان «نتیجه‌گیری»، ضمن جمع‌بندی مباحث گفته شده، سیاست خارجی دولت موقت مورد ارزیابی قرار گرفته است. نویسنده کتاب، به طور عمده از شیوه «نقل قول مستقیم» استفاده کرده است. همچنین در بخش نهایی این کتاب گزیده تصویر متن اصلی برخی اسناد آمده است. کتاب «سیاست خارجی دولت موقت» در ۲۳۵ صفحه توسط مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه امام حسین(ع) در تیر ۱۴۰۰ به چاپ رسیده و با بهای ۶۹ هزار تومان وارد بازار نشر شده است.

روایت پدرخوانده

تلاشهای برنامه‌ریزی شده در قالب «جنگ نرم» به ویژه در دهه 90ش از شدت بیشتری برخوردار بوده است تا با تحلیل‌های بی‌اساس زشتی‌های حکومت پهلوی و آنچه که دلایل اصلی انقلاب مردم ایران علیه آن حکومت در سال 1357 بوده به فراموشی سپرده شود. رهبر معظم انقلاب در خلال این دهه به کرات به این مورد اشاره کرده‌اند. برای مثال ایشان در 20 مهر1394 در دیدار رئیس و مدیران سازمان صدا و سیما فرمودند: «مردم ما نسبت به رژیم فاسد و مستبد گذشته باورهایی دارند که در جنگ نرم تلاش بر این است تا این گذشته زشت، پلید، و سیاه به گذشته‌ای درخشان و زیبا تغییر یابد. آنها می‌خواهند با تغییر باور منفی مردم نسبت به عملکرد رژیم شاه، نتیجه بگیرند که لزومی به وقوع انقلاب اسلامی برای از بین بردن آن رژیم، وجود نداشته است.» به نظر می‌رسد نویسندگان و مورخان در آثار خود کمتر به این هجمه تبلیغاتی توجه دارند و تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی در سال‌های اخیر گام جدی برای خنثی‌سازی اثرات این تهاجم هدفمند و برنامه‌ریزی شده برنداشته است. برای مقابله با این هجوم تبلیغاتی، اخیراً دانشگاه امام حسین(ع) کتابی با عنوان «روایت پدرخوانده؛ رژیم پهلوی از منظر اسناد لانه جاسوسی آمریکا» تهیه و منتشر کرده است. در این کتاب که توسط حجت‌الله نوری ساری پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی به رشته تحریر درآمده، تلاش شده تا ماهیت حکومت پهلوی از منظر اسناد «فوق محرمانه» سفارت آمریکا در تهران بازگو شود. این کتاب بر اساس اسناد لانه جاسوسی شرایط اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، و سیاسی حاکم بر جامعه ایرانی که دلایل اصلی وقوع انقلاب اسلامی ایران بوده را تبیین کرده و ابعاد حاکمیتی رژیم پهلوی را در بخش سیاست داخلی و خارجی بر اساس گزارش‌های محرمانه سفارت آمریکا برای خواننده تشریح می‌کند. نویسنده کتاب «روایت پدرخوانده» در پیشگفتار این اثر می‌نویسد: «در سال‌های اخیر شاهد تلاش‌های زیاد رسانه‌های ضد انقلاب و معاند برای بزک‌کردن رژیم ستم‌شاهی پهلوی هستیم. اقدامی که هدف کانونی آن ترسیم تصویری ایده‌آل اما خیالی از شرایط پیش از انقلاب برای مردم، با هدف دلسرد کردن نسل جوان و سرخورده آحاد جامعه نسبت به انقلاب اسلامی است. از طرف دیگر محافل آمریکایی و غربی سعی کرده‌اند که با پاک‌کردن صورت مسئله، مبنای اصلی و نقطه آغاز تقابل انقلاب اسلامی و رژیم آمریکا را تسخیر لانه جاسوسی توسط جمهوری اسلامی ایران معرفی نمایند.» کتاب «روایت پدرخوانده» نگاه آمریکا به ویژگی‌های حکومتی و رفتاری رژیم محمدرضا پهلوی را در پنج فصل خلاصه کرده است. عناوین فصول به شرح زیر است : فصل اول: چهارچوب تحلیلی فصل دوم: اهداف راهبردی آمریکا در ایران فصل سوم: نگاه آمریکایی به جامعه