خاطرات

انتقال به بند شش

بعد از گذشت دو هفته [حضور در زندان در سال 1357] ما را از سلول به بند شش انتقال دادند. بند شش کمیته دارای سه اتاق بود که هر کدام تقریباً سه متر در چهار متر مساحت داشت. در هر اتاق هم چهار پنج نفر بودند. در این قسمت رفتن از اتاق...

روسریتو بردار کلفت!!!

خانه ما نبش خیابانی بود که انتهای آن به ریل قطار می‌رسید. آقام می‌گفت: آدرس خانه را حفظ کن تا گم نشی. منزل ما در محله دروازه غارِ[2] تهران بود. صبح با نوازش مادر از خواب ‌پریدم. آقام که کنار سفره نشسته بود، ‌پرسید: بیداری...

حمایت علنی از آیت‌الله خمینی

سال‌هایی که حاج آقا روح‌الله خمینی در تبعید بسر می‌برد، شبی به مناسبت سوم شعبان و میلاد با برکت سیدالشهداء(ع)، مراسمی در مسجد پایین شهر بیرجند برگزار شد و قرار شد من [حجت‌الاسلام شیخ اسماعیل دیانی] در آن مجلس منبر بروم. مردم محله پایین شهر مرا می‌شناختند و اغلب برای منابر در مسجد و حسینیه یا محافل خانگی، از من [حجت‌الاسلام شیخ اسماعیل دیانی] دعوت به عمل می‌آوردند. به این ترتیب، آن شب وقتی بالای منبر رفتم، از فلسفه قیام امام...

کتاب زنان مبارز

آشپزی در نوفل‌لوشاتو

آشپزی در نوفل‌لوشاتو

امام در نجف بودند. دکتر [ابراهیم یزدی] در سال 1357، به آلمان رفت تا از این طریق به عراق، و از آنجا به نجف برود و خودش را به امام برساند. وقتی به کویت رسیده بود به او خبر دادند مواظب مرزها باشد که غافلگیر نشود، بالاخره ما دوستانی هم در منطقه عرب‌نشین داشتیم، قرار بود رژیم شاه...

چهارشنبه سیاه دزفول

تیمسار غفاریان در جریان چهارشنبه سیاه [سال 1351] فرمانده تیپ زرهی دزفول و عامل مهم این حمله بود. چهارشنبه طبق معمول همیشه از این نارنجک‌ها که ساخت خودمان بود همراهم داشتم که به طرف ارتشیان پرتاب می‌کردم. غروب بود، اتفاقاً سر چهارراهی...

کی این کار را کرد؟

در سال 1356 اعلامیه‌هایی از امام به دست ما می‌رسید که با خط خیلی ریز نوشته شده بودند؛ گاهی مجبور بودیم با ذره‌بین اعلامیه‌ها را بخوانیم و به صورت دست‌نویس آن‌ها را تکثیر کنیم. بعدها از دستگاه کپی استفاده و اعلامیه‌های بیشتری چاپ کردیم. من [ایران اسلام‌زاده] از کسانی بودم که مأموریت ...

هر امری داشتید به خودم بگویید

به خاطر دارم ماه رمضان [سال 1345 ش] تصمیم گرفتیم شب‌های قدر را احیا بگیریم. تخت‌ها را برداشتیم و روی زمین پتو پهن کردیم، قرآن و مفاتیح هم داشتیم. شب نوزدهم از ساعت ده تا یازده احیا گرفتیم. شب بیست‌ویکم تصمیم داشتیم از ساعت ده تا یک بامداد احیا بگیریم. حدود پانزده نفر برای ...

نیمه شعبانِ متفاوت

قبل از ماه رمضان، فرمانی از طرف امام ابلاغ شد که فرموده بودند: «در نیمه شعبان، مجالس تشکیل بدهید و فجایع دستگاه و دربار را برای مردم بیان کنید.» بنابراین، برنامه‌ریزی شده بود که در شب نیمه‌شعبان، آیت‌الله سیدحسین آیت‌اللهی بعد از نماز سخنرانی کند. این در حالی بود که آقای آیت‌اللهی در آن زمان ممنوع‌المنبر بود و نمی‌گذاشتند منبر برود؛ با این وجود قرار شد ایشان بعد از نماز،‌ بلند شود و چند کلمه‌ای صحبت کند. در آن زمان که...

