خاطرات

تحصن در بیمارستان شاهرضای مشهد

روزهای شنبه و یکشنبه، نهم و دهم دی 1357 برابر با روزهای نخست صفر 1399 بود. چهار پنج روزی می‌شد که از تحصن خارج شده بودیم. رژیم رفتارها و مقابله‌های وحشتناک و رعب‌آوری از خود نشان می‌داد. در مقابل ما نیز یک...

نمره قبولی اجباری

در اوایل سال 1353 پس از اتمام تحصیلاتم در انگلستان، تصمیم گرفتم به ایران برگردم، هر چند می‌توانستم مدت بیشتری در لندن بمانم. حب وطن به هیچ‌وجه اجازه نمی‌داد حتی یک روز بیشتر...

چگونگی تکثیر اعلامیه‌ها در اراک

دی یا بهمن سال 56 تعدادی از بچه‌های مساجد آقاضیاءالدین و حاج آقا تقی به من گفتند: «آقای سمیعی! یک دستگاه فتوکپی برای شما تهیه کرده‌ایم اما نمی‌دانیم چگونه این دستگاه را بیاوریم.» گفتم: «دستگاه کجاست؟» گفتند: «قم.» گفتم: «وانت را پر از کاه می‌کنیم و موقع برگشت دستگاه راداخل کاه‌ها پنهان و بعد آن را به کرهرود منتقل می‌کنیم.» برای این منظور به همراه پسرخاله‌هایم به نام‌های محمدرضا و علی‌اصغر کاظمی و...

تغییر فرماندار

سال 57 در ماه رمضان مرا به دانشگاه تبریز دعوت کردند. ابتدا یکی از آقایان انجمن اسلامی، آقای مهندس احمد خرم از من [حجت‌الاسلام حسن حسن‌زاده کاشمری] دعوت کرد، قصد داشتم در...

حوادث پنجم آذر سال 57 گرگان

روز پنجم آذر بنا بود که یک راهپیمایی بسیار سنگین در گرگان صورت بگیرد و مقامات دولتی و امنیتی اینجا هم خیلی حساس شده بودند. به همین خاطر آنها به دستور مقامات بالا یا با اجازه خودشان تصمیم به مقابله با راهپیمایان را گرفته بودند. در حالی که در راهپیمایی‌های قبل از آن که با طرح و برنامه‌ریزی بسیار خوبی، توسط بنده و بعضی دیگر از آقایان روحانی هدایت می‌شد، پلیس تا مدتی فقط از دور مراقبت می‌کرد. ولی برای پنجم آذر به ما اعلام کردند که...

اعلامیه‌های فوق‌سری

هنوز با آقای اسدی در ارتباط بودم و در جابه‌جایی اعلامیه‌ها کمکش می‌کردم. یک‌بار آقای اسدی به من گفت: «مقداری اعلامیه داریم که هنگام جابه‌جایی خیس شدن. دنبال جای خلوتی می‌گردیم که بتوانیم خشکشون کنیم. شما جایی برای این کار نداری؟»

گردشی متفاوت

یک روز خانه پدرم بودیم، پس از صرف ناهار احمد پیشنهاد کرد با هم به خانه برویم. با تعجب پرسیدم: چرا الان؟ مگر تو مباحثه نداری؟‌وانگهی شام هم قرار است اینجا باشیم و از همه مهم‌تر، ما که با هم در خیابان راه نمی‌رویم. ـ در آن روزها در قم رسم نبود مردان به‌ویژه روحانیان کنار همسرانشان در خیابان راه بروند...

یادبود آقا سیدمصطفی خمینی

یکی از وقایع مؤثر در تبلور نهضت امام خمینی، شهادت فرزند برومند و دانشمند ایشان، آیت‌الله سیدمصطفی بود. انتشار خبر شهادت «آقا سیدمصطفی» بسیاری از روحانیون و مؤمنین بیرجند را متأثر نمود. حتی افرادی که با مبارزه میانه‌ای نداشتند در...

مثل یک منطقه جنگ‌زده

اولین حضورم در تظاهرات در چهاردهم ماه مبارک رمضان 1356 ش بود. صبح شنیدم که مردم جلوی منزل آیت‌الله سیدعبدالله شیرازی تجمع کرده‌اند. من و برادرم به قصد پیوستن به مردم به...