ایرانی فصل چهارم: نگرش مقامات آمریکایی به رژیم پهلوی فصل پنجم: مناسبات دوجانبه رژیم پهلوی و آمریکا در هر یک از این فصل‌ها گزارش‌های مستند مربوطه با استناد به «اسناد فوق محرمانه سفارت آمریکا در تهران» ارائه شده است. این کتاب بر اساس گزارش‌های طبقه‌بندی شده سفارت آمریکا، به وضعیت اسفبار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران در دوران پهلوی، ساختار استبدادی و غیردموکراتیک رژیم شاه، برنامه مقامات کاخ سفید برای تحمیل بیشتر هزینه‌های خود بر ایران، و تلاش آمریکا برای توجیه جنایات رژیم ستم‌شاهی جهت حفظ این حکومت پرداخته است. در یکی از اسناد لانه جاسوسی آمریکا مندرج در کتاب «روایت پدرخوانده» با طبقه‌بندی «سری» از شاه با واژه‌هایی چون «خودکامه» و «مستبد» نام برده شده، نمایندگان مجلس شورای ملی نیز «انتصابی» لقب گرفته و رأی عدم اعتماد وزیران کابینه نیز به «خواست شاه» گره خورده است (ص ۸۴ - ۸۵) در یک سند دیگر تأکید شده که دربار در نظر مردم، «مرکزی برای شهوترانی و تباهی و فساد و اعمال نفوذ» است (ص ۸۸) و در سند دیگر اعضای خانواده سلطنتی «آدم‌های فاسد، غیر اخلاقی و بی‌علاقه به سرنوشت ملت ایران» لقب گرفته اند (ص ۸۹) در این کتاب راجع به فرمایشی بودن انتخابات در دوران پهلوی (ص ۲۱۰)، فساد سیستماتیک در آن دوره (ص ۲۱۴)، تنفر مردم از آمریکایی‌ها (ص ۲۲۱)، وضع بحرانی حقوق بشر در دوره پهلوی (ص ۲۲۲)، فعالیت بهائیان در ایران (ص ۲۲۶)، رابطه گسترده رژیم شاه با صهیونیست‌ها (ص ۲۳۱)، و... اسنادی از لانه جاسوسی آمریکا در تهران ارائه شده است. کتاب «روایت پدرخوانده» در بخش پیوست‌ها نیز کلیشه مهمترین اسناد ذکر شده در متن کتاب را به زبان اصلی ارائه کرده است. در بخش «نتیجه‌گیری» کتاب نیز به اهمیت مطالعه اسناد لانه جاسوسی آمریکا اشاره شده است. پشت جلد کتاب نیز با تصویری از تلاش دانشجویان پیرو خط امام برای احیای اسناد خرد شده در سفارت آمریکا، این جمله نیز به صورت برجسته نقش بسته است: «اسناد لانه جاسوسی آمریکا نشان می‌دهد که سیاست تطهیر رژیم پهلوی تا چه میزان از واقعیت‌های تاریخی فاصله دارد؛ سیاستی که هدف اصلی آن ترسیم تصویر ایده‌آل و البته خیالی از شرایط پیش از انقلاب برای جامعه امروز ایران با هدف دلسرد کردن نسل جوان و ایجاد سرخوردگی در آحاد ملت نسبت به مسیر طی شده انقلاب اسلامی است. مجموعه حاضر با بررسی اسناد مذکور در پی تبیین واقعیت‌های این مسئله از میان مکاتبات سری مقامات سیاسی و امنیتی وقت آمریکا می‌باشد.» کتاب «روایت پدرخوانده» البته تنها گلچینی از اسناد موجود در لانه جاسوسی را مورد استناد و استفاده قرار داده است. بدیهی است در زمینه قراردادهای خارجی رژیم پهلوی، وابستگی آن رژیم به بیگانگان، تلاش کارگزاران آن حکومت در جهت دین‌زدایی، موضوع کاپیتولاسیون، کارنامه و ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری هر یک از زمامداران عصر پهلوی، و... هزاران سند گویا از قول دست‌اندرکاران سفارت آمریکا طی دو دهه چهل و پنجاه وجود دارد که در مجموعه اسناد لانه جاسوسی منتشر نیز شده ولی از بسیاری از آنها برای نگارش آثاری مانند «روایت پدرخوانده» هنوز استفاده نشده است. کتاب «روایت پدرخوانده» در ۲۳۶ صفحه تنظیم و با قطع وزیری و بهای ۶۹ هزار تومان در سال 1400 وارد بازار نشر شده است.