امتناع از کف زدن در جشن‌های شاهنشاهی در زندان

در دوران رژیم منحوس پهلوی سالانه جشن‌های متعددی برگزار می‌شد که از جمله آن می‌توان به جشن تولد شاه معدوم و جشن تاج‌گذاری و غیره... اشاره کرد. در یکی از روزهای سال 1352 در زندان اهواز جشن باشکوهی برگزار شد و من به اتفاق برادر، حمید تویسرکانی یکی از فعالان سیاسی شهر دزفول، که به‌طور انفرادی دستگیر شده بود، یک شب قبل از برگزاری جشن عهد بستیم که موهای خود را با ماشین اصلاح، کوتاه و از کف زدن امتناغ بورزیم. فردای همان روز بالاجبار ما...

روز 17 شهریور در خانه بازرگان چه گذشت؟

صبح روز 17 شهریور 1357، من [فرشته بازرگان] به اتفاق خواهرم و همسرش برای شرکت در تظاهرات به میدان ژاله رفتیم. نزدیکی‌های میدان که رسیدیم متوجه سر و صدا و هیاهو و تیراندازی سربازها شده و افراد را دیدیم که به سرعت از طرف میدان به سمت خیابان‌های اطراف می‌گریختند. عده‌ای هم زخمی‌ها را با خود برداشته، در حال فرار بودند. ما بلافاصله نگران وضعیت پدر شده و به سمت خانه ایشان در نزدیکی میدان فردوسی، حرکت کردیم تا از وضعیت ایشان با خبر شویم....

بازتاب سفر امام به پاریس

پس از یکی دو روز، از [سفر امام به پاریس] دوستانی که از مشایعت امام بازگشته بودند، شنیدیم پس از آنکه دولت کویت از ورود امام جلوگیری کرد، امام و همراهانش از مرز کویت به بصره رفته و در هتلی شب را به صبح رساندند. سپس به بغداد رفته و در هتل «دارالسلام» استقرار یافتند. آن‌گاه برای زیارت قبول ائمه(ع) به کاظمین رفتند. از قضا زوار زیادی در حرم حضور داشتند. هنگامی که امام را می‌بینند، دور ایشان جمع می‌شوند و ابراز احساسات می‌کنند....

دیدار صمیمانه دانشجویان خارج از کشور با امام در پاریس

در پی دیدار مقامات امنیتی ایران با سعدون شاکر در بغداد و در اجرای توافق‌نامه وزرای خارجه سه کشور آمریکا؛ عراق و ایران در نیویورک بود که مقامات عراقی تصمیم به اخراج امام از عراق گرفتند. با عزیمت و هجرت امام به پاریس فصل نوینی در تاریخ انقلاب ایران رقم خورد. ده روز قبل از آن تظاهرات وسیع و اعتراض‌آمیز دانشجویان عضو اتحادیه انجمن‌های اسلامی، در بن در اعتراض به محاصره منزل امام توسط عراقی‌ها برگزار گردید. هدف این تظاهرات و...

تظاهرات موفق!

احمد [خمینی] در تماس تلفنی به من گفت که دوست دارد، فرزندانش در راهپیمایی روزهای تاسوعا و عاشورا در تهران شرکت کنند. همچنین از آقای لاهوتی خواسته بود، برای آمدن از قم و رفتن به راهپیمایی به ما کمک کند. آقای لاهوتی به طنز به او گفته بود: تو تصور می‌‌کنی دو سرباز رشید و مقتدر را به میدان نبرد می‌فرستی. در روزهای تاسوعا و عاشورا، من و حسن که هفت سال بیشتر نداشت و یاسر که چهل روزگی‌اش را تازه سپری کرده بود به صفوف مردم پیوستیم. مردمی...