سیلی محکم که به صورت دانش‌آموز دختر خورد

سال 1356 با جلسه‌های مذهبی و رهبران مبارز بندرعباس آشنا و وارد فعالیت‌های انقلابی شدم. یک بار آقای متین بسته‌ای اعلامیه به من [زینب زینعلی] داد و گفت اینها را طوری در مدرسه پخش کن که کسی متوجه نشود و اگر هم متوجه شدند به هیچ وجه زیر بار نرو، مطلقاً بگو مال من نیست. بعد از حدود یک ماه که از شروع پخش اعلامیه می‌گذشت، یک روز که طبق معمول زودتر از بچه‌های دیگر وارد مدرسه شدم، معاون مرا دید، دستم را گرفت و گفت: «با من بیا.» به دنبالش...

انتقال به بند شش

بعد از گذشت دو هفته [حضور در زندان در سال 1357] ما را از سلول به بند شش انتقال دادند. بند شش کمیته دارای سه اتاق بود که هر کدام تقریباً سه متر در چهار متر مساحت داشت. در هر اتاق هم چهار پنج نفر بودند. در این قسمت رفتن از اتاق...

روسریتو بردار کلفت!!!

خانه ما نبش خیابانی بود که انتهای آن به ریل قطار می‌رسید. آقام می‌گفت: آدرس خانه را حفظ کن تا گم نشی. منزل ما در محله دروازه غارِ[2] تهران بود. صبح با نوازش مادر از خواب ‌پریدم. آقام که کنار سفره نشسته بود، ‌پرسید: بیداری...

حمایت علنی از آیت‌الله خمینی

سال‌هایی که حاج آقا روح‌الله خمینی در تبعید بسر می‌برد، شبی به مناسبت سوم شعبان و میلاد با برکت سیدالشهداء(ع)، مراسمی در مسجد پایین شهر بیرجند برگزار شد و قرار شد من [حجت‌الاسلام شیخ اسماعیل دیانی] در آن مجلس منبر بروم. مردم محله پایین شهر مرا می‌شناختند و اغلب برای منابر در مسجد و حسینیه یا محافل خانگی، از من [حجت‌الاسلام شیخ اسماعیل دیانی] دعوت به عمل می‌آوردند. به این ترتیب، آن شب وقتی بالای منبر رفتم، از فلسفه قیام امام...

کتاب زنان مبارز

آشپزی در نوفل‌لوشاتو

آشپزی در نوفل‌لوشاتو

امام در نجف بودند. دکتر [ابراهیم یزدی] در سال 1357، به آلمان رفت تا از این طریق به عراق، و از آنجا به نجف برود و خودش را به امام برساند. وقتی به کویت رسیده بود به او خبر دادند مواظب مرزها باشد که غافلگیر نشود، بالاخره ما دوستانی هم در منطقه عرب‌نشین داشتیم، قرار بود رژیم شاه...

چهارشنبه سیاه دزفول

تیمسار غفاریان در جریان چهارشنبه سیاه [سال 1351] فرمانده تیپ زرهی دزفول و عامل مهم این حمله بود. چهارشنبه طبق معمول همیشه از این نارنجک‌ها که ساخت خودمان بود همراهم داشتم که به طرف ارتشیان پرتاب می‌کردم. غروب بود، اتفاقاً سر چهارراهی...

کی این کار را کرد؟

در سال 1356 اعلامیه‌هایی از امام به دست ما می‌رسید که با خط خیلی ریز نوشته شده بودند؛ گاهی مجبور بودیم با ذره‌بین اعلامیه‌ها را بخوانیم و به صورت دست‌نویس آن‌ها را تکثیر کنیم. بعدها از دستگاه کپی استفاده و اعلامیه‌های بیشتری چاپ کردیم. من [ایران اسلام‌زاده] از کسانی بودم که مأموریت ...

هر امری داشتید به خودم بگویید

به خاطر دارم ماه رمضان [سال 1345 ش] تصمیم گرفتیم شب‌های قدر را احیا بگیریم. تخت‌ها را برداشتیم و روی زمین پتو پهن کردیم، قرآن و مفاتیح هم داشتیم. شب نوزدهم از ساعت ده تا یازده احیا گرفتیم. شب بیست‌ویکم تصمیم داشتیم از ساعت ده تا یک بامداد احیا بگیریم. حدود پانزده نفر برای ...

نیمه شعبانِ متفاوت

قبل از ماه رمضان، فرمانی از طرف امام ابلاغ شد که فرموده بودند: «در نیمه شعبان، مجالس تشکیل بدهید و فجایع دستگاه و دربار را برای مردم بیان کنید.» بنابراین، برنامه‌ریزی شده بود که در شب نیمه‌شعبان، آیت‌الله سیدحسین آیت‌اللهی بعد از نماز سخنرانی کند. این در حالی بود که آقای آیت‌اللهی در آن زمان ممنوع‌المنبر بود و نمی‌گذاشتند منبر برود؛ با این وجود قرار شد ایشان بعد از نماز،‌ بلند شود و چند کلمه‌ای صحبت کند. در آن زمان که...