چرا مقاومت؟ - نگاهی به ضرورت مقاومت در گفتمان انقلاب اسلامی

بیش از ۴۳ سال از سقوط شاه و پیروزی انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد، ولی همچنان این نیاز احساس می‌شود که باید برای روشنگری افکار عمومی جامعه، و به ویژه نسل جوان، ضرورت تداوم پدیده‌هایی چون مقاومت، دفاع، ایستادگی در برابر دشمنان، و استقامت در برابر مظاهر مختلف استعمار تبیین شود. از زمان کودتای 28 مرداد 1332 به این طرف، هیچ سابقه مثبتی در رفتار غربی‌ها نسبت به خود سراغ نداریم. در زمینه اهمیت پدیده مقاومت در برابر دشمنان اخیراً کتابی با عنوان «چرا مقاومت؟ - نگاهی به ضرورت مقاومت در گفتمان انقلاب اسلامی» منتشر شده است. این کتاب ضمن تشریح مفاهیم و واژه‌های استعمار و استبداد به بررسی ریشه‌ها و عقبه‌های رفتاری دشمنان غربی و به ویژه آمریکایی‌ها با انقلاب و جمهوری اسلامی پرداخته، معانی و مفاهیم «مقاوت»، «استکبارستیزی»، «پایداری»، همچنین ریشه‌های فرهنگی و اسلامی استکبارستیزی، ضرورت دفاع از استقلال و اقتدار علمی، و نیز راه‌های استکبارستیزی از دیدگاه مقام معظم رهبری را تشریح کرده است. کتاب «چرا مقاومت؟ - نگاهی به ضرورت مقاومت در گفتمان انقلاب اسلامی» تحت بیش از ۳۰ عنوان، نمونه‌های مختلف از دشمنی استکبار با انقلاب اسلامی و تأثیر پدیده‌های «مقاومت»، «هشیاری»، و «ایستادگی» در خنثی‌سازی توطئه‌ها و نقشه‌های خصمانه آنان را برشمرده است. موضوعاتی چون تهاجم فرهنگی، غارت ثروت ایرانیان، تسخیر سفارت آمریکا در تهران، نفی مذاکره با آمریکا، و... از جمله عناوینی هستند که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است. در طرح روی جلد کتاب مجسمه آزادی در حالی که دست‌هایش به نشانه تسلیم در پشت سرش قرار گرفته و مشعل از دستش افتاده دیده می‌شود. در پشت جلد نیز عبارتی از متن به این شرح آمده است: «بر اساس جمله معروف حضرت امام خمینی که فرمودند: «هرچه فریاد دارید بر سر آمریکا بزنید» و همچنین جمله رهبر معظم انقلاب که فرمودند: تنها راه در پیش پای ملت ایران عبارت است از قوی شدن. باید تلاش کنیم تا قوی بشویم» کتاب «چرا مقاومت؟ - نگاهی به ضرورت مقاومت در گفتمان انقلاب اسلامی» توسط ناصر قوامی مشفق تهیه و تنظیم شده و سازمان انتشاراتی «دیدمان» با همکاری «اندیشگاه گفتمان» آن را در بهار ۱۴۰۰ش. در 127 صفحه و در قطع رقعی با جلد نرم و بهای ۴۴ هزار تومان وارد بازار نشر کرده است.