بیمارستان شاهرضای مشهد در آذرماه 1357

در جریان راهپیمایی‌های روزانه در مشهد، چماق‌دارها با همکاری مأموران رژیم به مردم حمله می‌کردند و در این بین عده‌ای مجروح و حتی کشته می‌شدند. از آنجا که بیمارستان شاهرضا مهم‌ترین بیمارستان مشهد و بزرگ‌ترین بیمارستان بود،‌ اغلب این مجروحان یا کشته‌شدگان را به آنجا منتقل می‌کردند. مأموران رژیم، روز بیست‌وسوم آذر 1357 برای شناسایی و دستگیری مجروحان راهپیمایی‌ها و برای جلوگیری از ارائه خدمات درمانی به آنها، به آنجا هجوم...

ممنوعیت حجاب در زندان

یک شب که داخل سلول در مجاورت دایره کمیته بودیم، [سال 1352] گروهی را دستگیر کرده بودند و شکنجه‌گرها آنان را مدام شکنجه می‌دادند. کسی آن شب خوابش نبرد؛ زیرا صدای تمام ضجه‌ها و فریادهای مبارزین به داخل سلول ما می‌آمد. در آن شب، شیطنت من [سوسن حداد عادل] به قلاب گرفتن هم‌سلولی‌ها و بالا رفتن و تماشای صحنه‌ها از روزنه‌ای انجامید. در آنجا پیرمردی را با محاسن حنا زده دیدم که توسط منوچهری شکنجه‌گر، مدام سرش به دیوار کوبیده می‌شد و شدت...

اشاره می‌کردید بیشتر نزنند

یک روز آمدند دنبال من و گفتند: «می‌خوایم شما رو به دادسرا ببریم تا بازپرس از شما بازجویی کنه.» به خاطر جلساتی که به عنوان انجمن ضد بهایی‌ها تشکیل می‌دادیم، شهرت پیدا کرده بودیم. آن زمان در جهرم، بهایی خیلی زیاد بود در شغل‌های مختلف لعالیت می‌کردند؛ از جمله، استواری بود در شهربانی که بیشتر وقت‌ها به جای افسر نگهبان می‌ایستاد و با پذیرایی‌ای که با کابل می‌کرد، به من و حاجی کوهمال توجه ویژه‌ای داشت. وقتی ما را از زندان...

آرایش نظامی در برابر تانک‌ها

در جمعه‌ای که به جمعه سیاه اهواز در سال 1357 معروف شد، گروه ما مجهز به دو قبضه کلاشینکف نو و چند قبضه کلت بود. ما اسلحه‌ها را داخل دو ماشین پیکان گذاشتیم و در میدان نادری اهواز پارک کردیم و گشتی در شهر زدیم. شهر کاملاً ملتهب بود. ارتش در اهواز حکومت نظامی اعلام کرده بود و تانک‌ها وارد خیابان شده بودند. روی تانک‌ها عده زیادی افراد چماق به دست نشسته بودند و «جاوید شاه» می‌گفتند. آنها برای ایجاد رعب و وحشت، از روی خودروهایی که در...

تفاوت زندان کمیته مشترک سال 57 اوایل دهه 50

هنوز از تهران [به مقصد قم در شهریور 1357] خارج نشده بودیم. گمان کنم تازه به میدان قیام یا میدان شوش رسیده بودیم، خیابان خیلی شلوغ بود و ما هم آهسته آهسته می‌راندیم. بعضی ماشین‌ها مکرر بوق می‌زدند. روزهایی بود که حکومت نظامی برقرار بود و اجازه نمی‌دادند چند نفر یکجا جمع شوند. حساب ما که اصلاً جدا بود، چهار نفر در یک ماشین و همه عمامه به سر! ما هنوز در گیروکش آن میدان و آن شلوغی بودیم که دیدم یکی محکم به صندوق عقب می‌کوبد. از آینه به...

انصراف از ادامه تحصیل در دانشگاه، پاسخی به پیشنهاد ساواک

وقتی در تهران (بعد از آزادی از زندان) [آبان 1351] با آقای بهشتی دیدار کردم، بر اساس آن سابقه ذهنی که از تحصیلم در دانشگاه مشهد داشت، در خلال یکی از گفت‌وگوهایمان پرسید: «راستی! شما می‌خواهید دانشگاه را چه کار کنید؟ قصد ندارید ادامه دهید؟» گفتم: «تصمیم گرفته‌ام که دیگر دنبال ادامه تحصیلم در دانشگاه نباشم. برایم گرفتاری ایجاد می‌کند و چه‌بسا بی‌فایده باشد.» ایشان با قاطعیت تأکید و اصرار گفت: «نه! شما حتماً باید...