امتناع از کف زدن در جشن‌های شاهنشاهی در زندان

در دوران رژیم منحوس پهلوی سالانه جشن‌های متعددی برگزار می‌شد که از جمله آن می‌توان به جشن تولد شاه معدوم و جشن تاج‌گذاری و غیره... اشاره کرد. در یکی از روزهای سال 1352 در زندان اهواز جشن باشکوهی برگزار شد و من به اتفاق برادر، حمید تویسرکانی یکی از فعالان سیاسی شهر دزفول، که به‌طور انفرادی دستگیر شده بود، یک شب قبل از برگزاری جشن عهد بستیم که موهای خود را با ماشین اصلاح، کوتاه و از کف زدن امتناغ بورزیم. فردای همان روز بالاجبار ما...

روز 17 شهریور در خانه بازرگان چه گذشت؟

صبح روز 17 شهریور 1357، من [فرشته بازرگان] به اتفاق خواهرم و همسرش برای شرکت در تظاهرات به میدان ژاله رفتیم. نزدیکی‌های میدان که رسیدیم متوجه سر و صدا و هیاهو و تیراندازی سربازها شده و افراد را دیدیم که به سرعت از طرف میدان به سمت خیابان‌های اطراف می‌گریختند. عده‌ای هم زخمی‌ها را با خود برداشته، در حال فرار بودند. ما بلافاصله نگران وضعیت پدر شده و به سمت خانه ایشان در نزدیکی میدان فردوسی، حرکت کردیم تا از وضعیت ایشان با خبر شویم....

بازتاب سفر امام به پاریس

پس از یکی دو روز، از [سفر امام به پاریس] دوستانی که از مشایعت امام بازگشته بودند، شنیدیم پس از آنکه دولت کویت از ورود امام جلوگیری کرد، امام و همراهانش از مرز کویت به بصره رفته و در هتلی شب را به صبح رساندند. سپس به بغداد رفته و در هتل «دارالسلام» استقرار یافتند. آن‌گاه برای زیارت قبول ائمه(ع) به کاظمین رفتند. از قضا زوار زیادی در حرم حضور داشتند. هنگامی که امام را می‌بینند، دور ایشان جمع می‌شوند و ابراز احساسات می‌کنند....

دیدار صمیمانه دانشجویان خارج از کشور با امام در پاریس

در پی دیدار مقامات امنیتی ایران با سعدون شاکر در بغداد و در اجرای توافق‌نامه وزرای خارجه سه کشور آمریکا؛ عراق و ایران در نیویورک بود که مقامات عراقی تصمیم به اخراج امام از عراق گرفتند. با عزیمت و هجرت امام به پاریس فصل نوینی در تاریخ انقلاب ایران رقم خورد. ده روز قبل از آن تظاهرات وسیع و اعتراض‌آمیز دانشجویان عضو اتحادیه انجمن‌های اسلامی، در بن در اعتراض به محاصره منزل امام توسط عراقی‌ها برگزار گردید. هدف این تظاهرات و...

تظاهرات موفق!

احمد [خمینی] در تماس تلفنی به من گفت که دوست دارد، فرزندانش در راهپیمایی روزهای تاسوعا و عاشورا در تهران شرکت کنند. همچنین از آقای لاهوتی خواسته بود، برای آمدن از قم و رفتن به راهپیمایی به ما کمک کند. آقای لاهوتی به طنز به او گفته بود: تو تصور می‌‌کنی دو سرباز رشید و مقتدر را به میدان نبرد می‌فرستی. در روزهای تاسوعا و عاشورا، من و حسن که هفت سال بیشتر نداشت و یاسر که چهل روزگی‌اش را تازه سپری کرده بود به صفوف مردم پیوستیم. مردمی...

بیمارستان شاهرضای مشهد در آذرماه 1357

در جریان راهپیمایی‌های روزانه در مشهد، چماق‌دارها با همکاری مأموران رژیم به مردم حمله می‌کردند و در این بین عده‌ای مجروح و حتی کشته می‌شدند. از آنجا که بیمارستان شاهرضا مهم‌ترین بیمارستان مشهد و بزرگ‌ترین بیمارستان بود،‌ اغلب این مجروحان یا کشته‌شدگان را به آنجا منتقل می‌کردند. مأموران رژیم، روز بیست‌وسوم آذر 1357 برای شناسایی و دستگیری مجروحان راهپیمایی‌ها و برای جلوگیری از ارائه خدمات درمانی به آنها، به آنجا هجوم...