انقلاب اسلامی از مبارزه تا پیروزی

پدیده‌های اجتماعی،‌ هر چند بزرگ، با گذر زمان و بویژه با تغییر نسل‌ها، در خاطر جمعی یک جامعه پایدار نمی‌مانند. کم‌رنگ شدن یادها، ‌نام‌ها و حوادثی که در یک دوره بر سر زبان‌ها بودند، امری غیر طبیعی نیست. اما می‌دانیم که برخی از این پدیده‌ها به علت پی‌آمدهای فراگیر و تأثیرات فراوانش در سطح منطقه‌ای و جهانی، خود به خود به نقطه عطف تبدیل می‌شوند و در ضمیر تاریخ به جا می‌مانند. هر جامعه‌ای کم و بیش از این رویداد‌های تاریخی در خود سراغ دارد و جامعه ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. در تاریخ معاصر ایران حادثه‌ای به اهمیت وقوع انقلاب اسلامی وجود ندارد. درباره انقلاب اسلامی ایران چه در داخل کشور و چه در خارج از آن، نوشته‌های فراوانی منتشر و از دیدگاه‌های گوناگون ارزیابی شده است. با این حال این موضوع هنوز از جذابیت لازم برای پرداختن به آن برخوردار است. از جمله جدیدترین آثاری که تاکنون درباره انقلاب اسلامی ایران به رشته تحریر درآمده، کتابی است با عنوان «انقلاب اسلامی از مبارزه تا پیروزی». نویسندگان این کتاب مبداء نهضت امام خمینی را سال‌های آغازین دهه ۱۳۴۰ش قرار داده و بررسی حوادث مختلف کشور و اجزای انقلاب را از همان ایام آغاز کرده‌اند. کتاب «انقلاب اسلامی از مبارزه تا پیروزی» شامل سه بخش و ۱۶ فصل است. عناوین این بخش‌ها عبارتند از: بخش اول: «خیزش امام و امت» (این بخش، شش فصل را با عناوین: جرقه‌های نهضت، مبارزه در تبعید، احیاء نهضت، اربعین به اربعین تا ‌پیروزی، مبارزه روزافزون، فروپاشی، در خود جای داده است). بخش دوم: «نیروهای انقلابی، سنگرهای مبارزه» (دارای ۵ فصل با عناوین: وزن‌کشی جریانات فعال در مبارزه، مبارزه در محراب، مبارزه در بازار، مبارزه در دانشگاه، زندان طاغوت و عزت یوسف، است) بخش سوم: «تکوین و تثبیت نظام» (این بخش نیز دارای ۵ فصل است با عناوین: جمهوری اسلامی، دولت موقت، شورای انقلاب، در برابر چپ و راست، قانون اساسی). این کتاب مخاطب را با ریشه‌های انقلاب، اهرم‌های مؤثر در پیشبرد انقلاب، نقش عوامل محرک یا بازدارنده در مسیر انقلاب، جایگاه گروه‌های سیاسی در انقلاب، مهمترین فرازهای انقلاب، و آفات انقلاب را به درستی تشریح کرده است. با این حال برخلاف آنچه که از نام کتاب و عنوان بخشهای اصلی و فرعی استنباط می‌شود این کتاب شرح روایی انقلاب نیست. کتاب از تحریم نوروز ۱۳۴۲ شروع شده و به مسائل بعد از پیروزی انقلاب از جمله تدوین قانون اساسی ختم شده است. این چینش، خواننده را پیش از خواندن کتاب به این نتیجه می‌رساند که سیر انقلاب و مراحل شکل‌گیری