ترور نافرجام در بهبهان

ما دو دسته اقدام [سال 1357] انجام دادیم. یکی که قبلاً عرض کردم. هدایت تجمعات مردمی برای برهم زدن مظاهر فساد بود که شبکه آشکار ما انجام می‌داد. دوم، عملیات مسلحانه بود؛ برای مثال، در بهبهان، گروه وارد عملیات شد و دو افسر شهربانی که موجب رعب و وحشت مردم شده بودند، ‌شناسایی کرد. در بررسی‌ها معلوم شد که یک نفر از آن‌ها چند نفر از خوانین دهدشت را که دستگیر شده بودند، مضروب می‌کند. حتی سبیل‌های یکی از آنها را کنده بود. با ایجاد رعب و وحشت...

برگزاری مراسم چهلم شهدای تبریز و شهادت معصومه زارعیان

در روز چهلم شهدای قم که نتوانستیم کاری بکنیم. به هر حال گذشت و چهلم شهدای تبریز فرا رسید. آیت‌الله سیدحسین آیت‌اللهی، خودشان به من زنگ زدند و گفتند: «بلند شو، بیا.» من هم بدون معطلی، به منزل ایشان رفتم. ایشان فرمودند: «به هر نحوی که شده، باید در جهرم مراسم چهلم شهدای تبریز برگزار بشه.» بعد با هم به منزل آیت‌الله حق‌شناس رفتیم. در منزل آیت‌الله حق‌شناس بودیم که چگونگی برگزاری مراسم چهلم شهدای تبریز برنامه‌ریزی شد....

بگذار شکست برای من باشد

برای ورود امام، کمیته استقبالی تشکیل شده بود. طبق برنامه‌ای که این کمیته چیده بود، برای هر یک از مراجع دو کارت دعوت فرستاده بودند تا در فرودگاه به استقبال امام بیایند. آیت‌الله گلپایگانی با من تماس گرفتند و فرمودند: بیا دفتر. وقتی به دفتر ایشان رفتم. ایشان فرمود: دو تا کارت برای ما آمده است. شما به همراه فرزندم حاج آقا جواد جهت استقبال از امام به تهران بروید. ما هم اطاعت امر کرده و راهی تهران شدیم. در سالن فرودگاه منتظر بودیم...

نتیجه اعتصاب غذا

اعتصاب غذای زندانیان سیاسی در شهریور 1351 در زندان وکیل‌آباد برای زندانیان سیاسی در مواجهه با رژیم و مأمورانش تا حد زیادی موفقیت‌آمیز و افتخارآمیز بود و سروصدا هم داشت؛ یعنی مسئولین بالادستی را به زندان کشاند و پیگیری‌هایی کردند که به نفع همه زندانیان اعم از سیاسی و غیرسیاسی تمام شد. اعتصاب غذای ما در مقابل بدرفتاری مأموران زندان در برخوردها، ملاقات‌ها، ‌کیفیت و کمیت غذا و خلاصه در همه خدمات و وظایفی بود که آنان بر عهده...

نگو شکنجه شدم

با آغاز سال تحصیلی، به ظاهر مشغول درس خواندن شده بودیم، ولی هر لحظه منتظر آمدن مأموران ساواک و دستگیری خودمان بودیم. خانه‌های تیمی را هم رها کرده بودیم و فقط به درس چسبیده بودیم تا ببینیم آیا مأموران ساواک به سراغ ما می‌آیند یا نه. فکر می‌کنم چند روزی از شروع سال تحصیلی نگذشته بود که من را در کارگاه تراشکاری صدا زدند تا به دفتر رئیس هنرستان بروم. در آن‌جا چیزی که فکر می‌کردیم، درست از کار درآمد و ساواکی‌ها آماده دستگیری ما...