ممنوعیت حجاب در زندان

یک شب که داخل سلول در مجاورت دایره کمیته بودیم، [سال 1352] گروهی را دستگیر کرده بودند و شکنجه‌گرها آنان را مدام شکنجه می‌دادند. کسی آن شب خوابش نبرد؛ زیرا صدای تمام ضجه‌ها و فریادهای مبارزین به داخل سلول ما می‌آمد. در آن شب، شیطنت من [سوسن حداد عادل] به قلاب گرفتن هم‌سلولی‌ها و بالا رفتن و تماشای صحنه‌ها از روزنه‌ای انجامید. در آنجا پیرمردی را با محاسن حنا زده دیدم که توسط منوچهری شکنجه‌گر، مدام سرش به دیوار کوبیده می‌شد و شدت...

اشاره می‌کردید بیشتر نزنند

یک روز آمدند دنبال من و گفتند: «می‌خوایم شما رو به دادسرا ببریم تا بازپرس از شما بازجویی کنه.» به خاطر جلساتی که به عنوان انجمن ضد بهایی‌ها تشکیل می‌دادیم، شهرت پیدا کرده بودیم. آن زمان در جهرم، بهایی خیلی زیاد بود در شغل‌های مختلف لعالیت می‌کردند؛ از جمله، استواری بود در شهربانی که بیشتر وقت‌ها به جای افسر نگهبان می‌ایستاد و با پذیرایی‌ای که با کابل می‌کرد، به من و حاجی کوهمال توجه ویژه‌ای داشت. وقتی ما را از زندان...

آرایش نظامی در برابر تانک‌ها

در جمعه‌ای که به جمعه سیاه اهواز در سال 1357 معروف شد، گروه ما مجهز به دو قبضه کلاشینکف نو و چند قبضه کلت بود. ما اسلحه‌ها را داخل دو ماشین پیکان گذاشتیم و در میدان نادری اهواز پارک کردیم و گشتی در شهر زدیم. شهر کاملاً ملتهب بود. ارتش در اهواز حکومت نظامی اعلام کرده بود و تانک‌ها وارد خیابان شده بودند. روی تانک‌ها عده زیادی افراد چماق به دست نشسته بودند و «جاوید شاه» می‌گفتند. آنها برای ایجاد رعب و وحشت، از روی خودروهایی که در...

تفاوت زندان کمیته مشترک سال 57 اوایل دهه 50

هنوز از تهران [به مقصد قم در شهریور 1357] خارج نشده بودیم. گمان کنم تازه به میدان قیام یا میدان شوش رسیده بودیم، خیابان خیلی شلوغ بود و ما هم آهسته آهسته می‌راندیم. بعضی ماشین‌ها مکرر بوق می‌زدند. روزهایی بود که حکومت نظامی برقرار بود و اجازه نمی‌دادند چند نفر یکجا جمع شوند. حساب ما که اصلاً جدا بود، چهار نفر در یک ماشین و همه عمامه به سر! ما هنوز در گیروکش آن میدان و آن شلوغی بودیم که دیدم یکی محکم به صندوق عقب می‌کوبد. از آینه به...

انصراف از ادامه تحصیل در دانشگاه، پاسخی به پیشنهاد ساواک

وقتی در تهران (بعد از آزادی از زندان) [آبان 1351] با آقای بهشتی دیدار کردم، بر اساس آن سابقه ذهنی که از تحصیلم در دانشگاه مشهد داشت، در خلال یکی از گفت‌وگوهایمان پرسید: «راستی! شما می‌خواهید دانشگاه را چه کار کنید؟ قصد ندارید ادامه دهید؟» گفتم: «تصمیم گرفته‌ام که دیگر دنبال ادامه تحصیلم در دانشگاه نباشم. برایم گرفتاری ایجاد می‌کند و چه‌بسا بی‌فایده باشد.» ایشان با قاطعیت تأکید و اصرار گفت: «نه! شما حتماً باید...

ترور نافرجام در بهبهان

ما دو دسته اقدام [سال 1357] انجام دادیم. یکی که قبلاً عرض کردم. هدایت تجمعات مردمی برای برهم زدن مظاهر فساد بود که شبکه آشکار ما انجام می‌داد. دوم، عملیات مسلحانه بود؛ برای مثال، در بهبهان، گروه وارد عملیات شد و دو افسر شهربانی که موجب رعب و وحشت مردم شده بودند، ‌شناسایی کرد. در بررسی‌ها معلوم شد که یک نفر از آن‌ها چند نفر از خوانین دهدشت را که دستگیر شده بودند، مضروب می‌کند. حتی سبیل‌های یکی از آنها را کنده بود. با ایجاد رعب و وحشت...

5

...