تا پیروزی آن با رعایت ترتیب زمانی در این اثر ذکر شده است. در حالی که چنین نیست و کتاب به حوادث انقلاب به صورت موردی اشاره کرده است. برای مثال به ظهور و فروپاشی دولت‌های جمشید آموزگار، جعفر شریف امامی و شاپور بختیار که سقوط آنها بخشی جدایی‌ناپذیر از انقلاب اسلامی است، اشاره‌ای نشده است. علاوه بر این برخی حوادث مهم انقلاب نیز از قلم افتاده است. مثلاً در حالی که ۶ صفحه از کتاب (ص ۶۱ - ۶۶) موضوع آتش‌سوزی سینما رکس آبادان را بررسی و کالبدشکافی کرده و ۹ صفحه (ص ۵۳ - ۶۱) نیز به چگونگی برگزاری نماز عید فطر سال ۱۳۵۷ پرداخته، اما فاجعه مهم ۱۷ شهریور آن سال به عنوان مهم‌ترین و برجسته‌ترین نقطه عطف انقلاب اسلامی که اتفاقاً چند روز پس از آن نماز رخ داد، در این کتاب بررسی نشده است. نکته دیگری که در مرور مطالب این کتاب باید مورد توجه قرار گیرد مخلوط شدن اصل مطالب با متونی است که بیشتر به پاورقی می‌ماند. برای مثال در فصل چهارم کتاب زیر عنوان «اربعین به اربعین تا پیروزی» پس از آن که نویسنده به قیام ۲۹ بهمن 1356 تبریز می‌رسد، نقبی به پیشینه قیام تبریزی‌ها می‌زند و از اینجا سرفصلی به نام «انقلاب مشروطیت» باز می‌کند و پس از تشریح انقلاب مشروطه و نتایج آن، سرفصل دیگری به عنوان «دوران رضاشاه» می‌گشاید و در آن وضع آذربایجان در عصر پهلوی اول را بررسی می‌کند که در این بررسی حتی به موضوعاتی چون تجارت و بازرگانی و وضع کارخانجات آذربایجان در آن زمان هم اشاره می‌کند، سپس قیام ۱۳۲۴ آذربایجان و غائله سیدجعفر پیشه‌وری در مبحث دیگری با نام «بحران آذربایجان» شرح داده می‌شود. این «عطف به ماسبق»‌ها و حاشیه‌پردازی‌ها در سیر مطالب مربوط به «اربعین به اربعین تا پیروزی» نوعی گسستگی ایجاد کرده است. شایسته بود توضیحاتی که به سوابق قیام شهرها در ادوار مختلف اشاره دارد در پاورقی صفحات می‌آمد تا پیوستگی مسائل مربوط به انقلاب آسیب نبیند. مورد دیگر در اولین مطلب فصل ششم کتاب با عنوان «ارتشبد ازهاری، تیری که خطا رفت» نویسنده ناگهان نقبی به دکترین آیزنهاور (دهه سی خورشیدی) و سپس کمک‌های نظامی آمریکا به حکومت شاه در دهه قبل از انقلاب زده و سپس وارد موضوع دولت ازهاری شده است. کتاب «انقلاب اسلامی از مبارزه تا پیروزی» فاقد مقدمه یا پیشگفتار در ابتدا، و نتیجه‌گیری در انتها است. ضمناً شماره صفحات مندرج در فهرست نیز با شماره صفحات متن کتاب هماهنگی ندارد. این کتاب توسط «اندیشکده برهان» در سال 1400 به رشته تحریر درآمده و مؤسسه انتشاراتی «دیدمان» آن را در قطع وزیری و در ۲۷۵ صفحه، با بهای ۲۶۳ هزار تومان وارد بازار نشر کرده است.

3

...