دعوت به همکاری برای جاسوسی از مراجع تقلید

از خاطرات جالب زندان قزل‌قلعه مربوط به چند روز پس از دستگیری بود. یکی از مأموران ساواک پیش من آمد و گفت: می‌خواهی آزاد شوی؟ گفتم: بله! مگر کسی هم هست که بخواهد این‌جا بماند؟! سپس گفت: شما را آزاد می‌کنیم اما یک شرط دارد! گفتم: چه شرطی؟ گفت: بالاخره شما با آقایان مراجع در قم رابطه دارید، ‌مسلماً این‌طور نیست که با آن‌ها ارتباطی نداشته باشید. ما از شما می‌خواهیم که گه‌گاهی بعضی از اخبار و اطلاعات آنجا را از طریق این شماره...

پیام 12 ماده‌ای به دانشجویان و طلاب

ما به عنوان انجمن اسلامی در مقطعی از مبارزات شعار اتحاد همه نیروها و گروه‌های مخالف رژیم را سرلوحه فعالیت‌هایمان قرار داده بودیم از دیدگاه ما شرایط ایجادب می‌‌کرد که مجموعه گروه‌ها در یک جهت متشکل بشوند و آن افشای فساد خاندان پهلوی و روشن کردن مردم و در مرحله بعد فعالیت در جهت شکستن دیوار ترس مردم بود که حمایت از فعالیت‌های مسلحانه در این مقطع مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، البته ما ضمن همکاری با سایر گروه‌ها، هویت اسلامی...

شناسایی افراد مستعد و چگونگی کادرسازی در اهواز

در سال تحصیلی 51 ـ 50، احساس کردم که باید بچه‌های جدیدی را که در این دوره به هنرستان آمده‌اند، شناسایی و اشخاص مذهبی و مستعدی که انگیزه مبارزاتی دارند، جذب کنم. در بررسی هایم، فریدون مرتضایی و غلامرضا قمیشی و دو سه نفر دیگر را پیدا کردم. به آقای مرتضایی که از امیدیه به هنرستان آمده بود، گفتم: «شما کجا می‌خواهید خانه بگیرید؟» او برنامه خاصی نداشت. ابتدا مدتی به خانه‌ من آمد و بعد در محله‌ زیتون کارگری، خانه‌ای را با مشورت من...

اعتصاب غذا در واتیکان و پاریس در حمایت از امام خمینی

در اعتراض به محدودیت‌هایی که نسبت به امام از سوی رژیم بعثی عراق صورت گرفته بود، [سال 56] انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا اقداماتی چند انجام دادند در زمره این فعالیت‌ها دو اعتصاب غذا در واتیکان و کلیسای سنت‌مری در پاریس سازمان‌دهی شد. در واتیکان با اینکه می‌دانستیم اجازه فعالیت‌های سیاسی نمی‌دهند، اما جوری برنامه‌ریزی شد که بچه‌ها به صورت پراکنده وارد آنجا شوند و وقتی درها بسته می‌شود و می‌خواهند جمعیت را خارج کنند،...

نحوه پخش اعلامیه‌ها

در شهر قائن من اطلاعیه می‌نوشتم و اعلامیه‌های امام که می‌رسید استنسیل می‌کردم و با همکاری یکی از رفقا توزیع می‌کردیم؛ یعنی اگر از دو نفر تجاوز می‌کرد، قضیه لو می‌رفت. ما اصرار داشتیم از دو نفر بیشتر نباشد. در سال‌های قبل از 56 واقعاً تهیه و پخش اعلامیه کار بسیار سختی بود. شیوه‌ای که ما پیاده می‌کردیم، خیلی عالی بود و آن پست کردن نامه بود. ما اعلامیه‌های امام را که توسط نیروهای مسلمان در اینجا [قم] و در تهران چاپ می‌شد، ما...

تاسوعای 1357 در یزد

روز تاسوعا به طرف یزد دسته راه انداختیم. خبردار شده بودیم قرار است همه از شهرهای اطراف به یزد بیایند. همراه مردم زارچ با لباس سیاه و پای پیاده عزاداری را شروع کردیم. نوای «ای اهل حرم میر و علم‌دار نیامد، علم‌دار نیامد، علم‌دار نیامد» با شعارهای ضد شاه درهم آمیخته شده بود و از گلوی مردم معترض شنیده می‌شد. وقتی به میدان شاه یزد رسیدیم، ارتشی‌ها با تانک جلوی ما را گرفتند. وقتی دیدند داریم نزدیک می‌شویم، اسلحه‌ها را به طرف...

8

...